قواعد استفاده و کاربرد پليت‌هاي چاپ افست چه تک‌رنگ باشد چه چندرنگ، و چه براي چاپ رول باشد يا ورقي، باهم تفاوت چنداني ندارند. همان‌طور که مي‌دانيم همه ماشين‌هاي چاپ افست داراي سه سيلندر چاپ هستند؛ سيلندر پليت، سيلندر بلنکت و سيلندر چاپ که در کنار سيستم‌هاي رطوبت‌دهي و مرکب‌دهي قرار دارند. با چرخش سيلندر پليت، پليت با نوردهاي رطوبت‌دهي و بعدازآن نوردهاي مرکب‌دهي تماس پيدا مي‌کند. نوردهاي رطوبت‌دهي قسمت‌هاي بدون چاپ پليت را مرطوب مي‌کنند تا از ماليده شدن مرکب به آن نواحي جلوگيري شود. قسمت‌هايي که مرکب گرفته‌اند نيز به سيلندر بلنکت و سپس کاغذ ماليده مي‌شوند و به‌اين‌ترتيب عمل چاپ انجام مي‌گيرد. در مقاله پيش‌رو فناوري انواع مختلف پليت‌ها در چاپ افست توضيح داده‌شده است.
در ماشين افست و فرايند چاپ آن، پليت مهم‌ترين نقش را ايفا مي‌کند. پليت‌ها از جنس فلزاتي مثل روي يا از جنس فوتوپليمر هستند که قبل از سوارشدن بر ماشين با مواد آلي مخصوص پوشانده مي‌شوند. پليت‌هاي چاپ بايد توانايي انتقال تصويري را که از طرق مختلف مثل فوتوکميکال يا حکاکي ليزر بر روي آن ثبت مي‌شود، بر روي بستر چاپ که مي‌تواند کاغذ و مقوا، پلاستيک و… را داشته باشد. پليت‌هايي که از جنس فلز هستند، اگرچه از ديگر پليت‌ها گران‌ترند، مقاومت بيشتري دارند، دقيق‌ترند و براي مدت طولاني‌تري مي‌توانند مورد استفاده قرار بگيرند.
ضخامت پليت چاپ بسيار کم و در حد ۳/۰ ميلي‌متر است و اغلب سوار کردن آن بر روي ماشين آسان است. بيشتر پليت‌ها تک فلزي يعني از جنس آلومينيوم يا روي هستند و برخي انواع ديگر داراي مقادير کمي پلاستيک نيز هستند. امروزه از فلز آلومينيوم به مقدار بسيار بيشتري استفاده مي‌شود و اين درصد حتي از فلزاتي مثل روي و استيل هم پيشي گرفته است و دليل اين اتفاق، رواج يافتن فرآيندهايي مثل سندبلاست و بال گرينينگ است. امروزه اما، بيشتر پليت‌هاي چاپ افست با فرايندهاي الکترونيکي انودايز مي‌شوند و براي فرايند چاپ آماده مي‌شوند. براي فرايند تصويرنگاري پليت، سطح آن بايد داراي غشاي خاصي باشد؛ اين پوشش بسيار حساس، مرکب چاپ را به‌آساني مي‌پذيرد و اغلب از جنس مس، پليمر و يا چندفلزي است. پليت‌هاي حساس به نور يا ديازو که از جنس فوتوپليمر هستند، با لايه‌اي از ترکيبات آلي پوشش داده‌شده‌اند و با يک حلال ويژه ظاهر مي‌شوند. مدت‌زمان نگهداري اين پليت‌ها در حدود يک سال است. اين پليت‌ها براي تيراژهاي چاپي ۱۵۰،۰۰۰ نسخه بکار گرفته مي‌شود. اين پليت‌ها در بازار امروز جز پرفروش‌ترين انواع پليت هستند.
تغييرات شيميايي که بر روي پليت رخ مي‌دهد، به خاطر نفوذ نورهاي عامل ساخت تصوير مثل اشعه يو وي رخ مي‌دهد. دو نوع فرايند فوتوکميکال وجود دارد؛
۱- سخت شدن لايه حساس به نور توسط نور (روش نگاتيو ساخت پليت)
۲- ديکمپوزيشن کردن لايه حساس به نور توسط نور (روش پوزيتيو ساخت پلت)
در فرايند پوزيتيو ساخت پليت، از يک فيلم پوزيتيو به‌عنوان اورجينال استفاده مي‌شود که بخش‌هاي سياه آن به قسمت‌هاي مرکب پذير پليت واکنش مي‌دهد.
در فرايند نگاتيو ساخت پليت، از فيلم نگاتيو به‌عنوان اورجينال استفاده مي‌شود که بخش‌هاي روشن آن به قسمت‌هاي مرکب پذير پليت واکنش مي‌دهد. براي اطمينان از کيفيت و نظارت صحيح بر پليت در هنگام ساخت، المان‌هاي کنترل نيز بر روي پليت کپي مي‌شوند.
در مصارف امروزي، از پليت‌هاي مختلفي در ماشين افست استفاده مي‌شود؛
– پليت‌هاي ديازو
پوشش پليت ديازو که از ترکيبات اورگانيک تهيه مي‌شود، از قبل حساس مي‌شوند و به هردو روش‌هاي نگاتيو و پوزتيو قابل تصويرنگاري هستند (ولي بيشتر از روش نگاتيو استفاده مي‌شود.). روش عمل‌آوري اين پليت به اين‌گونه است که بعد از در معرض قرار گرفتن آن در مقابل نور غليظ، نوعي امولسيون مخصوص بر روي سطح پليت ماليده مي‌شود. قسمت‌هاي تيره يا نورنديده سطح پليت که در هنگام فرايند تصويرنگاري نگاتيو مشخص شده‌اند، توسط امولسيون حل مي‌شوند و به‌عنوان قسمت‌هاي آب‌پذير پليت مشخص مي‌شوند. وقتي پليت‌هاي ديازو به روش فوتوپليمريک پوزيتيو ساخته مي‌شوند، يعني زماني که قسمت‌هاي داراي تصوير تيره هستند، از حلال‌هاي خاصي براي محافظت از قسمت‌هاي داراي تصوير بايد استفاده کرد. از پليت‌هاي ديازو در تيراژهاي ۱۵۰۰۰۰ تايي استفاده مي‌شود. انواع پليت‌هاي ديازويي هم وجود دارد که به خاطر اعمال لاک‌هاي مخصوص بر روي آن، تا تيراژ ۲۵۰۰۰۰ تايي هم قابل‌استفاده هستند.
– پليت‌هاي پليمري
طريق توليد پليت‌هاي پليمري بسيار شبيه به پليت‌هاي ديازو است. در اين نوع پليت‌ها پوشش سطحي پليت بسيار مقاوم‌تر از انواع ديازو است که آن را براي مصارف طولاني‌تر و حجم‌هاي کاري بيشتر مناسب مي‌کند. نوعي فرايندهاي مخصوص که به‌وسيله کيورينگ‌هاي حرارتي بر روي اين نوع پليت انجام مي‌شود، مي‌تواند مقاومت و پايداري اين پليت را تا حد زيادي بيشتر کند و آن را براي تيراژهاي تا ۱ ميليون نيز قابل‌استفاده کند.
– پليت‌هاي هاليد نقره
اين نوع پليت هم مانند انواع فوتوپيمري، داراي پوشش حساس به نوراست که البته مقدار آن از پليت‌هاي فوتوپليمري کمتر است. اين پليت‌ها مي‌توانند هم به روش فوتوگرافي و هم به روش ليزر تصويرنگاري شوند. استفاده از اين پليت‌ها در چاپ ارت ورک‌هاي ديجيتالي تک‌رنگ رواج زيادي دارد. از امولسيون هاليد نقره بر روي پليت‌هاي آلومينيومي انودايز شده نيز استفاده مي‌شود که در اين صورت پليت را براي چاپ ارت ورک‌هاي ديجيتالي رنگي قابل‌استفاده مي‌کند.
– پليت‌هاي الکتروگرافيک
از قوانين الکترواستاتيک در بسياري از ماشين‌هاي فتوکپي استفاده مي‌شود و در پليت‌هاي الکتروفوتوگرافيک هم مانند ماشين‌هاي فتوکپي، از اين قوانين بهره برده است؛ در فرايند ساخت اين پليت‌ها از يک فوتوکونداکتور (که بر روي درام يا بستر نصب‌شده) حساس به نور استفاده مي‌شود. پليت‌هاي الکترواستاتيکي نيز بر دو نوع هستند: پليت با ترکيبات معدني و غير آلي نور رسانا و پليت‌هاي با ترکيبات مواد آلي نور رسانا (مستر کاغذي)
– پليت‌هاي زدودني
تصويرنگاري در اين نوع پليت‌ها از طريق داده‌هاي ديجيتالي صورت مي‌پذيرد و نيازي به طي مراحل شيميايي ندارد. اين پليت‌ها به‌صورت ديجيتالي حساس مي‌شوند. پليت‌هاي زدودني در انواع پايه فلزي و پلي‌استري عرضه مي‌شوند. نگاشت تصوير از طريق سوزاندن لايه حساس توسط ليزرهاي حرارتي صورت مي‌گيرد. پليت ستر‌هاي جديد از اين فناوري بهره گرفته‌اند. هم‌چنـين در ماشـين‌هاي
(DI از کامپيوتر به ماشين چاپ) نيز اين پليت‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
– پليت‌هاي بي‌متال
اين پليت‌ها براي کار با تيراژهاي بالا مناسب هستند. در فرايند ساخت اين پليت از مس، بر روي فلزاتي مثل آلومينيوم و استيل ضدزنگ استفاده مي‌شود. قسمت‌هاي نگاتيو پليت بخش‌هاي تصوير دار آن را در مقابل نور قرار مي‌دهند و پوشش روي مس را سخت مي‌کنند. به‌اين‌ترتيب قسمت‌هاي سخت نشده پوشش حل‌شده و از بين مي‌روند و بعدازآن مس نيز از روي سطح کار پاک شده و فلز دوم يعني آلومينيوم نمايان مي‌شود. يکي از مزاياي اين پليت، فاسدناپذيري و مقاومت بالاي آن است.
– پليت‌هاي حساس به حرارت
از گرماي اشعه اينفرارد براي گرم کردن اين نوع پليت به‌جاي نور استفاده مي‌شود. اين پليت‌ها از پوشش‌هاي پليمري حساس به حرارت استفاده مي‌کند که توسط ديودهاي ليزري اينفرارد حکاکي مي‌شود. فرايند کيورينگ که بعد از حرارت دهي پليت انجام مي‌شود، ابن پليت را براي تيراژهاي يک‌ميليوني آماده مي‌کند.
– پليت‌هاي هيبريد
در پليت‌هاي هيبريد از دو نوع پوشش متفاوت بر روي سطح پليت استفاده مي‌شود؛ يک نوع پوشش پليمري سنتي در زير و به‌عنوان لايه نخست، و يک پوشش هاليد نقره به‌عنوان پوشش بالايي و بر روي سطح پليت قرار مي‌گيرد. شيوه کار به اين شکل است که لايه زيرين در معرض نور يو وي قرار مي‌گيرد. از بين رفتن لايه رويي و فرايندهايي شيميايي که بر روي لايه زيرين انجام مي‌شود، باعث تشکيل قسمت‌هاي تصوير دار و بدون تصوير بر روي پليت مي‌شود. کار چاپ بر روي سطح زيرين پليت انجام مي‌شود.
امروزه به خاطر اهميت روزافزون سيستم‌هاي کامپيوتر به پليت، چاپخانه‌هاي بزرگ تجاري بيشتر متمايل به استفاده از پليت‌هاي حرارتي هستند و چاپخانه‌هاي چاپ روزنامه و انتشاراتي‌هاي بزرگ هم اغلب از پليت‌هاي violet CTP استفاده مي‌کنند. بي‌شک، پيشرفت‌هايي که فناوري ديود بر صنعت پليت چاپ داشته، کم‌کم رواج پليت‌هاي حرارتي و CTP سنتي و قيمي‌تر را کم و کمتر مي‌کند زيرا فناوري‌هاي ديودي، کيفيت ساخت نهايي را بسيار بهتر و تفاوت بين آنها را بسيار چشمگيرتر کرده است.
تفاوت‌هايي ميان فناوري پليت حرارتي و پليت CTP وجود دارد که ازنظر متخصصان اين زمينه همراه جاي بحث داشته است؛ عده‌اي بر اين باور بوده‌اند که پليت‌هاي حرارتي به دليل اينکه از سيستم‌هاي باينري استفاده مي‌کند داراي برتري‌هايي است. کار با تکنولوژي پيشرفته ليزر، اطمينان کار را بسيار بالا مي‌برد. البته ديگر فاکتورهايي مثل سرعت چاپ، هزينه و عمر دستگاه‌هاي ليزر هم از موضوعات مهمي ست که مدنظر قـرار مي‌گيـرد. از طـرف ديگـر پليـت‌هـاي
Violet CTP از تکنولوژي ديود ليزري ارزان‌تري استفاده مي‌کند که مي‌تواند بر اساس نياز مشتري تغييرات مناسبي هم در آن ايجاد کرد. ولي اين نوع پليت‌هاي پليمري واقعا ازنظر بازتوليد قابل‌مقايسه با پليت‌هاي حرارتي و مخصوصا با پوشش نقره نيستند. بااين‌حال اين تفاوت در کيفيت، در نسل‌هاي جديد پليت‌هاي Violet CTP به‌خوبي حل شده است؛ اين پليت‌هاي جديد که FFEI نام‌گذاري شده‌اند، حاصل همکاري کمپاني‌هاي فوجي فيلم و تکنوا است. اين دو کمپاني اظهار مي‌کنند که پليت‌هاي جديد ازنظر بازتوليدشان، قابل‌مقايسه با پليت‌هاي حرارتي هستند و در حين اينکه مقاومت بيشتري نسبت به پليت‌هاي حرارتي دارند.
اگر به چند سال گذشته اين صنعت بازگرديم، مي‌بينيم که تکنولوژي پليت‌هاي چاپ نه‌تنها به‌اندازه امروز داراي گستردگي و تنوع نبود، بلکه خلل و شکاف‌هاي زيادي هم در آن وجود داشت که پيشرفت‌هاي اخير اين صنعت را بسيار ضروري جلوه مي‌داد. پليت‌هايي که نياز به فرايند شيميايي پيچيده‌اي نداشته باشند و به‌راحتي توسط کامپيوترها تصويرنگاري شوند، در نگاه توليدکنندگان رويايي بود که بشر هنوز به آن دست نيافته بود. ولي امروز، پليت‌هايي که نياز به هيچ‌گونه فرايند مضر و پيچيده شيميايي ندارند، در بازارهاي جهاني قابل‌دسترسي هستند و يکي از قدرتمندترين فناوري‌هاي يعني فناوري جوهرافشان، را وارد اين صنعت کرده‌اند که تمامي مزيت‌هاي يک پليت با کاربري آسان و فوق‌العاده را به کارخانه‌ها و چاپخانه‌داران هديه داده است که مزايايي مثل سرعت بسيار بالاي چاپ، هزينه پايين پليت ستر، حذف فرايندهاي پيچيده و زمان‌بر پيش از چاپ ازجمله آن‌هاست. يک سيستم CTP جوهرافشان، مي‌تواند تصوير کار چاپي را بدون نياز به هيچ نوع پوشش يا فلز خاصي به‌صورت مستقيم بر روي پليت نگاشت کند، اتفاقي در سال‌هاي گذشته بسيار دور از دسترس مي‌نمود
