دانش‌آموخته هنر در ایران با تجربه امروزی در آمریکا، نمایش داستان‌های شاهنامه را جهانی کرد.
حمید رحمانیان: الهام‌بخش من شخص فردوسی است
فهرست مطالب
پدیدآورنده آثار متنوع هنری با بن‌مایه‌های شاهنامه فردوسی به زبان انگلیسی در آمریکا، کسی نیست جز حمید رحمانیان، او محور تیم‌های ایرانی-خارجی برای بازآفرینی داستان‌های شاهنامه در قالب‌های هنری متنوع و به‌صورت مدرن است.
رحمانیان متولد ۱۳۴۷ تهران، تمام دوران تحصیل و بخش قابل‌توجهی از تجربه کاری را در ایران بود. او که دانش‌آموخته گرافیک دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران است، تا اوایل دهه ۷۰ در ایران به کارهای گرافیک ادامه داد و ذوق خود را در داستان‌نویسی آزمود. کوشش او از همان زمان‌بر پیدا کردن زبانی جهانی برای هنرهای سنتی ایران متمرکز بود. به دنبال همین رؤیا، به آمریکا رفت و در سال ۱۹۹۴ کارشناسی ارشد انیمیشن کامپیوتری را از موسسه پرت Pratt گرفت.
تجربه حرفه‌ای در آمریکا
پایان‌نامه او جایزه فستیوال جهانی انیمیشن Annecy راه او را برای ورود به کمپانی دیزنی گشود، او به‌عنوان هنرمند Look Development (آفرینش کاراکترهای انیمیشن در کامپیوتر)، مشغول به کار شد. از کارهای او در این دوره می‌توان تارزان، زندگی جدید امپراتور و دایناسور را نام برد.
رحمانیان سال ۱۹۹۸ دیزنی را ترک کرد و شرکت خود را به نام fictionville Studio تأسیس کرد و چندین فیلم کوتاه و مستند ساخت که از اقبال خوبی برخوردار شدند.
کارهای او در جشنواره‌های اروپایی، آمریکا و کانادا ارائه شدند و جوایزی دریافت کردند. معروف‌ترین مستند بلند او به نام «خانه شیشه‌ای» محصول ۲۰۰۸ در جشنواره بین‌المللی مستند در آمستردام، جایزه حقوق بشر سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) را از آن خود کرد.
بازآفرینی داستان‌های شاهنامه
پس از موفقیت‌هایی که رحمانیان در زمینه گرافیک و سینما و انیمیشن کسب کرد، با انبانی پر از تجربه سراغ گنجینه‌ای رفت که از ایران با خود آورده بود. او حالا زبان بین‌المللی را برای معرفی آثار گران‌مایه ایرانی و داستان‌های دل‌نشین و تصویرهای خیره‌کننده شاهنامه فراگرفته بود. ابتدا از کتاب شروع کرد، سپس به نمایش و تآتر روی آورد و بعد فیلم ساخت و به تولید کتاب پاپ‌آپ از داستان ضحاک پرداخت، بعد پازل‌هایی بر اساس داستان‌های شاهنامه پدید آورد و کتاب صوتی شاهنامه را با کیفیت ویژه روانه بازار کرده و علاوه بر این‌ها تصویرهای زندگی سیاوش را با نغمه‌های ساز کیهان کلهر به چرخش درآورد.
این کارها، به‌ویژه فیلم‌ها و انیمیشن‌ها در آمریکا و اروپا به نمایش درآمدند. در ادامه به معرفی کارهای شاهنامه‌ای حمید رحمانیان می‌پردازیم:
رحمانیان برای انجام این کارها معمولاً تیمی از طراحان و مجریان توانا را گرد می‌آورد و به جزئیات توجهی ویژه دارد: نکته مهم دیگر این است که او در تمام فعالیت‌های هنری خود، از همکاری همسر آمریکایی هنرمندش، ملیسا هیبراد، برخوردار است. وی سرویراستار ترجمه‌های داستان‌های شاهنامه بوده است.
۲۰۱۳- «حماسه پادشاهان پارسی» گزیده‌ای از داستان‌های شاهنامه با کتاب‌آرایی، چاپ و عملیات تکمیلی و جلدسازی خاص است که بیشتر کلکسیونرها طرفدار آن هستند. این کتاب ۵۹۸ صفحه‌ای دارای ۵۳۰ تصویر است و به مناسبت نوروز سال ۱۳۹۲ منتشر شد. رحمانیان این اثر را مادر آثار خلاقانه خود می‌داند.
این کتاب هنری که توسط انتشارات کوانتاک لین پرس منتشرشده از سوی منتقدان وال‌استریت ژورنال، یک شاهکار خوانده شد. نه‌تنها به خاطر هنر جلدسازی و تصویرگری‌های آن، رحمانیان در توضیح این اثر به مطالعه ۹۰ اثر نگارگری و خوشنویسی ایرانی، هنری، مغولی و عثمانی در دوره‌های مختلف اشاره می‌کند که از آن‌ها برای تصویرگری‌ها و بازآفرینی داستان‌های شاهنامه بهره برده است. ترجمه این اثر به انگلیسی به عهده احمد صدری بود.
این کتاب با شماره‌گذاری و امضای پدیدآورندگان به متقاضیان فروخته شد.
۲۰۱۵- کتاب پاپ‌آپ POP-UP ضحاک ماردوش، اثری هنری و تکنیکی در صنعت کتاب‌آرایی است. تنوع و فراوانی تصویرگری‌ها و چیدمان بسیار حرفه‌ای این اثر پرکار، خیره‌کننده است. متن‌های انگلیسی در فضای مناسب در کنار این تصاویر پاپ‌آپ نشسته است. با باز شدن هر صفحه از کتاب، نه یک قطعه پاپ‌آپ، بلکه ده‌ها قطعه بزرگ و کوچک به حرکت می‌آیند و در برابر بیننده، فضاهای معماری و طبیعی و لباس و آرایش و حال خاص را شکل می‌دهند.
این کتاب از نظر ریزه‌کاری و تعداد قطعات و حجم کار، نمونه‌ای کم‌نظیر است. که در ۲۰۱۸ جایزه مگندروفر آمریکا را در زمینه مهندسی کاغذ برده است. کتاب ضحاک ماردوش به دو زبان فرانسه و انگلیسی منتشر شده است.
۲۰۱۶- پازل‌های شاهنامه‌ای از دیگر محصولات هنری است که در فرایند تولید کارهای بزرگ کتاب و انیمیشن، فراهم آمدند. رحمانیان یک‌صد پازل را از یک‌صد قصه ساخته و شرح هرکدام را به همراه اجزای هر پازل، ارائه داده است.
۲۰۱۶- نمایش‌های پرهای آتش، (Feathers of Fire) سایه‌سازی ۷۰ دقیقه‌ای، تأتری مدرن بر اساس روایت داستان عاشقانه زال و رودابه است که در آکادمی موسیقی بروکلین به نمایش درآمد و سپس در کشورهای مختلف روی صحنه رفت. رحمانیان برای پس‌زمینه این نمایش ده‌ها تصویرگری را با چاپ دیجیتال فراهم آورد و برای این کار ۱۶۰ عروسک سایه طراحی کرد که اجراکنندگان با استفاده از این ماسک‌ها به نقش‌آفرینی می‌پردازند.
کارهای گرافیکی رحمانیان در این نمایش ماسک و لباس و نقاشی‌های پرده‌ای را طراحی کرده. لری ریپد کارگردان این‌گونه از هنر نمایشی، این نمایشنامه را روی صحنه‌ای بزرگ با پس‌زمینه‌ای به وسعت پرده سینما به اجرا درآورد.
۲۰۱۷- کتاب صوتی شاهنامه، کاری مشترک از احمد صدری، حمید رحمانیان، ملیسا هیبراد و سلماک خالدی است که با کمک چندین صداپیشه و موزیک و افکت‌های صوتی، محصولی گوش‌نواز را به مشتاقان شنیدن داستان‌های شاهنامه به زبان انگلیسی فراهم آورده است.
این کتاب ۱۲ ساعته توسط صداپیشه معروف، مارک تامسون خوانده شده است. مقدمه کتاب صوتی را فرانسیس فورد کاپولا نوشته که با صدای خودش ارائه‌شده است.
۲۰۱۹- انیمیشن زندگی سیاوش را برای همراهی با موسیقی گروه جاده ابریشم به نوازندگی کیهان کلهر، ساخت. این اثر ۲۳ دقیقه‌ای، بستر بصری زیبایی برای قطعه دل‌نشین کیهان کلهر فراهم آورده است.
الهام از فردوسی، چراغ راهنمای پروژه‌های بعدی
حمید رحمانیان چند سال پیش در گفت‌وگوی آنلاین در نشست بین‌المللی ادبیات و هنر دانشگاه فردوسی مشهد درباره منابع الهام و انتخاب شیوه کار خود، سخنی شنیدنی بر زبان راند:
«تحت تأثیر موضوع کارهایم، فرم کار را انتخاب می‌کنم. گاهی قصه‌ها برای ساخت فیلم خوب است و گاهی برای تأتر، در ۱۲ سال گذشته، خودم را وقف آثاری درباره فرهنگ ایران در خارج از ایران ساخته‌ام. اینجا از سمفونی ایرانی فقط یک نت را می‌شنوید و من می‌خواستم نت‌های دیگری را هم وارد کنم تا نقاط قوت فرهنگمان را نشان بدهم.»
بهترین وسیله برای نمایش نگارگری، شاهنامه است، چون قصه‌هایی جذاب دارد و بار دراماتیک آن، محمل خوبی برای به تصویرکشیدن است. روی این حساب، پروژه عظیم شاهنامه مصور را شروع کردم و در این راه، الهام‌بخش من، شاهنامه قرار دارد. من هم همین کار را با دنیای نگارگری انجام دادم و بریده‌های ۶۰۰ سال نگارگری ایران را با زبان خودم در کنار هم می‌چینم.
امید که با الهام از این منبع پایان‌ناپذیر، چشمه خلاقیت رحمانیان و ملیسا هیبرد، همچنان بجوشد و آثاری ارزنده پدید آورد.
پیوست: زوج هنری حمید رحمانیان و ملیسا هیبارد برای بیش از دو دهه است که فیلم مستند و داستانی، طراحی گرافیک، عکاسی و ادبیات را خلق کرده‌اند که جوایزی را هم برده‌اند. فیلم‌های آن‌ها جوایز بین‌المللی دریافت کرده و در جشنواره‌ها، تآترها و تلویزیون در سراسر جهان به نمایش درآمده است.
آخرین اقدام آن‌ها، پروژه شاهنامه، شامل یک نسخه مصور ۶۰۰ صفحه‌ای از منظومه حماسی ۱۰۰۰ ساله فارسی، شاهنامه است.
آن‌ها بر اساس این کتاب پرفروش، دو نمایشنامه سایه سینمایی نیز خلق کرده‌اند. دو کتاب پاپ‌آپ با نام‌های ضحاک: افسانه شاه مار دوش و هفت‌خوان رستم و یک کتاب صوتی با موزیک متن و افکت‌های مناسب نیز از دیگر کارهای آن‌هاست.
