هر چند معمولا از درِ هيچ چاپخانه کوچکي، پزشکي براي بررسي وضع سلامتي کارکنان وارد نمي‌شود، ولي چاپخانه‌هاي بزرگ کشور مانند ساير کارگاه‌هاي بزرگ موضوع طب کار و نظارت پزشکي بر سلامت و عملکرد کارکنان را جدي مي‌گيرند و وظايف قانوني خود را در اين زمينه انجام مي‌دهند. آشنايي با طب کار و وظايفي که در اين زمينه بر عهده صاحبان کارگاه‌هاست و همچنين نتايج مثبت اين فعاليت موضوع اين مطلب کوتاه است.
طب کار شاخه‌اي از طب پيشگيري (preventive medicine) است که در زمينه خدمات سلامت شغلي فعاليت مي‌کند. طب کار يک رشته تخصصي پزشکي جديد است، که نه تنها در ايران بلکه در بسياري از کشورهاي جهان جدي گرفته شده است. در اين رشته اقدامات باليني و اجراي برنامه‌هاي پيشگيري با توجه به شرايط محيط کار انجام مي‌شود و از اين طريق به سلامت شاغلين مي‌پردازد.
رسالت و هدف اصلي طب کار
هدف اصلي طب کار حفظ و ارتقاي سطح سلامت جسمي، روحي و رواني افراد شاغل در بهترين شرايط است. متخصصين طب کار و پزشکاني که در اين زمينه فعاليت دارند، با شناختي که از محيط کار، فرايندکاري، خطرات و عوامل زيان‌آور محيط کار دارند و نيز تاثيري که اين عوامل بر سلامت مي‌گذارد، از طريق بررسي و ارزيابي محيط کار، معاينات دوره‌اي و غربالگري ، باعث تشخيص زودرس و درمان به موقع بيماري‌ها و آسيب‌هاي ناشي از کار مي‌شوند. بنابراين از اين طريق باعث کنترل بيماري‌ها و آسيب‌هاي شغلي شده و از بروز موارد مشابه، پيشگيري مي‌کنند. طب کار،از نظر پوشش و گستردگي خدمات، بررسي سلامت شغلي نيروي کار را در تمام واحدهاي کاري اعم از اداري، صنعتي(معدن، کشاورزي، خدمات و ….) بر عهده دارد.
وظايف متخصصين طب کار:
- مديريت خدمات طب کار
- معاينات سلامتي شاغلين و متقاضيان کار(معاينات بدو استخدام)
- آموزش پزشکان، پرستاران، کارشناسان، مديران، سرپرستان واحدهاي کاري
- تعيين ميزان غرامت و درصد از کار افتادگي ناشي از کار و بيماري‌هاي شغلي
- معاينات اختصاصي مانند معاينات بازگشت به کار و تعيين محدوديت شغلي
- انجام مطالعات همه‌گيرشناسي در محيط کار
- درمان افراد مبتلا به بيماري‌هاي شغلي و غيرشغلي و موارد اضطراري در محيط کار
- تعيين ميزان شيوع و علل غيبت از کار و کنترل استرس‌هاي شغلي
پيشگيري از بيماري‌هاي شغلي
سازمان جهاني بهداشت سلامتي را اينگونه تعريف کرده است:«رفاه کامل جسمي، روحي، اجتماعي و نه فقط نبودن بيماري و نقص عضو» بيماري در اثرتماس با عوامل زيان‌آور و تغذيه نامناسب ايجاد مي‌شود. عوامل زيان‌آور هر جايي ممکن است وجود داشته باشند و فرد در اثر تماس با آنها دچار بيماري شود ولي اگر عامل زيان‌آور در محيط کار باشد فرد به بيماري ناشي از کار يا همان بيماري شغلي مبتلا مي‌شود. غالبا بيماري‌هاي ناشي از کار مزمن هستند و از زمان تماس و ابتلا يا بروز بيماري گاهي بيش از ۳۰ سال طول مي‌کشد. بيماري‌هاي ناشي از کار رنج و زيان‌هاي هنگفتي را در دنياي کار به دنبال دارند با وجودي که ميزان مرگ ناشي از بيماري‌هاي شغلي و بيماري‌هاي وابسته به شغل ۶ برابر بيشتر از حوادث شغلي است ولي هنوز اين بيماري‌ها ناشناخته و پنهان هستند. علاوه بر اين ماهيت بيماري‌هاي ناشي از کار به سرعت در حال تغيير است. تکنولوژي جديد و تحولات اجتماعي، همراه با تغيير شرايط اقتصادي جهاني بر وخامت مخاطرات بهداشتي موجود افزوده و انواع جديدي از اين مخاطرات را به وجود است. در حالي که پيشرفت‌هاي زيادي در مبارزه با بيماري‌هاي ناشي از کار حاصل شده است، نياز مبرم و فوري براي تقويت توانمندي‌ها براي پيشگيري در سيستم‌هاي بهداشت حرفه‌اي کشور وجود دارد. تلاش جمعي دولت، تشکل‌هاي کارفرمايي و کارگري اساس مبارزه با اين فراگيري پنهان است. مرگ و مير سالانه در اثر بيماري‌ها و حوادث ناشي از کار در جهان ۳۴/۲ ميليون نفر برآورد شده است. درصد بالايي از اين تعداد(حدود۰۲/۲ ميليون) مرگ به واسطه بيماري‌هاي ناشي از کار روي مي‌دهد. از ۶۳۰۰ مرگ برآورد‌شده که در هر روز اتفاق مي‌افتند ۵۵۰۰ مورد از آنها به سبب انواع مختلف بيماري‌هاي وابسته به شغل است. همچنين سازمان بين‌المللي کار برآورد کرده است که سالانه ۱۶۰ ميليون مورد بيماري‌هاي غيرکشنده ناشي از کار اتفاق مي‌افتد، بر اساس قوانين و مقررات جمهوري اسلامي ايران يکي از وظايف کارفرمايان تهيه امکانات لازم براي تامين و حفظ سلامت شاغلين مي‌باشد (فصل چهارم قانون کار) البته ناگفته نماند قانون‌گذار شاغلين را نيز براي جلوگيري از بروز حوادث و بيماري‌هاي ناشي از کار موظف به رعايت دستور‌العمل‌ها و مقررات مي‌کند. مراحل پيشگيري از بيماري‌هاي ناشي از کار را مي‌توان اينگونه خلاصه کرد:
- شناسايي عوامل زيان‌آور محيط کار
- اندازه‌گيري و ارزيابي عوامل زيان‌آور محيط کار
- کنترل عوامل زيان‌آور محيط کار از طريق روش‌هاي فني مهندسي
- اجراي برنامه‌هاي مراقبتي از جمله معاينات سلامت شغلي
- کاهش عوارض و بيماري‌هاي ناشي از کار از طريق تغيير شغل و گردش کاري و اجراي صحيح دستورالعمل‌هاي ايمني
