اسکندر جهانبانی
دروپا ۲۰۲۴ برداشت‌ها و نظرات گوناگون و بعضاً متضادی را به دنبال داشت. برخی گفتند؛ خلوت‌تر از همیشه است و شکوه و جلال دروپاهای پیشین را ندارد، برخی دیگر نیز ار نوآوری‌ها و فناوری‌های به‌نمایش درآمده به هیجان آمده بودند.
ویژگی اصلی دروپا ـ از دیدگاه نویسنده این سطور ـ بازتاب همان چیزی است که در صنعت کاغذ و مرکب رخ می‌دهد و قرار است رخ دهد؛ دروپا آینه تمام‌نمای صنعت چاپ و هرچه بیشتر بسته‌بندی است.
تردیدی نیست صنعت چاپ تغییر کرده و دگرگون شده و به تبع آن، دروپا نیز خود را با تغییرات این صنعت هماهنگ کرده است. از ماشین‌آلات چاپ روزنامه خبری نیست، ولی ماشین‌الات افست ورقی هنوز به نمایش درمی‌آیند و بازدیدکنندگان برای دیدن آنها در حال کار، اشتیاق فراوانی دارند.
با این حال نوآوری و تحولات در ماشین‌آلات چاپ افست دیگر آن چیزی نیست که به نمایش درمی‌اید، بلکه فرایندهایی است که درون ماشین چاپ و سیستم رایانه‌ای آن رخ می‌دهد.
اتوماسیون ماشین‌آلات تا حد زیادی افزایش یافته و اکنون یک اپراتور به تنهایی می‌تواند یک ماشین چند رنگ را به راه انداخته و آن را اداره کند.
ماشین‌آلات چاپ افست هوشمند شده‌اند، خطاها و اشکالات چاپی را شناسایی کرده و گزارش می‌کنند. داده‌های چاپ این تجهیزات را می‌توان جمع‌آوری کرد و از آن برای پیشرفت و بهینه‌سازی فرایند و عملیات چاپی در چاپخانه استفاده کرد.
لجستیک چاپخانه‌های افست مدرن اکنون کاملاً به‌صورت اتوماتیک انجام می‌شود. فرایند تغدیه پلیت به ماشین و برداشتن آن از درون ماشین چاپ و دسته‌کردن آن نیز کاملاً خودکار و بدون دخالت اپراتور انجام می‌شود.
سرعت ماشین‌های افست به ۲۱ تا ۲۲ هزار ورق در ساعت رسیده است و انواع آپشن‌های کوتینگ، فویل سرد و حتی اضافه‌کردن اطلاعات متغیر با استفاده از هد جوهرافشان به ماشین‌های افست اکنون به راحتی انجام می‌شود. سیستم‌های اندازه‌گیزی و کالیبراسیون اتوماتیک رنگ تقریباً در کلیه ماشین‌های افست مدرن به تجهیزات استاندارد تبدیل شده است. شکل و طرح ماشین‌های افست مدرن، زیباتر و چشم‌نوازتر شده است که دلیل آن نیز بیشتر جلب نظر چاپخانه‌داران است و هدف دیگری را دنبال نمی‌کند.
توسعه تدریجی
این تحولات و پیشرفت‌ها یک شبه انجام نشده است بلکه حاصل پژوهش و تلاش بیش از دو دهه سازندگان عمده ماشین‌آلات افست از سال ۲۰۰۰ تاکنون است. روند پیشرفت و ورود تجهیزات الکترونیک و نرم‌افزار به عرصه ماشین افست ورقی شتاب پیدا کرده است. به گفته آندره اس پلکسه؛ مدیر ارشد اجرایی شرکت کونیگ اند بائر، پیشرفت‌ها در صنعت افست ورقی تدریجی است و اکنون تمرکز بر پیشرفت در عرصه فرایندهای دیجیتال است. پیشرفت ماشین‌آلات افست دیجیتال را به گفته پلسکه می‌توان با صنعت خودرو مقایسه کرد. چهل، پنجاه سال پیش انومبیل یک جسم آهنی بود که برخی اجزای الکتریکی از جمله استارت، چراغ و رادیو نیز در آن به‌کار رفته بود. خودروهای مدرن اکنون دارای سیستم GPS، سنسورهای مختلف و حتی تجهیزات رایانه‌ای برای حرکت ماشین بدون دخالت راننده هستند. سیر تحول ماشین‌آلات چاپ افست نیز همین‌گونه است. با این حال بدون تجهیزات مکانیکی پیشرفته و قابل‌اطمینان نمی‌توان از تجهیزات الکترونیک و رایانه‌ای انتظار داشت عملکر خوبی داشته باشند. و اما بیشتر نوآوری‌های به‌نمایش درآمده در دروپای امسال در عرصه ماشین‌آلات چاپ دیجیتال نمود داشت.
افزایش چشمگیر شرکت‌های چینی در دروپا، در نگاه اول، جلب‌توجه می‌کند و در اغلب اظهارنظرها، از جمله در مجله صنعت چاپ شماره گذشته، به آن اشاره می‌شود. اما وقتی صحبت از فناوری‌های جدید و روندهای صنعت چاپ است، چیزی از آنها به یاد نمی‌آورم که معرفی کنم.
سازندگان ماشین‌آلات دیجیتال در راه تسخیر بازار چاپ جعبه و کارتن
دو سالن ۸A و ۸B کاملاً به سازندگان ماشین‌الات چاپ دیجیتال اختصاص پیدا کرده بود و این دو سالن تا روز آخر نمایشگاه همواره پُر از بازدیدکننده بود.
تمرکز سازندگان تجهیزات دیجیتال صنعت بسته‌بندی است. تقریباً تمامی سازندگان بزرگ و عمده صنعت چاپ دیجیتال تجهیزات پیشرفته برای چاپ روی جعبه و کارتن به نمایشگاه دروپا آورده بودند.
شرکت فوجی فیلم ماشین Revoria GC12500 را برای بازار بسته‌بندی و حوزه چاپ تجاری عرضه کرده بود. ابعاد چاپ این ماشین دو ورقی (B2) است و به‌صورت پشت‌ورو چاپ می‌کند. دیگر ماشین فوجی فیلم Jet Press750 نیز یک ماشین دو ورقی جوهرافشان است که برای چاپ جعبه در تیراژ کم مناسب است. این ماشین از مرکب‌های آب‌پایه استفاده می‌کند.
ماشین دیگر از این مجموعه FP790 است که برای چاپ روی مواد انعطاف‌پذیر از جمله فیلم ساخته شده است. این ماشین برای چاپ لیبل‌های IML نیز مناسب است. بیشترین سرعت دستگاه ۵۰ متر در دقیقه است و عرض رول مورداستفاده در آن ۷۹۰ میلی‌متر است. دستگاه می‌تواند روی مواد انعطاف‌پذیر از ضخامت ۷ تا ۱۰۰ میکرون چاپ کند. ولی به نظر شاید جالب‌ترین ترکیب نوآوری فوجی فیلم که در دروپا به نمایش درآمد دستگاه DE 1024 است. تجهیزات یک قطعه میله‌مانند (Digital Embellishment Print Bar) است که روی یونیت چاپ ماشین‌آلات دیجیتال نصب شده و جلوه‌های ویژه را با استفاده از سیستم جوهرافشان به کار چاپی اضافه می‌کند. فوجی‌فیلم ادعا می‌کند این سیستم به راحتی می‌تواند جایگزین یونیت سیلک اسکرین شود. این قطعه را می‌توان نه تنها روی ماشین‌های فوجی بلکه روی انواع ماشین‌های چاپ دیجیتال نصب کرد، بیشترین عرض این قطعه میله‌مانند که روی آن هدهای جوهرافشان نصب می‌شود حدود یک متر است. البته عرض آن را می‌توان متناسب با نیاز چاپخانه و ماشین مورداستفاده تغییر داد.
یکی از خبرهایی که در دروپا توجه همه را به خود جلب کرد همکاری کانن و هایدلبرگ در عرصه چاپ دیجیتال بود. از ماشین دیجیتال جوهرافشان جدید هایدلبرگ برای اولین‌بار در دروپا پرده‌برداری شد. این ماشین دوورقی توسط شبکه جهانی هایدلبرگ در سراسر جهان به فروش خواهد رسید. هایدلبرگ ماشین جواهرافشانی در ابعاد B3 نیز به تولیدات خود اضافه خواهد کرد. سیستم گردش کار این ماشین Prinect ساخت هایدلبرگ است و از مرکب‌های سافیر هایدلبرگ نیز استفاده می‌کند. هایدلبرگ در عرضه ماشین‌آلات چاپ دیجیتال تونری نیز با شرکت ریکو همکاری می‌کند.
کانن به سهم خود در نمایشگاه دروپا ۲۰۲۴ تمرکز ویژه‌‌ای بر ماشین چاپ کارتن داشت و در مورد آن اطلاعاتی در طول نمایشگاه دروپا عرضه کرد. سرعت این ماشین که هنوز نامی برای آن انتخاب نشده، ۸ هزارورق در ساعت است و عرض چاپ آن ۱۷۰ سانتی‌متر است. یک مدل سه‌بعدی از این ماشین در نمایشگاه دروپا عرضه شده بود.
کانن همچنین در نمایشگاه دروپا چندین دستگاه چاپ دیجیتال برای تولید جعبه و لیبل به نمایش گذاشته بود. در بخش چاپ جعبه، کانن ماشین Edale FL 5 را که یک ماشین چاپ دیجیتال جوهرافشان تک‌باره (Single Pass) است، همراه با سیستم دایکات این‌لاین Edale FDC600 به نمایش گذاشت. کانن دو ماشین ورقی تونری برای چاپ جعبه نیز در نمایشگاه دروپا عرضه کرد. کانن تا چندی پیش در عرصه چاپ بسته‌بندی چندان فعال نبود ولی اکنون به یکی از قدرت‌های اصلی در چاپ دیجیتال بسته‌بندی تبدیل شده است.
روبات‌ها در چاپخانه
یکی دیگر از روندهایی که در نمایشگاه ۲۰۲۴ کاملاً آشکار بود دیجیتال‌سازی (Digitization) و اتوماتیک‌سازی (Automatization) زنجیره تأمین (Supply Chain) فرایند چاپ بود. بیشتر سازندگان نگاهی کل‌نگرانه به ابتدا تا انتهای فرایند چاپ دارند. بسیاری از این سازندگان به این نتیجه رسیده‌اند که برای استفاده از مزایای یک ماشین چاپ که قادر باشد X ورق در ساعت با Y متر در دقیقه چاپ کند، شما به پلیت‌ها و فایل‌های زیادی نیاز دارید. این فایل‌ها و پلیت‌ها باید به خوبی تهیه و تنظیم شده باشند. از فایل‌ها هم برای چاپ و هم مراحل تکمیلی استفاده می‌شود.
راه‌حل‌های فراوانی برای اتوماتیک‌سازی زنجیره تأمین در دروپا ۲۰۲۴ ارائه شده بود. این سیستم‌ها سفارشات چاپی را از طریق وب‌سایت‌های اینترنتی دریافت کرده، کاغذ و دیگر موادمصرفی موردنیاز را انتخاب کرده، نوع فرایند چاپی موردنیاز را تعیین کرده و روی کل مرحله تولید کار چاپی تامرحله تکمیلی و به‌کارگیری روبات‌ها برای جابجایی کارهای چاپ‌شده و انتقال آنها روی میز برش و انجام دیگر مراحل تکمیلی نظارت می‌کنند. کل این مراحل به‌صورت کاملا همگرا در دروپا به نمایش درآمد. دیدن روبات در حالی‌که کارهای چاپ‌شده را بدون دخالت هیچ اپراتوری روی یک میز برش قرار می‌داد، بیننده را متحیر می‌کرد. در این روش به سنسور مادون قرمز برای ایمنی بیشتر و پرهیز از خطر بریده‌شدن انگشتان اپراتور نیز نیازی نیست.
البته بیایید خودمان را فریب ندهیم بیشتر چاپخانه‌ها حتی در کشورهای پیشرفته در حال حاضر از چنین میزان اتوماسیونی برخوردار نیستند و تجهیزات بسیاری از این چاپخانه آمیزه‌ای از ماشین‌آلات برندهای مختلف است. با این حال در حال حاضر نرم‌افزارها و سیستم‌هایی عرضه شده‌اند که می‌توانند این تجهیزات را به یکدیگر پیوند بزنند و شرکت‌های بزرگ سازنده ماشین‌های چاپ افست و دیجیتال در ارایه این نوع سیستم‌های نرم‌افزاری تلاش فراوانی کرده و خواهند کرد.
مثل دوران گوتنبرگ چاپ کنید
با وجود تمام نوآوری و جدیدترین سیستم‌ها که برخی از آنها داستان‌های علمی تخیلی را تداعی می‌کردند، دروپا کسانی را که به تاریخ چاپ نیز علاقه دارند، فراموش نکرده بود. در سالن ۱۴ یک نمونه از ماشین چاپ گوتنبرگ و حروف سربی متحرک توسط موزه، چاپ ماینز به نمایش درآمده بود. چندین کار چاپی به سبک دوران گوتنبرگ نیز به نمایش درآمد و علاقمندان می‌توانستند این کارهای چاپی را بخرند. در کنار غرفه موزه ماینز، موزه لایپزیک نیز غرفهای برپا کرده و یک ماشین چاپ دستی را به نمایش گذاشته بود. بازدیدکنندگان می‌توانستند خود با استفاده از این ماشین کار چاپ کنند.
بحث داغ استانداردهای چاپ
در نمایشگاه دروپا بحث استانداردسازی چاپ نیز بسیار داغ بود. یکی از معتبرترین نهادها در ارائه استانداردهای صنعت چاپ، شرکت فوگرا است که در دروپا بسیار فعال بود. این شرکت موفق شد در دروپا با چندین چاپخانه بزرگ در هند قرارداد برای اجرای برنامه و ارائه گواهی Process Standard Offset یا PSO امضا کند. بر اساس این برنامه‌های استانداردسازی فوگرا به شرکت‌های چاپی کمک می‌کند تا استانداردهای کیفی خود را ارتقا دهند. این کمک‌ها شامل انواع تست‌های فنی چاپی و فام‌رنگ می‌شود. این تست‌ها را می‌توان در چاپخانه انجام داد.
ایرانیان و دروپا ۲۰۲۴
در مقایسه با دروپای گذشته تعداد بازدیدکنندگان ایرانی در دروپا ۲۰۲۴ کاهش یافته بود که دلایل آن سخت‌ترشدن شرایط ویزا، هزینه‌های سرسام‌آور، مشکلات ناشی از تحریم‌ها و همچنین نداشتن انگیزه در چاپخانه‌داران است.
با این حال نمایندگان و مدیران چندین شرکت بزرگ چاپ تجاری و بسته‌بندی شرکت داشتند. گروه همتا نیز غرفه زیبایی در دروپا در سالن شماره ۱۰ برپا کرده بود. این غرفه به محل گردهمایی و میعادگاه خانواده چاپ ایران تبدیل شده بود. جمعی از دست‌اندرکاران صنعت چاپ نیز از طریق تورهای مختلف به ویژه توری که به همت اتحادیه چاپخانه‌داران تهران تدارک دیده شده بود، در نمایشگاه دروپا حضور داشتنند. امسال علی‌رغم تلاش‌های ماهنامه صنعت چاپ و اتحادیه چاپخانه‌داران تهران، روز ملی ایران برگزار نشد. زیرا نمایشگاه دروپا که همواره از برگزاری چنین مراسمی استقبال می‌کرد، امسال نه تنها هیچ کمکی نکرد بلکه از برگزاری آن نیز محترمانه ممانعت کرد و دلیل خاصی هم ارائه نداد. روز ملی ایران به ابتکار ماهنامه صنعت چاپ برای اولین‌بار در سال ۱۹۹۵ در دروپا برگزار شد که در آن زمان رئیس دروپا نیز در جلسه حضور داشت و برای حضار ایرانی سخنرانی کرد. در سال ۲۰۰۰ روز ملی ایران با دعوت از دکتر جورچ نوبار سیمونیان؛ از متخصصان برجسته چاپ در مصر و همچنین پروفسور فرانک رومانو؛ متخصص چاپ در سطح جهان و استاد سابق دانشگاه روچستر برای سخنرانی دعوت به عمل آورد. این رویداد در دروپا و ایران بازتاب بسیار خوبی داشت.
برگزاری روز ایران باعث شد تا دکتر سیمونیان در دروپاهای بعدی روز ملی مصر را برگزار کند. امسال با دکتر سیمونیان ملاقاتی داشتم و او بار دیگر این نکته را که روز ملی ایران مایه الهام او برای برگزاری روز ملی مصر بود، مطرح و از دست‌اندرکاران ماهنامه صنعت چاپ تقدیر کرد. و از من پرسید چرا امسال روز ملی ایران برگزار نشد که متاسفانه جواب قانع‌کننده‌ای برای آن نداشتم.
مورد آزاردهنده دیگر بحث تحریم‌ها و بحث سیاست خارجی بود که متاسفانه دامن چاپخانه‌داران و سرمایه‌گذاران ایران را نیز گرفته است. شرکت‌ها به محض شنیدن نام ایران رخ برمی‌کشیدند و از جواب‌دادن (البته محترمانه) طفره می‌رفتند. این رفتار امسال ابعاد جدیدی به خود گرفته بود به گونه‌ای که همه را تا حد زیادی دلسرد کرده بود. البته شرکت‌هایی نیز بودند (به‌ویژه دلالان ماشین‌آلات دست دوم و سازندگان مواد مصرفی از جمله مرکب و غیره) که از حضور چاپخانه‌داران ایرانی استقبال می‌کردند. ولی عمدتا این‌ها شرکت‌هایی بودند که با کشور آمریکا رابطه تجاری نداشتند. ناگفته نماند موضوع تحریم‌ها اکنون بسیار پیچیده‌تر شده و هزینه سنگینی روی دوش اهالی صنعت چاپ می‌گذارد.
دروپای ۲۰۲۴، بازدیدکننده کمتر ولی کیفیت بهتر
برگزارکنندگان دروپا ۲۰۲۴ در اطلاعیه خبری پایانی خود اعلام کردند که دروپا ۲۰۲۴ فراتر از انتظار بود. نمایشگاه از ۲۸ ژوئن تا ۷ جولای مثل همیشه در مرکز نمایشگاهی دوسلدورف برگزار شد. به گفته دروپا ۱۶۴۳ غرفه‌گذار از ۵۲ کشور جهان در نمایشگاه تولیدات، تجهیزات و خدمات خود را اراده کردند.
از لحاظ تعداد شرکت‌ها برحسب مناطق جغرافیایی، پس از اروپا، شرکت‌های آسیایی با ۲۲درصد، بالاترین فضای نمایشگاهی را به خود اختصاص داده بودند، پس از آسیا کشورهای قاره آمریکا با ۱۲ درصد مقام بعدی را از آن خود کرده بودند.
آسیا و خاورمیانه بیشترین پتانسیل را برای رشد دارند و تعداد بازدیدکننده از این مناطق رشد بسیار خوبی را نشان می‌دهد.
ارهاد وین کمپ؛ مدیرعامل مرکز نمایشگاه دوسلدورف با ابراز رضایت از نمایشگاه دروپا امسال گفت؛ «دروپا بار دیگر موقعیت خود را به‌عنوان بزرگترین و بهترین نمایشگاه چاپ در جهان تثبیت کرد. نمایشگاهی که جذابیت خاصی برای همه دست‌اندرکاران صنعت چاپ در جهان دارد.»
با وجود تمام گفته‌های ضدونقیض تردیدی نیست که دروپا پتاسنیل پیشرفت و توسعه صنعت چاپ در آینده را به نمایش گذاشت. صنعتی که بر اساس پژوهش‌های شرکت اسمیثرز سالانه درآمدی معادل ۸۴۰ میلیارد دلار دارد.
امسال به گفته مرکز نمایشگاهی دوسلدوف بیش از ۱۷۰ هزارنفر از دروپا بازدید کردند. در سال ۲۰۰۰ تعداد بازدیدکنندگان حدود ۴۰۰هزار نفر بود که این امر خود گواه سیر نزولی بازدیدکنندگان از نمایشگاه دروپاست که به خودی خود پدیده بدی نیست.
به گفته اکثر سازندگان عمده، از جمله هایدلبرگ، بوبست، کونیگ اند بائر و دیگران، کیفیت بازدیدکنندگان امسال بسیار بالا بود و بیشتر آنها تصمیم‌گیرندگان اصلی بودند و ظاهرا فروش‌های فراوانی هم انجام شده بود.
با وجود همه مشکلات و نابسامانی‌ها، دروپا همواره رویدادی به یادماندنی برای دست‌اندرکاران و دوست‌داران صنعت چاپ است. دروپای بعدی در سال ۲۰۲۸ برگزار خواهد شد. از همین امروز چشم به راهش هستیم.
