فرصتی برای دید و بازدیدهای خانواده چاپ
گروه گزارش با همکاری: زهرا عبداللهی / مریم نظری
نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی تهران در بیست و ششمین دوره خود (آذر ۹۸) نشان داد که هنوز کار می‌کند و از آن استقبال می‌شود چرا که به گفته دبیر نمایشگاه، حدود ۶- ۷ هزار متر دیگر تقاضا برای گرفتن غرفه بود که سالنی برای اختصاص دادن به آنها نداشتند.
این در حالی است که نمایشگاه مثل پرینت شیکاگو، بزرگترین نمایشگاه صنعت چاپ در امریکا، خلوت‌تر از همیشه شده و تقریباً کارکردش را از دست می‌دهد. آیا از این دو گزاره بالا می‌توان نتیجه گرفت که نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی تهران نمایشگاهی موفق است؟
در حالی که بزرگترین نمایشگاه چاپ در امریکا در حال کوچک شدن و برچیده شدن است، نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی تهران عطش توسعه فضای نمایشگاهی دارد. اگر تنها همین جنبه را در این رویداد مورد توجه قرار دهیم، باید بپذیریم که نمایشگاه موفق است. اما با نگاهی دقیق‌تر و با پیش کشیدن ملاک‌ها و شاخص‌هایی برای ارزیابی آن شاید نتیجه کمی متفاوت باشد.
بین‌المللی به چه معنی؟
واژه بین‌المللی در عنوان «نمایشگاه بین‌المللی چاپ و بسته‌بندی و صنایع وابسته»، انتظاری را برمی‌انگیزد که هنگام بازدید از آن، برآورده نمی‌شود.
این نمایشگاه سالهاست که زیرسایه شرایط سیاسی و تجاری کشور، جنبه بین‌المللی را در حد زینت عنوان خود حفظ کرده و از حضور شرکت‌های خارجی معتبر و پیشگامان صنعت چشم پوشیده است.
اغلب سالها پاویون ترکیه و چین، تنها جلوه مشارکت بین‌المللی این نمایشگاه بود، که حضور ترکیهایها اغلب مورد انتقاد قرار می‌گرفت چرا که آنها توان خود را برای خدمات چاپ ارایه می‌دادند و به عنوان رقیب چاپخانه‌های ما، مختصر کاری را که در اختیار چاپخانه‌ها بود، می‌قاپیدند.
چینی‌ها هنوز هستند، هرچند کم رمق و بی‌ادعایی در زمینه معرفی فناوری‌های جدید صنعت چاپ. اما در این دوره هندی‌ها جای ترکیهایها را پر کرده بودند، هرچند کم سر و صداتر و به جای نمایش ماشین‌آلات، عکس و پوستر آنها را به نمایش گذاشتند.
تازه‌های فناوری، دقیقا کجایی؟
در پی آنچه درباره بین‌المللی بودن نمایشگاه گفتیم، در واقع نمی‌توان انتظار خاصی در زمینه تازه‌های فناوری از این رویداد داشت. یکی از کارکردهای اساسی هر نمایشگاهی، می‌رود، به نمایش گذاشتن تازه‌های آن صنعت یا رشته و فعالیت مربوطه است.
گرچه نمایشگاه‌هایی از نوع چاپ و بسته‌بندی تهران، مرجع نمایش فناوری قلمداد نمی‌شوند، اما به گواه سابقه همین نمایشگاه در بعضی دوره‌ها، چندین ماشین چاپ ـ حتی در بعضی دوره‌ها ماشین چاپ روزنامه ـ در سالن‌های نمایشگاه در حال کار، قابلیت‌های دستگاه‌های جدید را به نمایش می‌گذاشتند.
نزدیک به دو دهه است که نام برندهای معتبر پیش از چاپ، صنایع چاپ و پس از چاپ یک به یک از نمایشگاه حذف شده‌اند.
ماشین‌سازان داخلی، فرصت‌های طلایی
با توجه به آنچه گفته شد و در پی تشدید تحریم‌ها و خیز برداشتن نرخ ارز‌های یا بهتر است بگوییم سقوط پول ملی، بسیاری از چاپخانه‌ها توان خود را برای توسعه چاپخانه و خرید ماشین‌های خارجی از دست دادند. در این میان، ماشین‌سازان ایرانی فرصتی برای فروش محصولات خود پیدا کردند. جلوه این دوره طلایی برای سازندگان داخلی را در دوره‌های مختلف نمایشگاه می‌توان دید. در همین دوره، تعداد ۱۴ غرفه یعنی ۲۸ درصد از شرکت‌کنندگان به گروه سازندگان ماشین‌آلات و تجهیزات چاپ و بسته‌بندی اختصاص داشت. که البته سازندگان دستگاه‌های چاپ، تکمیلی و تبدیلی در صنعت چاپ، بسیار کم‌شمارتر از سازندگان دستگاه‌های بسته‌بندی (پرکن‌ها و صنایع غذایی و غیره) بودند.
البته پای صحبت سازندگان که بنشینی می‌بینی آنها هم به خاطر وابستگی نسبی به خارج برای تأمین برخی اقلام مواد اولیه و قطعات الکترونیک، راه همواری در پیش ندارند و علیرغم مزیت‌هایی که دارند، باز هم چندان توسعه نیافته و به بازارهای خارجی راه پیدا نکرده‌اند. در واقع فرصت‌های آنها هم چندان طلایی نیست و شاید حداکثر نقره‌ای باشد.
سهم گروه‌های کالایی
بعد از ماشین‌سازان که بیشترین تعداد غرفه‌داران را تشکیل می‌دادند، گروه تولید ظروف، لیوان و تیوب با ۵/۸ درصد شرکت کننده، در جایگاه دوم و گروه تولیدکنندگان موادمصرفی و ملزومات به همراه تولیدکنندگان فیلم و فویل هر کدام با ۳۲ غرفه در جایگاه سوم قراردارند.
جدول شماره ۱ تعداد شرکت‌کنندگان در هر گروه کالایی و درصد آنها را نسبت به تعداد کل شرکت‌کنندگان نشان می‌دهد. بررسی متراژ اختصاص یافته به هرگروه نیز ملاک دیگری برای ارزیابی است که با اندکی تقریب، با همین نسبت شرکت‌کنندگان همخوانی می‌کند،
رشته‌های فعال یا پر رقابت
با توجه به سابقه حضور شرکت کنندگان مختلف در این دوره غیبت چاپخانه‌های بزرگ چاپ لفاف مثل ایران زمین، پرنیان، سلطان چاپ و نیز چاپخانه‌های بزرگ این رشته از تبریز در این نمایشگاه مشهود بود، هر چند که چاپخانه طلای ارومیه ـ که کار خود را توسعه داده‌است و چاپخانه‌های آلمینیوم پارس ـ داروپات شرق ـ فراچاپ نصرگستر اراک ـ کیمیا کالا جای آنها را در نمایشگاه پر کرده بودند، چاپ لیبل اکنون پرجنب و جوش‌ترین بخش صنعت چاپ است، اما در نمایشگاه حضوری در خور این بازار پر رقابت نداشت. با این حال حضور شرکت‌هایی مانند کامل برچسب، رایان لیبل، کالا برچسب، برجیس کاج رول، فام نگار، طلوع آزادی و غیره. جلب توجه می‌کرد.
در رشته افست و جعبه مقوایی، حضور آسان پک و اخترشمال در قد و قواره همیشگی و نیز چاپخانه توانمند و تازه‌نفس ترام، از رقابت و انگیزه برای فعالیت در این بخش خبر می‌داد. در این رشته ۲۲ شرکت کننده، محصولات خود را به نمایش گذاشته بودند.
حضور و رقابت در رشته فرآورده‌های کاغذی و کارتن‌سازی نیز چشمگیر بود و گرمی خاصی به نمایشگاه داده بود. غرب کارتن، راشا کاسپین، کارتن میهن و امیران، کارتن بهروز، کیان الماس الموت، کارتن خورشید البرز و غیره. تنها چند نام از این رشته رو به رشد بود درگفت و گو با مدیران شرکت‌های صنعت کارتن، صحبت از طرح‌های توسعه‌ای که به زودی تحقق می‌یابد.، شنیده شد.
در صنایع تبدیلی کاغذ و تولید کاغذ پشت چسبدار، شرکت کاغذ ایساتیس از اجرای سریع طرح‌های توسعه‌اش می‌گفت که در نوع خود پیشرفتی سریع به شمار می‌اید.
طرح‌ها و پروژه‌هایی که در صنعت کاغذسازی و کارتن براساس بازیافت شکل می‌گیرند، در حال گسترش و رقابت‌اند، چه بسا به زودی نگران کمبود پوشال وضایعات کاغذ شویم.
بازاریابی یا یازیابی
یکی از عملکردهای انکارناپذیر نمایشگاه، بازاریابی برای محصولات و خدمات و پیدا کردن مشتریان جدید برای فروش است. آن‌طور که از صحبت‌های مدیران بسیاری از شرکت‌ها دریافت می‌شود، این نمایشگاه از جهت بازاریابی هم برای آنها عملکرد قابل توجهی ندارد. ولی دلیل حضورشان، بیشتر همین اعلام حضور است و ملاقات‌هایی که بالاخره در کسب و کارشان بی‌تأثیر نیست. در شرایط رکود اقتصادی، اساساً بازار ظرفیت محدودی دارد و نمی‌توان انتظار چندانی از این رویداد داشت.
اما نمایشگاه اثر دیگری هم دارد در حالی که همه فعالان اقتصادی و به‌ویژه بازیگران صنعت چاپ هر روز خبرهای ناگوار از کمبود و گرانی و تعطیل شدن چاپخانه‌ها را می‌شنوند، حضور در این نمایشگاه، تلاشی است برای زنده ماندن و بازیابی موجودیت و هویت خود آنها در چهار روز نمایشگاه روحیه خود را بازمی‌یابند و به یکدیگر روحیه می‌دهند.
حتی اگر دستاورد نمایشگاه تنها همین بازیابی روحیه و امید به کار و تلاش در صنعت چاپ باشد، کلی ارزش دارد.
در ادامه مصاحبه‌های کوتاه گزارشگران ماهنامه صنعت چاپ را با مدیران چند شرکت از گروه‌های مختلف شرکت کننده در نمایشگاه را می‌خوانید.
