ماه آينده و در پايان فصل زمستان ممکن است زمان خداحافظي يک همکاري مطلوب و زمان تسويه حساب مالي بين کارگر و کارفرما باشد. اي کاش مسائل و مشکلات موجود در فصل دوم قراردادها در قانون کار به‌خصوص تبصره‌هاي ماده هفت قانون کار به طريقي حل و فصل مي‌شد که يکي نگراني از دست دادن نيروي انساني و ديگري نگراني از دست دادن کار را نداشت. حداقل عرضه و تقاضاي نيروي کار به طور اطمينان بخشي روند نقل و انتقال خود را سپري مي‌کرد. اما به هر حال در پايان سال برخي از کارکنان مي‌روند تا سال تازه با کارکنان جديد شروع شود. چگونه مي‌توان به طريق قانوني و بدون مشکل با کارکناني که موسسه را ترک مي‌کنند تسويه‌حساب کرد؟ محمود رشيدي مشاور فني امور مشاغل به اين پرسش پاسخ مي‌دهد.
تسويه‌حساب اداري
اولين اقدام بعد از اتمام قرارداد همکاري تسويه‌حساب اداري است. در طول سال کارگر و کارفرما طعم شيرين همکاري را چشيدند و الان زمان جدايي است و لازم است حساب و کتاب خود را مشخص کنند. نيروي انساني شاغل در کارگاه بنا به نياز ممکن است ابزار کار بگيرد يا وسائل حفاظتي و ايمني کار کارگاه را در اختيار داشته باشد. ممکن است از امکانات کارگاه نظير صندوق امانات چيزي را به امانت گرفته باشد يا وسائل و امکانات کارگاه را در اختيار داشته باشد، با فروشگاه کارگاه حساب و کتاب ناتمام داشته باشد و… . اول لازم است اين موارد را تسويه کند. معمولا کارگاه‌ها براي اين گونه موارد با الگوبرداري از ادارات دولتي ليستي را به کارگر مي‌دهند تا با مراجعه به هر قسمت اداري و يا کارگاهي و گرفتن امضاء از مسئول قسمت حساب و کتاب خود را مشخص و تسويه کند.
تسويه‌حساب مالي پايان سال
اقدام بعدي اين است که به قسمت امور اداري کارگاه مراجعه و ميزان حضور و خدمت خود را کاملاً معين کرده و ميزان روزهاي حضور در کارگاه، مرخصي‌هاي دريافتي، مرخصي استعلاجي، غيبت و… را روشن و بعد به حسابداري مراجعه کند. در اين قسمت لازم است اول مطالبات حقوقي و مزاياي خود را به‌طور کامل محاسبه و بدهکاري و بستانکاري را معين کند و بعد وارد مزاياي پايان کار شود. يادآوري مي‌شود که مزاياي پايان کار کارگر به اين طريق محاسبه مي‌شود.
ـ کارگر استحقاق آن را دارد به‌ازاي هر سال خدمت معادل يک ماه دستمزد طبق ماده ۲۴ قانون کار حق سنوات دريافت کند و براي خدمت کمتر از يک سال به ازاي هر ماه خدمت معادل دو و نيم روز دستمزد مبنا يا ثابت دريافت کند.
ـ براي يک سال خدمت منتهي به پايان سال يا قرارداد به استناد مصوبه ۶/۱۲/۷۰ مجلس شوراي اسلامي معادل دو ماه دستمزد و براي خدمت کمتر از يک سال، به ازاي هر ماه خدمت معادل پنج روز دستمزد مبنا يا ثابت عيدي و پاداش به کارگر تعلق مي‌گيرد.
ـ بعضي از کارگاه‌ها بن يا کمک‌هاي نقدي را همراه با دستمزد ماهيانه مي‌پردازند و بعضي از کارگاه‌ها نيز مبلغ کمکي به آن اضافه کرده و سعي مي‌کنند که براي کارگر بن خريد تهيه کنند. به هر صورت اگر به کارگر مبلغ بن پرداخت نشود، در پايان سال به تعداد ماه‌هاي دريافت نشده تا پايان تير ماه مبلغ سيصد و پنجاه هزار ريال در ماه و از اول مرداد تا پايان سال مبلغ پانصد هزار ريال در ماه پرداخت شود.
ـ هر نفر در سال حداکثر مجاز به ذخيره نه روز از مرخصي خود است و مرخصي‌هاي استفاده نشده، سوخت شده تلقي مي‌شود، مگر اينکه توافقي با کارفرما شده باشد که بهاي روزهاي مرخصي استفاده نشده را دريافت کند. گاهي هم در کارگاه‌ها مرسوم است تمام مرخصي استفاده نشده به صورت ذخيره محاسبه و تسويه حساب مي‌شود. مبناي محاسبه هر روز ذخيره مرخصي استفاده نشده طبق قانون، يک سي‌ام مزاياي دريافتي در ماه است.
بيمه بيکاري
اگر نوع بيکاري شما غيرارادي بوده و بدون قرارداد است، به استناد ماده دو و هفت قانون بيمه بيکاري در يک کار دائمي با شش ماه خدمت استحقاق دريافت مستمري بيمه بيکاري داريد. اگر نوع همکاري شما به صورت قرارداد يک ساله است، به موجب تفاهم‌نامه شماره ۱۱۸۷۳۹ مورخ ۱/۱۲/۸۴ وزارت کار و امور اجتماعي و سازمان تامين اجتماعي با يک سال قرارداد و قطع همکاري غيرارادي مي‌توانيد از مستمري بيمه بيکاري استفاده کنيد. اگر کار شما دائمي است، با شکايت از کارفرما امکان دريافت بيمه بيکاري امکان‌پذير است. اما اگر داراي قرارداد هستيد با يک نسخه قرارداد و برگ تسويه‌حساب و معرفي‌نامه اداره تعاون کار و رفاه اجتماعي محل کارگاه مستمري بيمه بيکاري شما ميسر مي‌شود.
پاداش‌هاي رايج در کارگاه
گاهي مواقع در کارگاه ممکن است پاداش بهره‌وري، يا پاداش مصوبه هيئت مديره و يا پاداش‌هاي ديگر پرداخت شود که در اين رابطه بهتر است اين مورد نيز در صورت مشخص بودن تسويه شود.
رضايت‌نامه شغلي
آخرين مورد در هنگام تسويه‌حساب دريافت رضايت‌نامه است. به استناد ماده ۱۸۷ قانون کار، كارفرمايان مكلفند پس از پايان قرارداد كار بنا به درخواست كارگر، گواهي انجام كار با قيد مدت، زمان شروع و پايان و نوع كار انجام شده را به وي تسليم کنند. يادتان باشد که اين رضايت‌نامه در پيدا کردن کار مناسب آينده شما بسيار مهم است.
ممکن است از دريافتي‌هاي مذکور ماليات کسر شود اما احتمال کسر حق بيمه صفر است. يادتان باشد که کارفرما همت آن را داشته که در منطقه زندگي شما اشتغال ايجاد کند و سرمايه خود را واسطه درآمد شما و خود قرار دهد. علت تمام تصميم مديران کارگاه تعارض با کارگر نيست بلکه هميشه علت‌هايي وجود دارد که راحت قابل بيان نيست. پس در زمان اتمام همکاري با آرامش کار خود را دنبال کنيد و مثل يک دوست و همکار خوب از هم جدا شويد. اگر به حق خود نرسيديد از راه‌ها و روش‌هاي منطقي آن را پي‌گيري کنيد.
