چندي پيش مدير سابق دفتر امور چاپ و نشر وزارت ارشاد در آخرين گفت‌وگو‌ي خود با خبرنگار نشريه «صنعت چاپ» از کاهش واردات محصولات چاپي گفت و اين در حالي بود که آمارهاي ارائه‌شده توسط اين نشريه گوياي روندي کاهشي در حجم واردات اين محصولات بود. محمد دليري مدير خانه چاپ چکاوک (آذر هولوگرام)، ضمن تاييد اين مطلب، براي قطع کامل واردات ليبل و ورود به بازارهاي صادراتي ابراز اميدواري کرد. در اين اثنا فرصتي دست داد تا در دفتر او حاضرشده و با وي پيرامون روند کاهشي واردات ليبل و ارزيابي شرايط فعاليت اين حوزه در ايران و آينده آن به گفتوگو بنشينيم. حاصل اين گفتوگو گزارش پيش‌روست که به بررسي مولفه‌هاي مشهود و بعضا پنهان صنعت ليبل ايران مي‌پردازد.
محمد دليري مدير آذر هولوگرام مي‌گويد: صنعت توليد ليبل‌هاي کاغذي و غير کاغذي در کشور چند سالي است که به‌شدت متحول شده است. وي با اشاره به ازدياد سرمايه‌گذاري‌هاي انجام‌شده در صنعت ليبل در سال‌هاي اخير و اينکه اين سرمايه-گذاري‌ها در برخي از حوزه‌ها افزون بر تقاضا و نياز بازار بوده است، گفت: «اميدواريم اين سرمايه-گذاري‌ها موجب رفع کامل نياز کشور و قطع طبيعي (بدون اعمال سياست‌هاي بازدارنده از طريق وضع تعرفه گمرکي) واردات ليبل از ديگر کشورها شود.» وي با بيان اين مطلب خاطرنشان کرد: «با توجه به اخباري که در مورد ورود ماشين‌آلات جديد چاپ ليبل از همکاران و دوستان مي-رسد، فکر مي‌کنم اين اتفاق به‌زودي رخ دهد و نياز ما به واردات قطع شود.» وي با تاکيد بر ضرورت رخداد سرمايه‌گذاري‌هاي کارآمد منطبق بر نياز کشور، در خصوص ارجحيت توليد باکيفيت داخلي در قياس با نمونه خارجي گفت: «وقتي در داخل کشور بتوان با قيمت مناسب‌تر از نمونه‌هاي وارداتي ليبل توليد کرد و از مزايايي مانند کوتاهي زمان توليد و تسريع در تحويل آن بهره‌مند شد و به‌راحتي بتوان از سرويس‌ها و خدمات پس از توليد مانند تسهيل در بازپرداخت و… استفاده کرد، واردات به‌صورت طبيعي قطع خواهد شد.» وي در ادامه متذکر شد: «واردات ماشين‌آلات فقط يک جنبه قضيه است. نمي‌توان فقط با واردکردن ماشين‌آلات خوب نياز مشتري را به‌طور کامل برآورده کرد. مشتري حتما بايد بتواند، آن چيزي که نياز دارد را به‌موقع در داخل کشور به دست بياورد و توليدکنندگان هم مي‌بايست تمام تلاش خود را براي انطباق با نياز مشتري به کار بندند تا نگاه مشتري‌ها از خارج گرفته شود و به اين نتيجه برسند که هر آنچه لازم دارند را مي‌توانند در داخل کشور به دست آورند.»
خودکفايي در هولوگرام، منوط به حميت ملي
مدير خانه چاپ چکاوک با اشاره به اينکه در حوزه هولوگرام نياز داخلي در درون کشور توسط توليدکنندگان ايراني رفع شده است، تصريح کرد: «در داخل کشور توليدکنندگاني در سطوح مختلف هستند که در توليد هولوگرام فعاليت مي‌کنند و اين توانايي را دارند که نياز کشور را در حوزه هولوگرام به‌طور کامل رفع کنند». دليري اين را در حالي عنوان کرد که به گزارش خبرنگار ما در ماه‌هاي اخير چندين تن هولوگرام از کشورهايي نظير چين، اندونزي، هندوستان، امارات و… وارد شده است. وي در اين خصوص با اشاره به اينکه اين ميزان واردات، به برخي مسائل مرتبط با شرکت‌هاي وارد‌کننده برمي‌گردد، شرح داد: «اين شرکت‌ها اکثرا شرکت‌هاي صنعتي بزرگ دولتي و يا وابسته به دولت هستند. اين شرکت‌ها ازلحاظ فرهنگي بايد به حدي برسند که مانند شرکت‌هاي خصوصي به توليد داخلي اهميت بيشتري بدهند. به‌هرحال توليدات داخلي تاثير قابل‌توجهي در کاهش واردات هولوگرام داشته است. شرکت‌هاي دولتي بايد اهميت بيشتري به توليدات داخل بدهند. به شرکت‌هاي داخلي مراجعه کنند و توان واقعي آن‌ها را ببينند. منافع ملي و فوايد بلند‌مدت کشور را در نظر داشته باشند. اهميت دادن به توليد داخل در همه حوزه‌ها و تمامي سطوح روي سرنوشت نسل آينده که فرزندان آن‌ها هم جزئي از آن هستند، تأثيرگذار خواهد بود. نبايد به دليل بهره‌مندي از يک سري منافع کوتاه‌مدت، به‌جاي استفاده از توليدات ملي به واردات روي آورد.» وي با بيان اين مطلب ضمن يادآوري ضرورت غيرت ملي در قبال توليدات ملي، براي قطع کامل واردات هولوگرام ابراز اميدواري کرد.
ضرورت استفاده بهينه از قابليت‌هاي داخلي
دليري گفت: «در دنياي امروز جنگ اقتصادي است. هر کشوري سهم بيشتري از بازار بين‌المللي را کسب کند، اقتصاد قوي‌تري داشته و پيروز ميدان است. هر کشوري بتواند از مزيت‌هاي اقتصادي بهره بيشتري ببرد به اين پيروزي نائل شده است.» وي اضافه کرد: «مهم‌ترين مزيت اقتصادي، توانايي استفاده از قابليت‌هاي داخلي و برآورده کردن نياز کشور و رو آوردن به سمت بازارهاي بين‌المللي با استفاده از اين مزيت‌ها است. اينکه يک کشوري بتواند سهم بيشتري از بازارهاي بين‌المللي را به دست آورد، در گرو تقويت اين مزيت‌ها و مديريت حساب‌شده و سازمان‌دهي شده نيروهاي داخلي است که درنهايت منجر به تقويت اقتصاد کشور خواهد شد.»
تنها نماينده ايران در دروپا خاطرنشان کرد: «اخيرا درزمينه سرمايه‌گذاري ماشين‌آلات ليبل و به‌طور-کلي توليد انواع ليبل‌هايي که پيش‌تر از چين و ديگر کشورها وارد مي‌شد، حرکت‌هايي شروع شده است. آمار نشان مي‌دهد که مقدار قابل‌توجهي از واردات اين محصولات کم شده است. به‌روز کردن شرکت‌هاي سرمايه‌گذار با تکنولوژي روز دنيا و استفاده بهينه از ماشين‌آلات ميتواند همين ميزان واردات را به‌طور کامل قطع کند.» وي اضافه کرد: «پس از مرحله قطع واردات مي‌توان به مرحله کسب بازارهاي جهاني هم اميدوار بود. اين رويداد ميتواند از کسب بازار کشورهاي همسايه آغاز شود و به بازارهاي بزرگ جهاني ختم شود.»
وي با نام بردن از ترکيه به‌عنوان يک رقيب قوي براي صنعت ليبل تصديق کرد: «اقدامات خيلي زيادي بايد انجام داد که بتوان ايران را به‌عنوان يک کشور پيشرو و تراز اول در زمينه توليد ليبل، دست‌کم در منطقه تبديل کرد. با يک هدف‌گذاري روشن و برنامه‌ريزي هدفمند براي اين کار و حمايت‌هايي که انجام کارها را تسهيل و توليدکنندگان را تشويق کند، مي‌توان حتي ترکيه را هم، پشت سر گذاشت.»
وي با بيان اينکه در آينده‌اي نه‌چندان دور بازار ليبل ايران اشباع مي‌شود، تداوم توليد توليدکنندگان ليبل را در گرو برنامه‌ريزي براي صادرات برشمرد و ضمن اشاره به لزوم حمايت دولت از توليدکنندگان، عنوان کرد: «سفارتخانههاي ايران در خارج از کشور (کشورهايي که امکان صدور کالا به آنجا وجود دارد مانند کشورهاي همسايه ازجمله عراق، افغانستان، کشورهاي تازه استقلال-يافته) اين پتانسيل را پديد مي‌آورند که بتوان با آن‌ها مراوداتي انجام داد. دولت بايد پا پيش بگذارد و يک همکاري بين سفارتخانه‌ها شکل دهد و با هدف‌گذاري و طبقه‌بندي مشخص و عملي، توليدکنندگان داخلي را براي ورود به بازارهاي بين‌المللي حمايت کنند. ورود توليدکنندگان داخلي به اين بازارها چرخه‌اي اقتصادي ايجاد مي‌کند که موجب توسعه صنعت-چاپ کشور مي‌شود. توليدکنندگان بايد در نظر داشته باشند که رقباي آن‌ها فقط داخلي نيستند و بايد با رقباي خارجي دست‌وپنجه نرم کنند و بر اين اساس بايد سطح تکنولوژي خود را بالا برده و کيفيت کار خود را افزايش دهند که اين باعث افزايش توان توليد داخلي مي‌شود و افزايش توان داخلي راهي به‌سوي پوشش کامل بازارهاي داخلي و افزايش حجم صادرات است.»
صنعت چاپ، معياري براي سنجش ديگر صنايع
دليري با بيان اينکه صنايع ديگر نيازمند صنعت چاپ هستند، گفت: در دنيا صنعت چاپ به‌عنوان يکي از معيارهاي سنجش پيشرفت صنعتي کشورها تلقي مي‌شود. کشورهايي مانند آلمان، امريکا، چين، ترکيه، فرانسه و تمام کشورهاي توسعه‌يافته و درحال‌توسعه در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي مانند دروپا و ليبل‌اکسپو شرکت مي‌کنند. شما هيچ کشور عقب‌افتاده‌اي را آنجا نمي‌بينيد. غرفه داران از کشورهايي هستند که صنعت چاپشان پيشرفته است.» وي با بيان اين مطلب ضمن اشاره به رابطه مستقيمي که بين توسعه صنعت چاپ يک کشور و توسعه کلي صنعت آن کشور وجود دارد، افزود: «ما در اين نمايشگاه شرکت کرديم اما براي تاثيرگذاشتن در بازار بايد تعداد قابل‌توجهي شرکت از ايران در نمايشگاه شرکت و خود را به دنيا معرفي کنند. به اميد روزي که شرکت‌کنندگان در اين نمايشگاه‌ها به حضور غرفه‌هاي متعدد ايراني عادت کنند.»
وي در پاسخ به پرسش خبرنگار ما در خصوص تحولات اخير صنعت ليبل در دنيا تصديق کرد: تمامي صنايع به نحوي با ليبل سروکار دارند. سرعت تحولات تجاري در يک صنعت، خيلي بيشتر از تغييرات تکنولوژيک آن صنعت است. صنعت چاپ هم از اين قاعده مستثنا نيست. درحال‌حاضر روابط تجاري صنعت چاپ از روش‌هاي سنتي خود فاصله گرفته است. نبايد به صنعت چاپ امروز به چشم صنعت ۳۰ سال پيش نگريست.» وي با برشمردن نگرش سنتي به‌عنوان يکي از مهم‌ترين موانع پيشرفت و توسعه اين صنعت تصريح کرد: «چاپ امروز يک صنعت پويا و کاملا تکنولوزيک است. اين صنعت که بسيار علمي است نيازمند متخصصان کارکرده و باسواد است. چاپ در دوران قديم يک چاپ ايستا با روندي خشک و مشخص بود، ولي امروزه صنايع ديگر هم وارد صنعت چاپ شده‌اند و تنوع در محصولات چاپي به‌قدري است که فقط با يک سيستم پويا مي‌شود آن را به‌پيش برد.»
وي با اشاره به فناوري اطلاعات به‌عنوان عاملي مهم و اثرگذار در رشد صنعت ليبل تصريح کرد: «وجود يک شناسنامه جذاب براي کالا بسيار ضروري است و هنگامي‌که ارتباطات مجازي رشد قابل‌توجهي داشته، اين ضرورت بيشتر احساس مي‌شود. پس بايد کيفيت ليبل‌ها را روزبه‌روز بيشتر کرد و اين در صورتي امکان‌پذير است که اين صنعت رشد کند. اميدوارم به کمک تکنولوژي‌هاي روز و تجهيز شدن به آن با سيل پيشرفت جهاني ليبل همراه باشيم.»
هنر واقعي؛ استفاده بهينه از ماشين‌چاپ
به اعتقاد دليري نوسازي ناوگان صنعت چاپ کشور به‌تنهايي کافي نيست. وي دراين‌باره خاطرنشان کرد: «ماشين چاپ به‌تنهايي نمي‌تواند موجب توسعه شود. همه مي‌دانيم که تعدادي ماشين مدرن وارد کشور شده است اما سوال اينجاست که چقدر از ظرفيت واقعي اين ماشين‌ها استفاده مي‌کنيم. بايد محصول محور باشيم. اين نگرش رشد صنعت چاپ کشور را به همراه خواهد داشت. شايد با يک ماشين فرسوده هم بتوان يک محصول خاص را توليد کرد. برخي از محصولاتي که از ترکيه وارد شده‌اند با ماشين‌آلات قديمي چاپ‌شده‌اند و اين در حالي است که يک ماشين مدرن‌تر در ايران بود که نمي‌توانست همان محصول را توليد کند. بايد به فکر کارهاي مقرون-به‌صرفه باشيم و تمرکز خود را روي استفاده بهينه و حداکثري از ماشين بگذاريم.» وي در ادامه ضمن هشدار به سرمايه‌گذاراني که بدون مطالعه اقدام به خريد ماشين‌آلات مي‌کنند، در بيان روش کارآمد سرمايه‌گذاري عنوان کرد: «بايد محصول-محور باشيم. بهترين راه توليد محصول را پيدا کنيم و هر ماشيني که براي توليد آن مقرون‌به‌صرفه است، تهيه کنيم. نه اينکه با چشم بسته ماشين را بخريم بعد ببينيم چه ظرفيت‌هايي دارد. ممکن است يک ماشين با قيمت بسيار بالايي خريداري شود، ولي محصولاتي که توسط آن توليد شود مانند محصولات توليدشده توسط يک ماشين متوسط باشد.» وي با بيان اين مطلب گفت: «در ايران چاپخانه‌‌داراني هستند که با ماشين چاپ ليبل چيني کار مي‌کنند و اتفاقا موفق‌تر از برخي از شرکت‌هاي عمل مي‌کنند که کارهايشان را با ماشين‌آلات پيشرفته و برندهاي معتبر انجام مي‌دهند. البته اگر بتوان بهترين استفاده را از ماشين مدرن برد، خيلي بهتر از گزينه‌هاي ديگر خواهد بود. پس تکنولوژي به همراه هنر استفاده از آن اهميت دارد.»
گره‌گشايي توسط سفارتخانه‌ها؟
مديرعامل «خانه چاپ چکاوک» خاطرنشان کرد: «ما در ابتداي راه نشانه‌گيري بازارهاي بين‌المللي هستيم و چند سال بيشتر از آغاز اين حرکت نمي‌گذرد. در سال‌هاي قبل ما اصلا به صادرات فکر هم نمي‌کرديم اما چند سالي است که زمينه‌سازي‌هاي خوبي در راه ورود به بازارهاي جهاني انجام-شده است. اتحاديه صادرکنندگان صنعت چاپ فعاليت‌هاي خوبي را در عرصه بين‌المللي آغاز کرده است. ايران در نمايشگاه چاپ و بسته‌بندي چين و دبي پاويون خوبي برپا کرد و در ادامه پاويون ايراني با قوت هرچه بيشتر در نمايشگاه‌ها حضور خواهد داشت. اين باعث مي‌شود فعالان ما به فکر صادرات بيفتند. آنگاه نوبت به عملي کردن آن مي‌رسد. وقتي توليدکننده‌اي به فکر صادرات مي‌افتد، خودش را با بازارهاي بين‌المللي هماهنگ مي‌کند. در دنيا بازارهاي بکر خوبي وجود دارد.» وي در ادامه اظهاراتش راجع به ضرورت‌هاي ورود به بازار جهاني و افزايش سهم صادراتي صنعت ليبل کشور گفت: «علاوه بر اقدامات توليدکنندگان، دولت هم بايد از توليدکنندگان حمايت کند. البته منظور از حمايت، حمايت مادي نيست. به اعتقاد من حمايت‌هاي معنوي و مديريتي دولت بسيار مهم‌تر از پول دادن به چاپخانه‌داران است. اگر اين حمايت‌ها صورت گيرد، مي‌توان اميدوار بود به‌زودي واردات محصولاتي که امکان توليد آن در چاپخانههاي کشور امکان‌پذير است قطع و سهم ما از بازارهاي بين‌المللي روزبه‌روز بيشتر شود. بعد از اشباع بايد به فکر صادرات بود و در اين مرحله نقش دولت در هدايت بازار و … بسيار مهم است.» وي در ادامه تشريح ضرورت حمايت‌هاي دولت به بحث تسهيلات هم اشاره‌اي کرد و گفت: «تسهيلات ميتواند به چاپخانههاي ما کمک کند هرچند بازهم مي‌گويم مهم‌ترين کمک دولت نمي‌تواند باشد. بيشتر تسهيلاتي که در راستاي رونق صنعت و توليد کشور اعطا مي‌شود از طريق وزارت صنعت صورت مي‌گيرد ولي صنعت چاپ تاکنون زيرمجموعه وزارت ارشاد بوده است و درنتيجه از بسياري از اين تسهيلات محروم بوده است. اهالي صنعت چاپ در وضعيت گنگي به سر مي‌برند؛ مخصوصا از زماني که بحث تغيير متولي داغ شده است. آن‌ها نمي‌دانند حمايت‌هايي که دولت از صنايع مي‌کند آيا شامل صنعت چاپ هم مي‌شود يا نه و اين در حالي است که صنعت چاپ به-عنوان يکي از قديمي‌ترين و اصلي‌ترين صنايع در دنيا شناخته مي‌شود و يک صنعت مکمل و پايه‌اي در تمامي کشورها به‌حساب مي‌آيد. تا زماني که مسائل بين دو وزارتخانه کاملا حل شود و تکليف صنعت چاپ روشن شود زمان زيادي هدر مي‌رود و رشد اين صنعت عقب مي‌افتد.»
وي با ابراز تاسف از عدم‌حمايت دولت از صادرکنندگان صنعت چاپ شرح داد: «چقدر بخش‌هاي اقتصادي سفارتخانههاي ما درزمينه ايجاد ارتباطات اقتصادي فعال بوده‌اند؟ آيا فعالان اقتصادي ما به بخش اقتصادي سفارتخانه‌ها مراجعه مي‌کنند تا اطلاعاتي از صنعت چاپ آن کشور کسب کند؟ بهترين پايگاه کسب اطلاعات اقتصادي براي سرمايه‌گذاران و آن‌هايي که دنبال جذب بازار از کشوري خاص هستند بخش اقتصادي سفارتخانه آن کشور است. در اين زمينه ما عقب هستيم. دولت بايد در اين راه قدم‌هاي بردارد. اين ميتواند يکي از حمايت‌هاي معنوي و مديريتي دولت باشد و تاثير آن بيشتر از حمايت‌هاي مالي است.»
