چطور ترتیب رنگ‌ها را در ماشین چاپ چند رنگ تعیین کنیم؟
در فرآیند چاپ رنگی، رعایت ترتیب چاپ شدن رنگ‌ها روی هم، یکی از نکته‌های فنی مهم و تعیین‌کننده در کیفیت چاپ به حساب می‌‌آید که هر ماشین‌چی باتجربه‌ای باید آن را بداند. هدف مهم چاپ این است که آرت‌ورک اصلی به شکل دقیق و هنرمندانه بازآفرینی شود. این کار مستلزم این است که اپراتور چاپ هم درک هنری داشته باشد و هم از تخصص کافی برای ترکیب و تولید رنگ‌ها برخوردار باشد.
رعایت نکردن ترتیب دقیق رنگ‌هایی که باید بر روی هم چاپ شوند، باعث بروز مشکلاتی مانند تغییر رنگ (color shift)، مخلوط شدن رنگ‌ها (color mixing) و برهم خوردن معکوس رنگ‌ها یا جابجا شدن رنگی که باید زیر باشد و رنگی که باید روی آن چاپ شود (reverse overprinting) در محصول چاپی می‌‌شود. از طرف دیگر، رعایت کردن ترتیب دقیق رنگ‌ها، باعث می‌‌شود که محصول چاپی بیشترین شباهت رنگی را به آرت‌ورک اصلی داشته باشد. این کار همچنین از نظر تکنیک چاپ اهمیت زیادی دارد، چون در ایجاد فضای رنگی مناسب، بازتولید رنگ‌های دقیق، طبیعی و هماهنگ و تولید ترام‌های سالم و واضح تاثیر بسزایی دارد.
رعایت ترتیب درست رنگ‌ها در فرآیند چاپ به سه دلیل مهم است: اول، تاثیر لایه‌ی مرکبی که بر روی مرکب‌های دیگر چاپ می‌‌شود و نقص‌های رنگی مرکب‌ها. دوم، کیفیت کاغذ و توانایی چشم انسان در شناسایی و تشخیص رنگ‌ها. و بنیادی ترین دلیل: ویژگی شفافیت ناقص transparency و قدرت پوشانندگی مرکب چاپ.
یک موضوع مهم در چاپ رنگ‌ها بر روی هم این است که همیشه باید تاثیر و قدرت پوشانندگی مرکبی را که بر روی لایه‌ی مرکب قبلی چاپ می‌‌شود، در نظر بگیریم. بنابراین، نتیجه‌ی چاپ و رنگی که حاصل می‌‌شود، همیشه به مقدار بسیار زیادی به آخرین لایه‌ی رنگی که بر روی لایه‌های قبلی چاپ شده، یا به عبارت دیگر، به تاثیر ترکیب رنگ لایه‌های مرکبی پیشین، به اضافه آخرین لایه‌ی مرکبی که در سطح قرار می‌‌گیرد، بستگی دارد.
برای مشخص کردن ترتیب رنگ‌ها، اول باید چند عامل اولیه مانند (تُن رنگی، بازتولید رنگ، وضوح گرافیکی، یکپارچگی چاپ، ضریب تکرار چاپ و …) را در آرت‌ورک اصلی خود در نظر بگیریم و آنها را با شرایط فرآیند چاپی بررسی کنیم، سپس به سراغ مشخص کردن ترتیب رنگ‌ها برویم.
۶ نکته کلیدی در ترتیب رنگ‌ها
برای تعیین ترتیب رنگ‌ها، قوانین زیر را درنظر بگیرید:
۱. ترتیب رنگ‌ها را بر اساس محتوا و ویژگی‌های آرت‌ورک اصلی مشخص کنید. نتیجه‌ی نهایی کار باید بتواند المان‌های گرافیکی طرح اصلی را به خوبی بازنمایی کند و ویژگی‌های حسی رنگ‌ها را به خوبی به مخاطب انتقال دهد. بنابراین، مهم‌ترین هدف ما این است که ترتیب رنگ‌ها را به گونه‌ای مرتب کنیم که حس و حال آرت‌ورک اصلی، در نسخه‌ی چاپی به‌طور کامل و دقیق بازنمایی شود.
طراحان گرافیک، برای هر طرح خود یک تن رنگی در نظر می‌‌گیرند که رنگ غالب یا پایه‌ی کار را تشکیل می‌‌دهد. تن پایه یا رنگ غالب اثر، حس کلی حاکم بر طرح را تعیین می‌‌کند و بر این اساس، مهم‌ترین المان رنگی در فرآیند چاپ است. بر اساس ویژگی‌های رنگی، رنگ‌هایی که بر پایه قرمز، زرد و نارنجی هستند، رنگ‌های گرم و رنگ‌هایی که بر پایه ی رنگ‌های آبی و سبز هستند، رنگ‌های سرد را تشکیل می‌‌دهند. بر اساس قدرت پوشانندگی مرکب، برای بازتولید تن رنگی گرم، رنگ‌های مشکی و سایان قبل از رنگ‌های زرد و ماژنتا چاپ می‌‌شوند. و برای ایجاد تن رنگی سرد، اول رنگ ماژنتا و بعد سایان چاپ می‌‌شود. با تغییر ترتیب چاپ رنگ‌ها، تینت بصری رنگ تولید شده نیز تغییر می‌‌کند. پس رنگ‌هایی که در فضای رنگی آرت‌ورک، اهمیت بصری بیشتری دارند، باید بر روی (بعد از) رنگ‌های دیگر چاپ شوند.
۲. برای مشخص کردن ترتیب رنگ‌ها باید کیفیت کاغذ چاپی را هم مد نظر قرار دهید. در مورد کاغذهایی که از کیفیت بالایی برخوردار نیستند، عواملی مانند مقدار سفیدی پایین و ناصافی سطح کاغذ، در کیفیت چاپ تاثیرگذارند. همچنین در کاغذهای بی‌کیفیت، ممکن است به دلیل پایین بودن تراکم فیبر، فاصله یا فضای خالی میان فیبرها از هم زیاد باشد. این ویژگی، بر میزان جذب مرکب توسط کاغذ تاثیرگذار است. همین طور این کاغذها ممکن است گرد و پرز سطحی داشته باشند. بهتر است برای جبران کردن چالش‌های بالا، مرکب زرد را به عنوان پرایمر، قبل از هررنگ دیگری بر روی کاغذ چاپ کنید. همین طور اگر فرآیند چاپ در شب انجام می‌‌شود، به دلیل محدودتر شدن دید چشم انسان، مرکب‌های با رنگ ضعیف یا درخشاندگی پایین باید بعد از مرکب‌های دیگر چاپ شوند. طیف رنگ مرکب‌ها از روشن به تیره چنین است: از سفید و زرد شروع می‌‌شود، سپس نارنجی، سبز، سایان، قرمز و آبی به ترتیب تیره‌تر هستند تا بنفش و مشکی که تیره‌ترینند.
۳. ترتیب رنگ‌ها را بر اساس شفافیت نوری مرکب مشخص کنید. وقتی مرکب‌های دارای شفافیت نوری بالا بر روی لایه‌های مرکبی دیگر قرار می‌‌گیرند، رنگ‌های زیرین می‌‌توانند نور رنگی خود را از مرکب شفافی که بر روی آنها چاپ شده، عبور دهند و به این ترتیب، نتیجه‌ی ترکیب رنگی کاهشی، بهتر و دقیق‌تر خواهد شد. ترکیب رنگی کاهشی، هنگام چاپ رنگ‌های CMYK بر روی هم اتفاق می‌‌افتد، به این ترتیب که لایه‌های رنگی که بر روی هم قرار می‌‌گیرند، نور رنگ لایه‌ی زیرین را جذب می‌‌کنند (یا به اصطلاح کاهش می‌‌دهند) تا رنگ تازه‌ای تولید شود. بنابراین، مرکب‌های دارای شفافیت بیشتر که جذب نور کمتری دارند، بهتر است بر روی رنگ‌های دیگر چاپ شوند. اگر مرکب زرد شما، از نوع زرد شفاف باشد، میزان شفافیت رنگی مرکب‌ها چنین خواهد بود: زرد (شفاف‌ترین)، سپس ماژنتا و سایان تیره‌ترند، تا مشکی که تیره‌ترین است. در‌این صورت ابتدا مرکب‌های تیره‌تر چاپ می‌‌شوند و بعد، مرکب‌های شفاف‌تر بر روی آنها قرار می‌‌گیرند.
۴. ترتیب رنگ‌ها را بر اساس بیشترین مزیت چاپ رنگ‌ها بر روی هم (overprint) مشخص کنید. به خاطر محدودیت‌های ذاتی کاغذ مانند امکان دفورمه شدن یا انبساط کاغذ، می‌‌توانیم در سفارشاتی که نیاز به اورپرینت در آنها بالاست، رنگ‌ها را به دو گروه مجاور تقسیم کنیم تا از انبساط و انقباض کاغذ جلوگیری کنیم. در مورد سفارشاتی که وسعت چاپ آنها بالاست، می‌‌توان در یک مرحله قبل از چاپ برای کاغذ پرداخت سطحی انجام داد (یا کاغذ آب چاپ شود). علاوه بر این، در سیستم‌های مونوکروم (رنگ‌های تکی)، لایه‌ی مرکبی دوم باید بعد از خشک شدن لایه‌ی مرکبی اول، بر روی آن چاپ شود. در سیستم چهار رنگ، چاپ به شکل «خیس روی خیس» انجام می‌‌شود که در این صورت، عواملی مانند ویسکوزیته‌ی مرکب و حجم مرکب هم باید مدنظر قرار بگیرد. مرکب‌های دارای ویسکوزیته‌ی بالا در اول فرآیند و مرکب‌های ویسکوزیته پایین بر روی آنها چاپ می‌‌شوند. این ترتیب بسیار مهم است و در صورت رعایت نشدن آن، مشکل reverse overprinting اتفاق می‌‌افتد.
۵. فرآیند ظهور پلیت را در نظر بگیرید. هنگام چاپ، زاویه‌ی ترام دو گروه مرکبی مجاور هم باید حداقل ۳۰ درجه باشد که از مشکل color cast و پیچازی moire جلوگیری شود.
۶. ترتیب رنگ‌ها را بر اساس هزینه‌ی مرکب درنظر بگیرید. به این ترتیب، معمولا رنگ‌های سیاه و سایان قبل از رنگ‌های دیگر چاپ می‌‌شوند. رنگ‌هایی مثل ماژنتا و زرد که گران‌تر هستند، بر روی آنها قرار می‌‌گیرند.
در سفارشات چاپی به شکل عریض (لند اسکیپ) و با رنگ غالب سرد با رنگ‌های سیاه، ماژنتا، سایان و زرد، ابتدا رنگ مشکی بر روی کاغذ چاپ می‌‌شود. وقتی رنگ مشکی بر روی زمینه قرار می‌‌گیرد، کار چاپ شدن رنگ‌های دیگر بر روی آن بهتر انجام می‌‌شود. رنگ زرد به عنوان آخرین رنگ چاپ می‌‌شود که به خاطر شفافیت نوری بالایی که دارد، امکان عبور نور رنگ‌های دیگر از زیر آن فراهم باشد.
در مورد سفارشات چاپی که به شکل پرتره هستند و تن رنگی یا رنگ غالب آن کار، گرم باشد، ترتیب رنگی، سیاه، سایان، ماژنتا و زرد مناسب است. مرکب‌های کدر و نیمه‌شفاف، در زیر لایه‌های مرکبی دیگر قرار می‌‌گیرند که عبور نور را مختل نکنند. رنگ‌های ماژنتا و زرد در لایه‌های بالا قرار می‌‌گیرند تا رنگ چهره‌ها گلگون و با تن رنگی طبیعی چاپ شوند.
انتخاب ترکیب رنگ‌ها در چاپ رنگی، حرفه‌ای‌ست که هم نیاز به تخصص فنی دارد و هم درک هنری. بنابراین، هنگامی که می‌‌خواهیم ترتیب رنگ‌ها را مشخص کنیم، باید در نظر داشته باشیم که سفارش چاپی در نهایت یک اثر هنری‌ست که باید بتواند مخاطب خود را همانند آرت‌ورک اولیه، تحت‌تاثیر خود قرار دهد.
