سرمايه‌گذاري در حوزه چاپ ليبل رو به افزايش است و گواه اين مدعا افزايش فراواني ماشين‌آلات ليبل وارد شده است به استناد آمارهايي که نشريه صنعت چاپ منتشر مي‌کند. پس گفتن اينکه برخي از کارشناسان چاپ، سرمايه‌گذاري‌هاي سال ۹۶ صنعت چاپ کشور را معطوف به بخش ليبل عنوان مي‌کنند، چندان بي‌راه نيست و به اقتضاي همين موضوع پرداختن به وضعيت صنعت چاپ ليبل کشور و بررسي فعاليت صنعت‌گران فعال در اين حوزه اهميت دو چندان مي‌يابد.
گرايش به حوزه چاپ بسته‌بندي روزبه‌روز بيشتر مي‌شود و خبرها حاکي از آن است که نه‌تنها چاپخانه‌هاي تهران که چاپخانه‌هاي شهرستاني نيز کم‌وبيش خود را بر اين سير تعالي تطبيق مي‌دهند. از طرفي يکي از استان‌هايي که همواره اهميت ويژه‌اي در صنعت چاپ و بسته‌بندي کشور داشته خراسان‌رضوي بوده است. بر اين اساس با دو نفر از فعالان صنعت چاپ خراسان درباره صنعت ليبل اين استان گفت‌وگو کرده‌ايم که در اين شماره تقديم خوانندگان مي‌شود.
در گزارش بررسي صنعت چاپ ليبل خراسان‌رضوي محمد لطفي، رئيس هيأت‌مديره صنايع بسته‌بندي چاپ مشهد رول با ما هم‌کلام شد. وي نخست با تأکيد بر اهميتي که چاپ ليبل در استان خراسان‌رضوي دارد به تأثير قابل‌توجه اين بخش از چاپ در صادرات به کشورهايي مانند ترکمنستان، تاجيکستان و به‌ويژه افغانستان اشاره کرد. به گفته اين فعال صنعت چاپ خراسان، پيش‌تر بسياري از سفارشات اين کشورها از تهران تأمين مي‌شد، ولي با ايجاد مجتمع چاپ و بسته‌بندي متبوع، بخش قابل‌توجهي از اين سفارشات در اين استان و به طور خاص در اين مجتمع چاپي انجام مي‌شود.
وي با به صرفه خواندن توليد اين سفارش‌هاي چاپي در خراسان براي دو طرف معامله گفت: «وقتي سفارشي که از کشور افغانستان داده مي‌شود در تهران انجام مي‌شود، بايد فاصله زيادي طي شود و اين به مبلغ حمل‌ونقل و در نهايت هزينه توليد مي‌افزايد. در صورتي که اگر اين سفارش‌ها در استان خراسان انجام شود، از آنجايي که با افغانستان هم مرز هستيم، هزينه تمام شده پايين مي‌آيد و اين هم در رقابت به نفع ماست که با قيمت کمتري محصول چاپي را توليد مي‌کنيم و هم به نفع سفارش‌دهنده افغاني است». وي با اشاره به اينکه درحال‌حاضر تنها چاپخانه ليبل در استان خراسان‌رضوي را مديريت مي‌کند، درخصوص سفارش‌هاي محلي اظهار کرد: «بسياري از سفارش‌هاي استان هم به چاپخانه ما مي‌آيند و به‌صورت محلي انجام مي‌شوند. به جاي اينکه سفارشاتشان به تهران برود، همين‌جا انجام مي‌شود و آنها مي‌توانند بالاي سر محصول‌شان بايستند و با خيال راحت شاهد انجام کار باشند. اين‌طوري از نتيجه کار هم راضي هستند».
وي در مقايسه چاپ ليبل خراسان و تهران به اهميتي که مشتري به تفاوت قيمت کالاي چاپي مي‌دهد، اشاره کرده و با ظاهري خواندن اين تفاوت‌ها، هزينه‌هاي پنهاني را برمي‌شمرد که به گفته وي مشتري‌ها از آن غافل هستند. به اعتقاد وي مشتري در وهله اول به قيمت کالا نگاه مي‌کند و نه به قيمت هزينه‌اي که با احتساب حمل‌ونقل و صرف زمان براي او تمام مي‌شود. وي در اين خصوص تصريح کرد: «اگر قيمت يک سفارش در تهران ۴۵ تومان باشد و ما همان را ۵۰ تومان بزنيم مشتري فقط ظاهر قضيه را مي‌بيند و به تهران مراجعه مي‌کند، صرفا به خاطر پنج تومان تفاوت قيمت. اين را در نظر نمي‌گيرد که بايد هزينه‌اي بيشتر از همين تفاوت را فقط براي حمل‌ونقل بپردازد و اين سواي ساير هزينه‌هاي احتمالي است که بايد بپردازد و بدون درنظرگرفتن آسيب‌هايي است که ممکن است در طول سفر به کالاي چاپي وارد شود». وي با بيان اين مطلب نتيجه‌گيري کرد: «ما مجبوريم ارزانتر از تهران قيمت بدهيم که سفارش‌هاي منطقه را جذب کنيم». وي همچنين با بيان اينکه تنوع خدمات تأثير زيادي در رقابت به‌ويژه در حوزه چاپ بسته‌بندي دارد گفت: «خراسان درحال‌حاضر جوابگوي بسياري از خدمات چاپي است که تا پيش از اين فقط در تهران امکان‌پذير بوده است. ما الان در قسمت فويل هم کار مي‌کنيم. درب ماست يکي از کارهاي ويژه اين چاپخانه محسوب مي‌شود. مي‌توانيم فويلي را که براي ورق قرص بسته‌بندي در صنعت دارويي کاربرد دارد، توليد کنيم. در حوزه بسته بندي‌هاي لوکس که مزيت رقابتي خاصي ايجاد مي‌کند فعال هستيم و بسياري بخش‌هاي ديگر.»
وي با اعلام اينکه سرمايه‌گذاري جديدي در اين مجموعه چاپ و بسته‌بندي در آستانه صورت گرفتن است، به توجه بيش از پيش اهالي صنعت چاپ به بخش ليبل اشاره کرد و درخصوص رونق ليبل نسبت به ديگر حوزه‌هاي صنعت چاپ گفت: «ما تجربه کار در بخش افست را هم داريم. با توجه به نتايج خوبي که چاپ بسته‌بندي دارد به طور حتم مي‌توان گفت اين بخش بسيار بهتر از بخش افست است. من از کار کردن در اين حوزه بسيار راضي هستم».
وي با اشاره به گرايش قابل‌توجهي به حوزه ليبل که اخيرا در بين اهالي صنعت چاپ گسترش يافته است تشريح کرد: «درحال‌حاضر بسياري از کساني که در حوزه افست ورقي فعال هستند، قصد دارند وارد حوزه رول شوند. بسياري قصد سرمايه‌گذاري در حوزه ليبل دارند. در خراسان تمايل به سمت ليبل زياد شده و همه به فکر خريد ماشين چاپ ليبل هستند. با چاپ اين گزارش هم ممکن است عده‌اي به اين بخش کشيده شده و به سرمايه‌گذاري راغب شوند».
وي در بخش ديگري از اظهاراتش راجع به مشکلاتي که به‌عنوان صنعتگر با آن روبه‌رو هستند، ضمن اشاره به اينکه اين مشکلات همه کلي بوده و شامل حال بيشتر صنايع مي‌شود گفت: «شرايط کلي اقتصاد مملکت باعث ايجاد مشکل در بسياري از حوزه‌هاي صنعت شده است. اين مشکلات فقط مختص به صنعت چاپ نبوده و شامل حال همه صنعت‌گران در تهران و ساير شهرستان‌هاست.» وي با اشاره به اينکه دولت بايد به‌طور کلي از بخش صنعت حمايت کند ادامه داد: «الان براي بيمه کارگران ۳۰ درصد مي‌گيرند. قرار بر اين شده که از چاپخانه‌ها چهار درصد بيشتر بگيرند و اين يعني ۳۴ درصد بيمه را بايد از چاپخانه اخذ کنند. کارگر که توان پرداخت اين مبلغ را ندارد در نتيجه کارفرما بايد اين ۳۴ درصد را بپردازد. از آنجايي که بازار روزبه‌روز بدتر مي‌شود و هزينه‌ها بالا مي‌رود و همچنين به‌خاطر رقابت قيمت‌ها پايين آمده، توان پرداخت چاپخانه‌دار کم مي‌شود. در نتيجه اين مبالغ و ديگر هزينه‌ها براي چاپخانه‌دار ايجاد مشکل مي‌کند». وي به مشکلات مالياتي هم گريزي زد و گفت: «ارزش افزوده درحال‌حاضر فشار زيادي به چاپخانه‌دار به‌ويژه آنهايي که در شهرستان‌ها فعاليت مي‌کنند آورده است. اين فشارها به مرور بازدهي چاپخانه‌ها را کم مي‌کند و در نهايت به کليت صنعت چاپ کشور آسيب وارد مي‌شود. دولت بايد اين را در نظر بگيرد که ما صنعت‌گران بايد سرپا باشيم تا بتوانيم ماليات پرداخت کنيم. وقتي با اين فشار سنگيني که ماليات‌هاي مختلف به ما وارد مي‌کند و روزبه‌روز توانمان کم مي‌شود، چگونه مي‌توانيم در آينده هزينه‌هاي دولت را تأمين کنيم؟».
پس از گفت‌وگو با اين فعال حوزه چاپ بسته‌بندي به سراغ علي مغاني، رئيس هيأت‌مديره اتحاديه چاپ خراسان رفتيم. وي در ابتداي اين گفت‌وگو به وضعيت کلي توليد در کشور اشاره کرد و با بحراني برشمردن اين وضعيت گفت: «اين وضعيت بحراني شامل همه صنايع مي‌شود. وقتي کل توليد وضعيت خوبي ندارد صنعت چاپ هم از اين مسئله مستثني نيست. درحال‌حاضر به وضوح مي‌توان ديد که چاپخانه‌ها وضعيت خوبي ندارند». وي راجع به چاپخانه‌هاي خراسان‌رضوي هم اظهارنظر کرد: «وقتي اوضاع چاپ در تهران خوب نباشد، طبيعتا در مشهد بدتر هم هست. به‌هرحال ما نه از امکانات و امتيازات تهراني‌ها بهره‌مند هستند و نه بازار آنها را داريم. در حالت کلي مي‌توان گفت چاپخانه‌هاي خراسان هم وضعيت خوبي ندارند». وي در توضيح دلايل اين وضعيت با استناد به ميزان هزينه‌هايي چون بيمه و عوارض و… تصريح کرد: «هزينه‌ها بسيار بالا رفته است. هزينه‌هاي سرباري هست که روزبه‌روز بيشتر هم مي‌شود. وقتي هر توليدي در کشور ۱۲۸ درصد هزينه سربار دارد آيا کارکردن توجيه دارد؟ ۳۳ درصد بيمه مي‌دهيم. ۳۳ درصد بهره بانکي مي‌پردازيم (با احتساب اينکه تأخير نداشته باشد چون در صورت تأخير شش درصد به اين ميزان اضافه مي‌شود). ۱۷ درصد حقوق و عيدي و پاداش و سنوات داريم. پول برق، آب، گاز و تلفن و غيره . ۹ درصد ارزش افزوده داريم. ۱۶ درصد ماليات پرداخت مي‌کنيم. ۱۰ درصد استهلاک ساختمان و ۱۰ درصد ديگر هم استهلاک ماشين‌آلات است. جمع اين هزينه‌ها ۱۲۸ درصد است. ضمنا از هزينه بيمه‌هاي ساختمان، ماشين‌آلات و… . و هزينه‌هايي مانند تعميرات و… . صرف‌نظر کرده‌ايم که در غيراين‌‌صورت مبلغ نهايي بيشتر از ۱۲۸ درصد خواهد شد. در اين‌صورت کدام واحد توليدي مي‌توان ۱۲۸ درصد قيمت محصول را روي قيمت نهايي آن بگذارد؟» وي با بيان اين مطلب به رقابت با نمونه‌هاي خارجي اشاره و خاطرنشان کرد: «از يک چاپخانه‌دار چيني پرسيدم چقدر به کارگرهايت حقوق مي‌دهي، گفت صد دلار در ماه. گفتم از چه ساعتي کار مي‌کنند، گفت از شش صبح تا شش بعدازظهر کار مفيد انجام مي‌دهند.» مغاني با بيان اينکه کار مفيد کارگران ما شايد به دو ساعت هم نرسد به تفاوت در شرايط چاپخانه‌داران ما با رقيبان خارجي اشاره کرد. وي دراين‌باره گفت: «وقتي هزينه‌هاي توليد ما اين همه بالاست طبيعتا در رقابت با چاپخانه‌هايي که توليد ارزان دارند شکست خواهيم خورد و بازار را به آنها واگذار خواهيم کرد.
رئيس اتحاديه چاپ خراسان‌رضوي پرسيد: «وقتي بهره بانک و قيمت ماشين‌آلات بالاست چه کار مي‌توان کرد آيا مي‌توان از برند معتبر ماشين خريد!». وي در ادامه گفت: «قيمت ماشين‌آلات برندهاي معتبر بسيار بالاست. اگر کسي بخواهد ماشيني با برند معتبر بياورد بايد حداقل سه ميليارد تومان هزينه بکند. بهره‌هاي بانکي هم بالاست؛ سه ميليارد تومان با بهره ۳۳ درصد وام دشواري است. فقط ۹۰ ميليون تومان بهره ماهيانه آن است. آيا بازپرداخت در پنج سال قابل‌توجيه است. دو برابر مبلغ وام را سود آن تشکيل مي‌دهد، آيا اين به صرفه است؟ چنين سرمايه‌گذاري نمي‌تواند سودآور باشد.» و ادامه داد: «به‌عنوان مثال، سال‌ها پيش اهالي صنعت چاپ يک اشتباه مرتکب شدند. به اين صورت که گشايش اعتبار کردند و به شکل فاينانس وام ارزي گرفتند که يک يا دو سال بعد پرداخت کنند. به يک باره ديديم دلار از هزار تومان به چهار هزار تومان افزايش يافت. بانک‌ها مبلغ خود را به دلار مي‌خواستند و آنها بايد چهار برابر آنچه گرفته بودند، پرداخت مي‌کردند؛ به علاوه سودي که حالا چهار برابر هم شده بود. اين ضربه سنگيني به آنها زد.» وي با بيان اين مطلب عنوان کرد: «متأسفانه مسئولان اقتصادي ما کارها را يک طرفه مي‌بينند. اصلا با بدنه صنعت و توليد هيچ کاري ندارند. حرف صنعت‌گران را نمي‌شنوند و هيچ‌گاه نخواسته‌اند بشنوند. هيچ‌وقت نخواسته‌اند مشکلات آنها را جويا شوند. اصلا و ابدا مشکلات صنعت‌گران برايشان اصلا مهم نيست.» وي افزود: «تنها کاري که مي‌کنند اين است که الان وام‌هايي که صنعت‌گران توان بازپرداخت آنها را ندارند را امهال مي‌کنند. اما متأسفانه امهال مشکلات وام گيرنده را حل نمي‌کند. فقط مي‌گويند امسال نتوانسته‌اي پرداخت کني سال ديگر پرداخت کن. اين در حالي است که به اصطلاح کنتور سود بانکي پيوسته در حال چرخيدن است. با امهالِ مثلا يک‌ساله بهره بانکي به اندازه بهره يک‌سال بيشتر مي‌شود و اين اقدام نه‌تنها باري از دوش صنعتگر بر نمي‌دارد، بلکه به مشکلاتش اضافه هم مي‌کند؛ چون بالاخره مهلت تمديد شده هم تمام مي‌شود و صنعتگر مي‌ماند و سود کلان بانکي که با امهال کمرشکن‌تر شده است. وامي که ۲۰۰ ميليون تومان بوده حالا پس از چند سال دو ميليارد شده است. خانه‌اي که در گرو وام گذاشته‌اند توسط بانک حراج مي‌شود و اين عاقبت اين صنعتگر بينوا است».
وي با ارائه تفاسير فوق کوشش کرد شرايط دسترسي به ماشين‌آلات مدرنِ متعلق به برندهاي معتبر را نشان دهد و با بيان مثال‌هايي که مبين دشواري اين شرايط است، علت گرايش بسياري از چاپخانه‌داران به سرمايه‌گذاري‌هايي از جنس ماشين‌آلات دست دوم و بي‌کيفيت را توضيح دهد. وي در امتداد اين توضيح عنوان کرد: «نبايد به کساني که به سمت ماشين‌هاي بي‌کيفيت مي‌روند ايراد بگيريم. همان‌طور که گفتم براي خريد ماشين نو آن‌قدر به شما فشار مي‌آيد که به سمتش نمي‌رويد چراکه نمي‌خواهيد دنبال دردسر بگرديد.»
رئيس اتحاديه چاپ خراسان گفت: «وقتي اداره چاپ و نشر وزارت ارشاد به طور رسمي اعلام مي‌کند ۱۳۶ هزار تن واردات کالاهاي چاپي داشته‌ايم، چه‌کار بايد کرد؟ و در پاسخ به پرسش خود ضمن تأکيد بر ضرورت تشکيل يک کميته با مشارکت مسئولاني از وزارت صنعت و بانک‌ها بيان کرد: «اين کميته را تشکيل دهند و بگويند: «مشکل کار کجاست که اين همه واردات محصولات چاپ داريم»؛ اين کميته بررسي کند که «چه‌کار بايد بکنيم که اين واردات کم شود؟» و با طرح اين راهکار خاطرنشان کرد: «با کم‌شدن اين واردات کار بيشتري براي کارگران ما به وجود آمده و توليد توليدکنندگان داخلي بيشتر خواهد شد. مي‌توانيم به نياز داخلي که ما را مجبور به واردات در حد زيادي کرده است، پاسخ دهيم.» وي در پرتو اين موضوع با تأکيد بر لزوم اصلاح زيرساخت‌ها و ترميم ريشه‌هاي معيوب صنعت چاپ ضمن هشدار درخصوص راه‌هاي نادرست حمايتي اظهار کرد: «بايد اين زير ساخت‌ها را درست کرد نه با وام‌هاي با بهره ۳۳ درصد که کمر همه را مي‌شکند. اين‌ها روش‌هاي درستي نيستند. اين وام‌ها ابتدا به‌عنوان دارويي مسکن درد چاپخانه‌دار را آرام مي‌کند. از آنجايي که سود بالايي دارند و شرايط کاري در حدي نيست که چاپخانه‌دار بتواند پاسخ‌گوي اقساط وام و بهره سنگين آن باشد، به مرور متوجه باتلاقي مي‌شودکه در آن گرفتار شده است. هرچه دست و پا مي‌زند بيشتر فرو مي‌رود. آنها مهلت مي‌دهند و چاپخانه‌دار نفسي مي‌کشد ولي بيشتر فرومي‌رود چون سود وام متناسب با مهلتي که داده‌اند افزايش يافته است تا جايي که ديگر نفسي برايش باقي نماند». رئيس اتحاديه چاپ خراسان‌رضوي با بيان اينکه رسيدن به توليد داخلي ۱۳۶ هزار تن که همانا ميزان واردات کالاهاي چاپي است و ايده‌آل مطلوب براي صنعتي چاپ به حساب مي‌آيد، رسيدن به اين ميزان از توليد را منوط به استحکام زيرساخت‌هاي اقتصادي و بهبود مشکلات توليد در سطح کلان دانست.
وي در پاسخ به پرسش خبرنگار ما مبني‌بر ميزان و چگونگي سرمايه‌گذاري‌هاي صورت گرفته بخش ليبل در خراسان‌رضوي عنوان کرد: «اخيرا دو چاپخانه اقدام به سرمايه‌گذاري در حوزه ليبل کرده‌اند. تعداد ماشين‌هاي خريداري شده ليبل زياد نيست اما به هر حال طرح توسعه دارند». مغاني در ادامه با بيان اينکه طرح توسعه با مشکل برخورد مي‌کند تصريح کرد: «گمرک تعرفه ماشين‌آلات صنعتي را به ۱۰ درصد افزايش داده، از طرفي معافيت گمرکي را لغو کرده است. فرض کنيد يک ماشين چاپ ليبل را با قيمت سه ميليارد تومان خريده‌ايد. ۱۰ درصد تعرفه آن ۳۰۰ ميليون تومان مي‌شود، که اين توجيهي ندارد. اين مشکلي است که سرمايه‌گذار با آن مواجه است. اگر اين مشکل نبود شايد سرمايه‌گذاري بيشتري در حوزه ليبل صورت مي‌گرفت».
مغاني در بخش ديگري از اظهاراتش به نيروهاي متخصص پرداخت. وي با اشاره به اينکه در استان خراسان‌رضوي به اندازه کافي نيروي متخصص وجود دارد گفت: «باوجود تعداد کافي نيروهاي متخصص باز هم مي‌طلبد که نيروي آموزش ديده به اين تعداد اضافه شود.» وي با بيان اين موضوع درخصوص آموزش اين نيروها اظهار کرد: «بايد در دانشگاه‌ها رشته تخصصي چاپ را اضافه کنند. البته قبلا در دانشگاه علمي کاربردي امام رضا رشته چاپ داشتيم و دانشجويان در اين دانشگاه مدرک تخصصي چاپ مي‌گرفتند و پس از فارغ‌التحصيلي مي‌توانستند وارد بازار کار شوند. وجود نيروي دانشگاهي در صنعت چاپ استان نعمت بزرگي است که متأسفانه با انحلال اين رشته در دانشگاه‌هاي استان به طور نسبي از اين نعمت محروم شديم که اميدوارم اين مشکل با ايجاد دوباره رشته چاپ در دانشگاه‌هاي استان رفع شود.» وي با اظهار تأسف از اينکه چرا بايد به جاي اضافه‌کردن رشته چاپ آن را از دانشگاه بردارند گفت: «البته درخواست‌هاي زيادي داشته‌ايم و دراين‌خصوص پيگيري‌هاي زيادي صورت گرفته که اميدواريم به‌زودي جواب بگيريم.» وي تأکيد کرد: «ما خودمان در اتحاديه کلاس‌هاي آموزشي برگزار کرده‌ايم. اگر آنها چاپ را از دانشگاه بر داشته‌اند ما خودمان در جاهاي ديگر به نيروها آموزش مي‌دهيم. در سال گذشته ۲۵۰ نفر در کلاس‌هاي آموزشي که اتحاديه چاپ خراسان‌رضوي برگزار کرد، شرکت کردند».
مغاني در بخش پاياني گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به اينکه توسعه صنعت چاپ خراسان به‌ويژه در حوزه ليبل مي‌تواند جوابگوي بسياري از نيازهاي بازار ما به‌خصوص در بخش صادرات باشد تصريح کرد: «خراسان مي‌تواند نقش سازنده‌اي در صنعت چاپ کشور به‌ويژه در حوزه صادرات داشته باشد؛ چراکه ما استاني مرزي هستيم و اين موقعيت ويژه‌اي براي صادرات از استان فراهم مي‌آورد. ما مي‌توانيم به کشورهاي افغانستان ترکمنستان و… صادرات داشته باشيم. به اعتقاد من بايد اهميت بيشتري به صنعت چاپ به‌ويژه در بخش ليبل استان داده شود».
