طراحی مد و پوشاک با گوشه چشمی به چاپ دیجیتال

  نرگس اژدری / دانش آموخته رشته چاپ دانشگاه هنر / طراح مد و پوشاک

چندی پیش گزارشی داشتیم درباره بانوان در صنعت چاپ که در آنجا نام فارغ التحصیلان رشته چاپ دانشگاه هنر نیز ارایه شد. در ادامه آن گزارش می خواهیم از آنها سراغی بگیریم و از این رهگذر با جایگاه بانوان در صنعت چاپ بیشتر آشنا شویم. به این ترتیب راه برای گفت و گو با فارغ التحصیلان رشته چاپ دانشگاه‌های دیگر و سایر دختران و بانوان فعال در چاپخانه‌ها و مراکز پیش از چاپ و صحافی و مشاغل مربوطه هم باز می‌شود. عنوان این صفحه را به قرینه کدبانو، “چاپ بانو” می‌گذاریم.
اول بار قرعه به نام یکی از دختران فارغ‌التحصیل رشته چاپ و یکی از دوستان دیرین ماهنامه صنعت چاپ افتاده است؛ نرگس اژدری، دختر خانواده چاپ که حالا برند خود را در دنیای مُد و طراحی راه‌اندازی کرده است و در این کسب و کار از امکانات چاپ دیجیتال نیز بهره می برد. او برایمان از تجربه تحصیل در رشته چاپ، چالش‌های این صنعت و کسب و کار جدید خود می‌گوید.

درابتدا می‌خواهیم کمی از خودتان برای ما بگویید. از تجربه تحصیل در رشته چاپ از فضاهای کاری که تا کنون تجربه کرده‌اید و …
من ورودی سال۸۳ رشته چاپ در دانشگاه هنر هستم و قبل از آن هم رشته گرافیک را دنبال کرده بودم و از همان ابتدا به حوزه هنر علاقه‌مند بودم و هستم. در آن زمان، شنیده‌ها و دیده‌ها حاکی از آن بود که رشته چاپ به عنوان یک رشته جدید در ایران، آینده درخشانی دارد و فضای خوبی برای فعالیت دانشجویان این رشته وجود دارد. جالب است بدانید من و هم دوره‌ای‌های من، دومین ورودی‌های این رشته در دانشگاه هنر بودیم. البته دانشگاه علمی- کاربردی هم قبل از آن، رشته چاپ را دایر کرده بود. درباره ماهیت این رشته باید بگویم که چاپ تلفیقی از صنعت و هنر است و ما در کنار مباحث فنی، دروسی مثل تاریخ هنر ایران و جهان، مبانی هنرهای تجسمی و…را گذراندیم. اما از آنجایی که همیشه به راه‌اندازی کسب و کاری برای خودم علاقه‌مند بودم در ادامه مسیر، ترجیح دادم تحصیلاتم را در حوزه‌هایی مثل مدیریت، business و کسب و کار دنبال کنم، بنابراین مقطع کارشناسی ارشد را در این حوزه‌ها گذراندم.

در فاصله فارغ‌التحصیلی تا زمانی که کار مستقل خود را در طراحی مد شروع کنید، چه مدت و چه جاهایی کار کردید؟ تحصیلات رشته چاپ به چه کارتان آمد؟ و از آن کارها چه اندوختید؟
دراین‌باره باید بگویم بعد از تجربه کاری‌ام با ماهنامه صنعت چاپ، وارد بخش تولید مجموعه‌ای شدم که در حوزه چاپ دیجیتال فعال بود و از آنجایی که یک آژانس تبلیغاتی برای ارتباط با مشتری‌های برندهای خارجی در ایران داشتند، من در بخش مدیریت پروژه تولیدات چاپی و تولیدات تبلیغاتی مشغول به کار شدم و در مدت این سه‌سال، با فضای تبلیغات و مارکتینگ، بیشتر آشنا شدم. البته اکثر این پروژه‌های تبلیغاتی هم با چاپ مرتبط بود. من در فضای جدیدی که تجربه کردم بیشتر با کارکرد چاپ در تبلیغات و همچنین بخش تجاری چاپ، آشنایی پیدا کردم چیزی که تا قبل از آن خیلی تجربه‌اش را نداشتم. بعد از آن هم باز به‌مدت یک سال و نیم در بخش PR یا روابط عمومی و نیز مارکتینگ یک شرکت دیگر، مشغول شدم و بعد از این دوره بود که شروع به تحقیق درباره راه‌اندازی کار اختصاصی و برند خودم کردم.

پس یعنی درادامه مسیر حرفه‌ای‌تان از رشته چاپ جدا شدید؟
البته این به معنای خداحافظی من با رشته چاپ نبود و زمانی که کسب و کار خود را در زمینه مُد و fashion در ایران راه اندازی کردم، صنعت چاپ و رشته‌ای که در آن فارغ التحصیل شده بودم بسیار به من کمک کرد و درواقع چاپ به عنوان یک بستر و رسانه برای توسعه کار من، مفید واقع شد. درحال حاضر از سال۱۳۹۴، برند «آدور» را که به معنای ریشه و یکی از گویش‌های قدیمی ایران است، راه اندازی کردم. فیلد کاری مجموعه آدور، اکسسوری‌های فشن شامل شال، روسری، کیف و حتی اکسسوری‌های تزئینی مثل دستمال کاغذی هم هست. جالب است بدانید که ما در طراحی مد، با یکی از شاخه‌های صنعت چاپ یعنی چاپ دیجیتال، بسیار سر و کار داریم. البته این را هم باید بگویم که همکاری من با همین ماهنامه صنعت چاپ برای زمانی که تازه از دانشگاه فارغ‌التحصیل شده بودم یکی از بهترین تجربه‌های حرفه‌ای ام بود و ارتباطی که از طریق مجله میان محیط آکادمیک و شاخه‌های مختلف صنعت چاپ برای من فراهم شد، بعدها بسیار به کارم آمد.
کمی برایمان از فضای آکادمیک رشته چاپ در ایران بگویید. البته زمانی که هنوز این رشته در دانشگاه هنر تهران، تعطیل نشده بود.
بگذارید این‌گونه توضیح دهم که در بسیاری از کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهایی مثل آلمان، رویکردی تکنیکال و صرفا فنی به این رشته وجود دارد. یعنی پرورش اپراتور و کارشناس برایشان در اولویت است. به همین دلیل است که در بسیاری از کشورها این رشته در دانشگاه‌های فنی‌حرفه‌ای تدریس می‌شود. اما در ایران، رویکرد هنری در رشته چاپ غالب است و افرادی مثل من که این رشته را در دانشگاه هنر خوانده‌ایم، بیشتر کارشناس چاپ محسوب می شویم تا چاپکار، چراکه در دانشگاه دوره‌هایی مثل بازدید از ماشین‌های چاپ یا کار با دستگاه‌های تخصصی، خیلی محوریت نداشت. اما در بعضی کشورها، رویکرد به چاپ، بیشتر غیر آکادمیک است و فضای تجربی غالب‌تر است. درحال حاضر هم اگر اشتباه نکنم، کشوری مانند آلمان که صنعت چاپ یکی از مهم‌ترین صنایع در آن است، مقطع دکتری رشته چاپ را در دانشگاه‌ تدریس می‌کنند. بنابراین در ایران، دانشجویان با محیط فنی و صنعتی خیلی درآمیخته نشدند. البته باید توجه کنیم که بسته به هدف، مقوله‌ها نیز می‌توانند متفاوت باشند. مثلا اگر فردی بخواهد در قسمت مدیریت و یا راه‌اندازی یک چاپخانه فعالیت کند باید بیشتر به حوزه‌های کارآفرینی و کسب و کارها در صنعت چاپ توجه کند و اگر فردی قرار باشد اپراتور و تکنیکال باشد، بیشتر باید مباحث فنی و عملیاتی را دنبال کند، بنابراین بهتر است بنا به حوزه فعالیت و هدف نهایی افراد، شاخه‌های مرتبط با چاپ به‌صورت رشته‌های مجزا در دانشگاه‌ها تدریس شود. تاجایی که من اطلاع دارم در خارج از کشور به این ترتیب است و مثلا رشته‌هایی مثل مدیریت چاپ و یا اقتصاد چاپ داریم. اما به‌طور کلی با توجه به شرایط فعلی، نباید تنها به رشته‌های دانشگاهی اکتفا کنیم اگر بتوانیم دوره‌های آموزشی اختصاصی در حوزه چاپ را داشته باشیم، بسیار کارآمد خواهد بود و حتی اگر رشته دانشگاهی مشخصی نداریم، حداقل یک رویکرد مهارت آموزی و آموزش‌های کوتاه مدت برای افرادی که می‌خواهند جذب این صنعت شوند در کشور گذاشته شود. البته ناگفته نماند که حضور اساتید آکادمیک و متخصص که این رشته را گذرانده‌اند هم بسیار مهم است و یکی از دلایلی که رشته چاپ در آن سال‌ها، منحل شد، همین نبود اساتید آکادمیک به تعداد کافی بود.

به‌نظر شما بزرگ‌ترین چالش و کمبودهای فعلی خانوداه صنعت چاپ چیست؟ در مباحث مختلف مثل ارتباط با مشتری، ثبت سفارشات، دیجیتال مارکتینگ، تبلیغات و چاپ دیجیتال؟
شاید بهتر باشد این مبحث را با اشاره‌ای به تجربیات گذشته‌ خود توضیح دهم. من از همان ابتدا که رشته چاپ را انتخاب کردم در کنار علاقه‌مندی‌ام به گرافیک، بسیار مشتاق بودم که یک کسب و کاری هم با ایده و خلاقیت خودم راه‌اندازی کنم که به صنعت چاپ هم مربوط باشد و این‌گونه هم شد، درحال حاضر من بزرگترین خروجی خود را در حوزه چاپ دیجیتال از صنعت چاپ می‌گیرم. مجموعه‌ای که راه‌اندازی شد، با مواردی مثل چاپ روی پارچه، روی چرم و مواد دیگر ارتباط مستقیم دارد و من اگر چه شاید به‌طور مستقیم با چاپخانه‌دارها در ارتباط نباشم، اما همچنان برای ثبت سفارش خود، پیگیری سفارش و کارهای این‌چنینی با چاپخانه‌ها وارد تعامل می‌شوم. بازهم تاکید می‌کنم ما از چاپ به عنوان یک رسانه یا media استفاده می‌کنیم و کار من با صنعت چاپ گره خورده است. این‌ها را اشاره کردم تا بگویم من هنوز هم با صنعت چاپ در ارتباط هستم، حال با تفاوت‌هایی. شاید یکی از عمده‌ترین چالش‌های فعلی صنعت چاپ، استفاده نکردن از روش‌های دیجیتال و آنلاین به‌خصوص برای ارتباط با مخاطب و مشتری نهایی است. درحالی که چاپ، یک رشته به‌روز و در ارتباط با فناوری است. به‌نظرم هنوز هم چاپخانه‌های بزرگ ما دربرابر آنلاین شدن و آنلاین کردن ارتباط خود با مشتری مقاومت می‌کنند در حالی که در دنیا بحث e-contact یا تماس دیجیتال با مشتری به‌خصوص در مراحل بعد از چاپ و ثبت سفارش، به عنوان روش معمول، پذیرفته شده است. پس به‌نظرم صنعت چاپ ما، به‌خصوص در حوزه چاپ دیجیتال، ارتباط با مشتری و ثبت سفارشات به‌صورت آنلاین، جای کار زیادی دارد. درحال حاضر تعداد انگشت‌شماری از چاپخانه‌ها به‌صورت دیجیتال و آنلاین سفارش می‌گیرند و کار می کنند درحالی که بیشتر چاپخانه‌ها باید سیستم مدیریتی و فروش آنلاین داشته باشند. البته یکی از عمده‌ترین دلایل این امر، احساس نیاز نکردن به بازار جدید از سوی مدیران و چاپخانه‌داران است. برای مثال چاپخانه‌ بنامی که سال‌هاست مشتریان همیشگی و مشخص خود را دارد چرا باید به فکر مشتریان جدید برای بازار خود بگردد؟ بنابراین این نیاز، هنوز از سمت چاپخانه‌ها، احساس نشده است. اما این را هم باید بگویم که روی کار آمدن نسل جدید مدیریتی به‌صورت ناخودآگاه، این تحول دیجیتالی را در مجموعه‌های چاپی ایجاد می‌کند. به هرحال این نیاز امروز است و راه گریزی از آن نیست.

به عنوان سوال پایانی، می‌خواهیم درباره جایگاه زنان و دختران فارغ‌التحصیل در این رشته برایمان بگویید.آیا از همکلاسی‌های خود باخبر هستید؟
به‌نظرم بهتر است با نگاه جنسیتی به رشته چاپ نگاه نکنیم، همان‌طور که می‌دانید امروز دیگر، چاپ یک رشته مردانه یا زنانه صرف نیست و گرایش‌های شغلی متنوعی هم برای زنان و هم برای مردان دارد. نمونه‌اش خود من که از رشته چاپ به عنوان یک بستر، خروجی موفقی در زمینه مُد و فشن گرفتم. جالب است بدانید اکثر هم‌دوره‌ای‌های من در دانشگاه از رشته‌های دیگری مثل ریاضی، فنی و …آمده بودند و حتی خیلی از آن‌ها براین باور بودند که مسیر را درست انتخاب نکرده‌اند و به‌ ناچار چاپ را انتخاب کرده‌اند. اما بازهم بودند کسانی که این مسیر را تا انتها رفتند و نتیجه‌های خوبی گرفتند. می‌خواهم بگویم که گذشت آن زمانی که می‌گفتیم اگر کسی در رشته چاپ فارغ التحصیلشده باشد، باید یک راست وارد چاپخانه شود. امروز شرایط فرق کرده است و هرکس باتوجه به نیاز خود می‌تواند از ظرفیت‌های این رشته وسیع استفاده کند. چه بسیار مجموعه‌هایی را دیده‌ام که حتی اپراتور خانم داشتند و یا خانم‌ها در فضای غیر اداری و فنی چاپخانه هم فعال بودند.