هوش مصنوعی (AI) چیست و کاربردهای آن برای صنعت چاپ کدامند؟

هوش مصنوعی (AI) چیست و کاربردهای آن برای صنعت چاپ کدامند؟
دکتر علیقلی حسنی اعظمی؛ مدیرعامل انجمن مدیران صنایع کارتن و ورق:

سیل اخبار در مورد هوش مصنوعی یا AI) Artificial Intelligence) سراسر جهان را در برگرفته است، ولی بیشتر این اخبار فرض را بر این گذاشته‌اند که مخاطبان یک درک اولیه از اینکه AI چیست، دارند.
کری شربورن ـ از روزنامه‌نگاران کهنه‌کار متخصص در صنعت چاپ و مشاور بسیاری از شرکت در امر بازاریابی و ارائه استراتژی‌های ارتباطاتی برای صنایع چاپ و نشر ـ معتقد است؛ این برداشت چندان درست نیست. در مقاله‌ای که می‌خوانید شربورن، AI و کاربردهای آن را به زبان ساده توضیح داده است.

به عنوان یک روزنامه‌نگار، من مشترک مجموعه متنوعی از خبرنامه‌های گوناگون هستم، هم برای الهام گرفتن و هم برای اینکه در جریان آخرین روندهای نوظهور باشم. به نظر می‌رسد همه آنها همواره حرف و حدیثی در مورد AI دارند. ولی در بیشتر موارد، فرض اخبار بر این است که مخاطبان یک پیش‌زمینه و دانش اولیه در مورد مقوله AI دارند، برداشتی که به نظر من چندان صحیح نیست. راستش را بخواهید قبل از پژوهش در مورد AI برای نگارش این مطلب، من هم شناخت چندانی در مورد AI نداشتم!
یکی از پرسش‌های کلیدی برای چاپکاران این است که اساسا AI چه مفهومی برای آنها دارد: آیا AI صنعت چاپ و بسته‌بندی را دگرگون خواهد کرد، یا نه؟ اگر به مقوله AI با دید وسیع‌تر بنگریم، بحث اصلی این است که AI به انسان کمک می‌کند، یا به او آسیب می‌رساند؟ برخی از تحلیلگران حتی تا آنجا پیش رفته‌اند که می‌گویند AI بشر را نابود خواهد کرد. من فکر می‌کنم قضاوت در این مورد هنوز زود است. در عین حال، می‌خواهم به AI و نحوه‌ای که کسب‌وکارها را در صنعت چاپ و بسته‌بندی تحت‌تاثیر قرار می‌دهد یا نمی‌دهد، بپردازم.




هوش مصنوعی چیست؟
هوش مصنوعی سال‌ها پیش عرضه شد. ما همواره در مورد یادگیری ماشینی، که زیرمجموعه AI است، صحبت می‌کنیم. ما مفهوم یادگیری ماشینی را بهتر از مفهوم جامع‌تر هوش مصنوعی درک می‌کنیم. جاروبرقی رومبا (Roomba یک جاروبرقی مجهز به هوش مصنوعی است) شما، به عنوان مثال، بهترین مسیر برای جارو کردن خانه شما را یاد می‌گیرد. به این قابلیت می‌گویند؛ یادگیری ماشینی. شاید مدل‌های جدیدتر بتوانند از طیف گسترده‌تری از قابلیت‌های هوش مصنوعی استفاده کنند.
نهاد آموزشی آنلاین Coursera، دو عبارت هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشینی (Machine Learning) را این‌گونه تعریف می‌کند:
• هوش مصنوعی (AI) یک عبارت پوششی است برای نرم‌افزاری که شناخت انسان را از جهان پیرامونش تقلید می‌کند.
• یادگیری ماشینی یا ML (Machine Learning) زیرمجموعه AI است و از الگوریتم‌هایی که یاد گرفته‌اند از داده‌ها برای ساخت مدل‌های انعطاف‌پذیر استفاده کنند، بهره می‌برد. ML از این الگوریتم‌ها در نهایت برای انجام کارهای (Tasks) پیچیده استفاده می‌کند.
….. چیزی شبیه جاروبرقی رومبای شما که یاد می‌گیرد به کدام بخش از خانه شما سرک نکشد و یا چگونه از پلکان به پایین پرتاب نشود.
سایت Coursera یک عبارت دیگر را نیز به مجموعه عبارت‌های مربوط به هوش مصنوعی اضافه کرده است: ژرف‌آموزی (Deep Learning) یک زیرمجموعه از یادگیری ماشینی است که از چندین لایه درون شبکه‌های عصبی مصنوعی برای انجام برخی از پیچیده‌ترین فرایندهای ML بدون دخالت انسان تشکیل شده است.

شبکه‌های عصبی مصنوعی (Neural Networks) به مجموعه‌ای از یاخته‌ها (سلول عصبی، نورون) می گویند که در چارچوب یک معماری ویژه برای حل مسائل خاص به هم متصل شده‌اند و هر کدام، محاسبات ساده‌ای انجام می‌دهند. از شبکه‌های عصبی مصنوعی برای کارهایی چون شناسایی الگو، دسته‌بندی، رگرسیون و موارد دیگر استفاده می‌شود. اگر واقعا می‌خواهید درک عمیقی از AI پیدا کنید، من پیشنهاد می‌کنم در دوره آموزشی سایت Coursera به نام
AI for everyone برای همه ثبت‌نام کنید. این دوره آموزشی برای مبتدیان و کسانی که هیچ تجربه قبلی در مورد مفاهیم AI، از جمله یادگیری ماشینی، شبکه‌های عصبی مصنوعی ژرف‌آموزی و علوم داده‌ها ندارند، مناسب است و آنها می‌توانند در چهار هفته درک خوبی از این مفاهیم پیدا کنند. گو اینکه این دوره رایگان نیست، ولی هزینه آن بسیار کم است. تنها باید زمان کافی برای گذراندن دوره و یادگیری مفاهیم AI پیدا کنیم. پس از خواندن این مقاله شاید شما به این نتیجه برسید که ارزش وقت صرف کردن دارد ـ یا اینکه تصمیم بگیرید یکی از اعضای تیم خود را به‌عنوان بخشی از وظایفش مسئول یادگیری این مفاهیم کرده تا بعد آموزه های خود را به دیگر اعضای تیم منتقل کند.

چگونه می‌توان وارد عرصه AI شد؟
یک راه ساده برای یادگیری بیشتر در مورد AI و نحوه به کارگیری آن در کسب‌وکار چاپی خودتان استفاده از ChatGPT است. ChatGPT یک مدل زبانی است که توسط شرکت OpenAI بر اساس معماری GPT-3.5 ساخته شده است. این برنامه برای درک زبان طبیعی و تولید محتوا ساخته شده است. این برنامه می‌تواند با کاربران گفتگوی متن‌محور برقرار کند.
ChatGPT به گونه‌ای آموزش داده شده تا بتواند همه متون اینترنتی را بفهمد و اطلاعات ارائه کند، به پرسش‌ها پاسخ دهد، کارهایی را که به او می‌سپارند (از جمله برنامه‌نویسی) انجام دهد و در مورد موضوعات و مقوله‌های مختلف وارد بحث و گفتگو شود. از این برنامه می‌توان در اپلیکیشن‌هایی مثل چت‌بات‌ها (Chatbot یک نرم‌افزار هوش مصنوعی است که می‌تواند از طریق برنامه‌های پیام‌رسان، وب‌سایت‌ها، اپلیکیشن‌های موبایلی و یا تلفن، مکالمه یا همان چت را با یک کاربر به زبان طبیعی شبیه‌سازی کند)، همکاران مجازی، تولیدمحتوا و موارد دیگر مورداستفاده قرار داد. چت بات به طور مستمر در حال یادگیری از طریق گفت‌وگوها و اطلاعاتی است که با کاربران ردوبدل می‌کند. این گفت‌وگوها به ChatGPT امکان می‌دهد تا پاسخ‌هایی که از لحاظ متنی مناسب و قابل استفاده هستند، ارائه کند. این برنامه، ابزاری است قدرتمند برای تعامل انسان با کامپیوتر و بالعکس، دریافت و برداشت اطلاعات و تولید محتوای متن‌محور.
شما می‌توانید اپلیکیشن ChatGPT را بطور رایگان از Google play و یا APP store بارگیری کنید. برای دانلودکردن یک مرحله تایید توسط ChatGPT وجود دارد تا مطمئن شود شما یک انسان هستید و نه یک ماشین. سپس برنامه، یک کد به تلفن همراه شما می‌فرستد تا مرحله تأیید شما به اتمام برساند. (متاسفانه کاربران ایرانی کد را دریافت نمی‌کنند). این برنامه با تلفن ثابت Google voice و تلفن VoIP در حال حاضر کار نمی‌کند. شما حتما باید یک خط تلفن همراه داشته باشید. هنگامی‌که مرحله تایید (Verification) به پایان رسید. این برنامه چندین هشدار از جمله مورد زیر را برای شما ارسال می‌کند.
” ChatGPT ممکن است اطلاعات غلط در مورد افراد مکان‌ها و یا واقعیت‌ها ارایه کند.”



عجب!
من از ChatGPT پرسیدم تا در مورد نحوه‌ای که هوش مصنوعی عمل می‌کند، توضیح دهد و تنها در عرض چند ثانیه پاسخ خودم را که فهرستی از ۱۱ روش مختلف در مورد نحوه عملکرد AI بود، دریافت کردم. از آنجایی‌که تمرکز و تخصص من صنعت چاپ و بسته‌بندی است، از ChatGPT پرسیدم آیا AI می‌تواند باعث استفاده بهینه داده‌ها در سیستم های MIS/ERP(برنامه‌ریزی منابع انسانی/ اطلاعات در خدمت مدیریت) شود؟ و یک جواب گرفتم: ” بله! AI می‌تواند بطور موثر با سیستم‌های ERP مورد استفاده قرار گیرد تا قابلیت‌های آن را افزایش بدهد.
سپس ۱۱ راه مختلف برای بهره‌گیری از AI در جهت استفاده بهینه از داده‌هایی که سیستم MIS/ERP شما جمع‌آوری می‌کند، ارایه کرد.
ChatGPT می‌گوید: “با تلفیق AI با سیستم‌های ERP، سازمان‌ها می‌تواند به درجه بالایی از اتوماسیون، کارایی و قابلیت‌های تصمیم‌گیری برسند و در مجموع کارایی کل شرکت خود را تا حد زیادی افزایش دهند. این همگرایی هرچه بیشتر توسط شرکت‌هایی که می‌توانند از توان AI برای بهینه‌سازی عملیات تجاری خود بهره ببرند مورد استفاده قرار می گیرد. ChatGPT همچنین می‌تواند به شرکت ها برای استخدام افراد مناسب کمک کند. برای این کار، سیستم رزومه‌ها را مرور کرده، و حتی مصاحبه‌های اولیه را انجام می‌دهد؛ از داده‌های برداشت‌شده از سیستم MIS/ERP استفاده کرده و کمپین‌های بازاریابی شخصی‌سازی‌شده را می‌تواند تولید کند؛ پیش‌بینی وضعیت تجاری و مالی شرکت را با دقت بیشتری انجام می‌دهد؛ به بخش خدمات مشتری و مدیریت انباری کمک می‌کند، کارهای تکراری از جمله ورود داده‌ها به سیستم را اتوماتیک‌سازی می‌کند؛ گزارش تهیه کرده و سفارشات را پردازش می‌کند، کارایی را بهینه کرده و از میزان خطاها و اشتباهات می‌کاهد و حجم بالایی از داده‌ها را تجزیه و تحلیل می‌کند.

آیا AI یک تهدید برای بشر است؟
من برای ChatGPT این پرسش را مطرح کردم. البته نباید فراموش کرد، پاسخ سیستم می‌تواند جانبدارانه نیز باشد، زیرا پرسش در مورد ماهیت خود سیستم است. این هم بخشی از یک پاسخ بلندبالا: ” خطرات بالقوه در ارتباط با هوش مصنوعی ابدا بستگی دارد که سیستم‌ها چگونه طراحی شده و چکونه مورد استفاده قرار می‌گیرند. AI به خودی خود یک ابزار است و تاثیر آن بر نسل بشر می‌تواند هم مثبت باشد هم منفی.”



برخی از مواردی که باید در نظر گرفت:
• نگرانی‌های اخلاقی: AI را می‌توان برای اهداف بدخواهانه مورداستفاده قرار داد. از جمله سلاح‌های خودکار و خودمختار، جاسوسی و فناوری جعل عمیق (deepfake). این کاربردها می‌توانند برای افراد جامعه خطرناک باشند. پس بله! از این جنبه AIمی‌تواند برای انسان‌ها خطرناک باشد. احتمالا تا حالا شنیده‌اید که چگونه از AI برای جعل هویت افراد مشهور و سرقت ادبی آثار دیگران و محتوای آن‌ها بدون اجازه، برای تولید ویدیوها، ساخت تصاویر جعلی و موارد دیگر استفاده می‌شود.
• برهم زدن بازار کار: اتوماسیون AI بالقوه می‌تواند بازارهای کار را بر هم زده و خیلی‌ها را در صنایع مختلف بیکار کنند. ما هم اکنون شاهد این وضعیت در فرایند تولید چاپ و بسته‌بندی هستیم، ولی شتاب جابه‌جایی بازار کار احتمالا با فراگیرشدن AI سریعتر خواهد شد. متاسفانه این یک واقعیت است و بچه‌ها و نوه‌های شما باید این واقعیت را هنگامی که می‌خواهند به شغل آینده‌شان فکر کنند، در نظر داشته باشنید.
• ریسک‌های امنیتی: ما همین حالا هم با خطر حمله های سایبری روبه رو هستیم و تبهکاران سایبری می‌توانند از AI به عنوان ابزاری برای عملیات بدخواهانه برای ایجاد خطرات بیشتر استفاده کنند. شما باید به فکر برداشتن گام‌هایی برای ایمن‌کردن شبکه‌های خود باشید، و همین امر می‌توانند باعث آگاهی بیشتر در مورد مخاطرات بالقوه امنیتی شده و به شما انگیزه بدهد که از سیستم‌های خود محافظت کنید.
ChatGPT در انتها می‌گوید: ” آنچه باید حتماً در نظر داشته باشید این است که بسیاری از سازمان‌ها و متخصصان فعلانه برای کاهش و از بین‌بردن این مخاطرات از طریق پژوهش، دستورالعمل‌ها، قوانین و اصول اخلاقی تلاش می‌کنند. توسعه و به کارگیری مسئولانه AI همراه با تصمیم‌گیری شفاف باعث کاهش این خطرات بالقوه می‌شود. اگر از AI مسئولانه و خردمندانه استفاده شود، این سیستم می‌تواند مزایای فراوانی از جمله بهبود بهداشت عمومی، حمل‌ونقل کارآمد، و قابلیت‌های پیشرفته حل مشکلات را به ارمغان بیارود. دستیابی به نوعی توازن بین اسفاده از پتانسیل AI وخنثی کردن ریسک‌های آن یک چالش مستمر است برای جامعه AI و کل جامعه بشری.

و آینده؟
فارغ از خطراتی که ChatGPT شرح داده، AI فراگیر خواهد شد. ولی این سیستم اگر از آن درست استفاده شود، می‌تواند ارزش‌های فوق‌العاده‌ای برای بشر ارائه کند، چه شما تصمیم داشته باشید در برخی از سطوح از AI در کارها و فعالیت‌های خود استفاده کنید و چه از تامین‌کنندگان تجهیزات و مواد خود بخواهید که از AI در فرایندهای خود استفاده کنند، به هر حال باید پژوهش‌های خودتان در مورد AI انجام دهید. این مقاله یک شروع است.
ولی بد نیست هشداری نیز بدهیم: در حالیکه بحث توسعه پایدار اکنون بسیار داغ شده است، ما معمولا از عبارت سبزشویی (Green washing) استفاده می‌کنیم. سبزشویی هنگامی است که شرکت‌ها ادعا می‌کنند که به توسعه پایدار پایبندند، ولی در واقعیت اینگونه عمل نمی‌کنند. AI نیز همین مشکل را دارد، پس اگر به دنبال شرکت‌های تامین‌کننده‌ای هستید که ادعا می‌کنند، از AI استفاده می‌کنند، مشقتان را انجام دهید و مطمئن شوید که ادعای آن‌ها صحت دارد. در غیر اینصورت هزینه بیهوده زیادی پرداخت خواهید کرد.
برای شروع با ChatGPT انس و الفت پیدا کنید. سادگی کار با آن غافلگیرتان خواهد کرد. اگر در سازمان و یا شرکت خود از سیستم‌های MIS/ERP استفاده می‌کنید، احتمالا استفاده از AI در این سیستم‌ها بهترین نقطه شروع است. بسیاری از شرکت‌ها استفاده کامل و بهینه از داده‌هایی که این سیستم‌ها در مورد کارآیی آنها در زمان واقعی ارایه می کنند، استفاده نمی‌کنند. این یک راه برای نتیجه گیری سریع است. با فروشندگان سیستم‌های MIS/ERP صحبت کنند و از آن‌ها بپرسید آیا از سیستم‌های AI استفاده می‌کنند یا نه. نقطه ورود شما به دنیای AI همین می‌تواند باشد.