چالش‌های مصرف آب در صنعت کاغذسازی و آسیب‌های محیط‌زیستی
از کاغذ معمولا به عنوان جایگزینی پایدار به جای پلاستیک یاد می‌شود. اما در صنعت کاغذسازی برای تولید کاغذ، حجم بسیار قابل توجهی آب مصرف می‌شود. کمپانی‌های فعال در زمینه‌‌ی تولید خمیر و کاغذ ادعا می‌کنند که به فناوری‌های تازه‌ای دست یافته‌اند که مصرف آب در فرآیندهای کاغذسازی را کاهش می‌دهد. اما با این اوضاع بحرانی محیط‌زیست، آیا این پیشرفت‌های فناوری به اندازه کافی پرسرعت هستند؟
اخیرا یکی از بزرگترین کارخانه‌های کاغذسازی دنیا در کشور اوروگوئه ساخته شده است. کمپانی UPM این تاسیسات را در Paso de Los Toros، مرکز این کشور ساخته است. با این حال، اروگوئه به خاطر کمبود بارش باران و برف یکی از خشک‌ترین کشورهای دنیاست و کمبود آب یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های آن به شمار می‌رود. وخامت کمبود آب این کشور به حدی‌ست که امسال شهر مونته ویدئو، پایتخت این کشور به طور جدی با کمبود آب آشامیدنی مواجه بوده است.
کمبود آب آشامیدنی، مسئولان این کشور را ناچار کرده که آب مورد نیاز خود را از رودخانه‌ای تامین کنند که در آن آب شیرین با آب دریا مخلوط می‌شود و در نتیجه آب کمی شور است.
حالا شهروندان این شهر با بطری‌های پلاستیکی خالی به خیابان‌ها آمده‌اند و علیه کارخانه کاغذسازی تازه تاسیس UPM و مقدار آبی که برای تولید خمیر کاغذ مصرف می‌شود، اعتراض می‌کنند و شعار سر می‌دهند.
یکی از اعتراض‌کنندگان با نام ایزابل فیگاری می‌گوید: «درست است که در کشور ما چند سالی‌ست که خشکسالی شده است، ولی این وضعیت به خاطر مدل‌های اقتصادی مخرب حکومتی ایجاد شده است. الان وضعیت به شکلی‌ست که کارخانه‌‌ی کاغذسازی آب دارد ولی ما نداریم.»
کارخانه‌های کاغذسازی اورگوئه از چوب اکالیپتوس و درخت‌های کاج برای تولید سلولز استفاده می‌کنند، سپس بعدا از این سلولزها برای ساخت مقوا استفاده می‌شود.
کارخانه‌‌ی تازه تاسیس کاغذ در شهر Paso de Los Toros، توسط کمپانی فنلاندی UPM ساخته شده است. این کارخانه در بیشترین توان خود، ظرفیت تولید سالانه ۲.۱ میلیون تن سلولز را دارد که به تنهایی ظرفیت کل تولید کاغذ در کشور اوروگوئه را دو برابر می‌کند. این اتفاق، کشور اروگوئه را با یک رتبه ارتقا، از سطح دوازدهمین تولیدکننده‌‌ی کاغذ در دنیا، به سطح یازدهم رسانده است. در حال حاضر، آمریکا و برزیل به‌ترتیب بزرگترین کشورهای تولیدکننده‌‌ی کاغذ در دنیا هستند.
در کارخانه‌‌ی تازه تاسیس UPM، چوب‌ها ابتدا برش می‌خورند و همراه با سدیم هیدروکساید و سدیم سولفاید با حرارت بالا جوشانده می‌شوند. اینکار لیگنین چوب را جدا می‌کند و فقط فیبرهای سلولزی آن را باقی می‌گذارد. بعد از این مرحله، سلولز به دست آمده با کلرین دی‌اکساید و هیدروژن پراکساید سفید می‌شود. این فرآیند مقدار زیادی آب مصرف می‌کند.
این کارخانه روزانه به ۱۲۹ میلیون لیتر آب نیاز دارد که آن را از رودخانه‌‌ی ریو نیگرو تامین می‌کنند. بعد از اتمام این فرآیند، آب استفاده شده تصفیه می‌شود و دوباره به رودخانه بازمی‌گردد.
فناوری پیشرفته
کمپانی UPM، کارخانه‌‌ی دیگری هم در جنوب غربی اورگوئه دارد که Fray Bentos نام دارد. UPM ادعا می‌کند که هردوی این کارخانه‌ها در منطقه‌ای دور از شهر مونته ویدئو و در جایی واقع شده‌اند که مشکل کمبود آب در آن مناطق وجود ندارد. برای همین، UPM فعالیت‌های خود را مسئول کم‌آبی شهر مونته ویدئو نمی‌داند.
این کمپانی همچنین ادعا می‌کند که برای کاهش مصرف آب کارخانه‌های خود، از فناوری‌های پیشرفته‌‌ی بازیافت کاغذ استفاده می‌کند. یکی از ادعاهای این شرکت این است آنها در مرحله‌‌ی جوشاندن چوب، مقدار بخار آب تبخیر شده را جمع‌آوری کرده و دوباره از آن استفاده می‌کنند. همین طور، بعد از اینکه سلولز به شکل پالپ در می‌آید، آب اضافی از آن جدا می‌شود و دوباره در مراحل سفیدسازی فیبر، از آن استفاده می‌شود. به این ترتیب، هر مقدار آبی که وارد این کارخانه می‌شود، ده بار بازیافت می‌شود و به چرخه‌‌ی تولید بازگردانده می‌شود تا بالاخره تصفیه شده و به رودخانه بازگردانده شود.
بازچرخانی آب
دستیار مدیرعامل بخش عملیات UPM می‌گوید: «ما همواره تلاش می‌کنیم تا با استفاده از تازه‌ترین و پیشرفته‌ترین فرآیندها و فناوری‌ها، حجم آب مصرفی در فرآیندهای کاغذسازی را کاهش دهیم. تا اینجا توانسته‌ایم حجم آب مصرفی در کارخانه‌‌ی Fray Bentos را تا ۲۵ درصد کاهش دهیم. اخیرا همین فناوری را در کارخانه‌‌ی Paso de Los Toros هم نصب و راه‌اندازی کرده‌ایم.»
اما تهدیدهای محیط‌زیستی در اوروگوئه فقط به حجم آب مصرفی کارخانه‌های کاغذسازی ختم نمی‌شود؛ کارشناسان محیط‌زیست نگران‌اند که آب آلوده‌ای که در کارخانه‌ها تصفیه و به رودخانه‌ها بازگردانیده می‌شود، همچنان آنقدر آلوده باشد که محیط‌زیست جانوری و گیاهی اطراف را تحت‌تاثیر قرار دهد.
پالایش آنلاین
دکتر دیانا میگوئز، محقق ارشد یک گروه تحقیقاتی محیط‌زیست در اوروگوئه، پس از تحقیق بر روی ۱۰۰ ماهی عمدتا نر از رودخانه‌‌ی مورد بهره‌برداری، ادعا می‌کند که آلودگی‌های ناشی از آب‌های آلوده از کارخانه‌‌یFray Bentos، بر روی ژنتیک ماهی‌های رودخانه تاثیر گذاشته است. از طرف دیگر، مدیرعامل شرکت UPM می‌گوید که آنها مقررات بسیار دقیق و سختگیرانه‌ای را برای تصفیه‌‌ی آب رودخانه وضع کرده‌اند و میزان آلودگی‌های آبی را به شکل سالانه و توسط بهترین متخصصان داخلی و بین‌المللی بررسی می‌کنند. او در ادامه می‌گوید: «کار بررسی میزان آلودگی این رودخانه، از چندین سال پیش از تاسیس کارخانه‌‌ی کاغذسازی آغاز شده و بررسی‌هایی که اخیرا انجام می‌شود هم، هیچگونه تغییر ژنتیکی در جانوران این رودخانه را نشان نمی‌دهد.» او همچنین ادعا می‌کند که کارخانه‌‌ی UPM از بهترین روش‌های استاندارد مورد تاییدیه‌‌ی اتحادیه‌‌ی اروپا بهره می‌گیرد و نتایج بررسی‌های سالانه‌‌ی رودخانه به شکل فوری (پالایش آنلاین) در وب‌سایت این کارخانه برای مطالعه‌‌ی عموم درج می‌شود.
چالش اکالیپتوس
یکی دیگر از چالش‌های محیط‌زیستی ناشی از این کارخانه، زمین‌هایی هستند که برای کاشت اکالیپتوس و درختان کاج در نظر گرفته شده‌اند. طبق آمارهای معتبر، ۱.۲ میلیون هکتار از زمین‌های اوروگوئه برای کاشت اکالیپتوس و کاج مورد بهره‌برداری قرار گرفته اند و همان طور که قبلا گفته شد، این درختان به محض ورود به دوران بزرگسالی، قطع می‌شوند و برای تولید خمیر کاغذ مورد استفاده قرار می‌گیرند. مساله‌‌ی محیط‌زیستی مرتبط با این کار این است که درختان اکالیپتوس، آب بسیاری مصرف می‌کنند. آب مصرفی این درختان به قدری‌ست که می‌توانند به حجم آب‌های زیرزمینی زمین‌های اطراف هم خسارات وارد کنند. یکی از زمین‌داران اطراف این جنگل‌های حفاظت‌شده درباره‌‌ی این مساله می‌گوید: «من و خانواده‌ام چندین نسل است که صاحب این زمین‌ها هستیم. وقتی من نوجوان بودم، روزانه ۳۰۰ تا ۴۰۰ لیتر آب از داخل چاه آب زمین‌مان استخراج می‌کردیم. اما حالا این مقدار به کمتر از ۴۰۰ لیتر در هفته رسیده است. جنگل‌های کاج و اکالیپتوس اطراف باعث شده‌اند که دسترسی به آب به یک مساله‌‌ی رقابتی تبدیل شود.»
اما وزیر صنعت کشور اورگوئه می‌گوید با اینکه ۳۰ سال از کاشت و بهره‌برداری از جنگل‌های اکالیپتوس می‌گذرد، هیچگونه مدرکی وجود ندارد که ثابت کند این درختان حجم آب‌های زیرزمینی را کاهش داده‌اند. او همچنین می‌گوید که در کشور اوروگوئه برخلاف دیگر مناطق جهان، درختان اکالیپتوس نه در جنگل‌های طبیعی، بلکه در علفزارها کاشته می‌شوند.
البته اغلب متخصصان هم بر این باور هستند که درختان اکالیپتوس بیشتر از سایر درختان آب مصرف می‌کنند. بنابراین آنها می‌توانند بر حجم ذخایر آبی ناشی از برف و باران خسارت وارد کنند.
دنیل پاناریو، رئیس بخش علوم محیط‌زیستی دانشگاه اورگوئه عقیده دارد که در قسمت‌های بارانی استوایی شمال اوروگوئه، کاشت درختان اکالیپتوس به ذخایر آبی صدمه نمی‌زند. ولی آنها برای دیگر قسمت‌های این کشور که از چنین اقلیمی برخودار نیستند، آسیب‌زا هستند. او در ادامه اضافه می‌کند که: «درختان کاج و اکالیپتوس حتی اگر به ذخایر آبی لطمه‌ای وارد نکنند، باز هم ویژگی‌های خاک را به شکل غیرقابل جبرانی تغییر می‌دهند. آنها می‌توانند تاثیر مخربی بر ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی خاک وارد کنند و اسیدیته‌‌ی خاک را به شکل قابل توجهی افزایش دهند.»
