ماه بهمن همیشه اوج فعالیت چاپخانهها بوده است، به امسال نگاه نکنید که بر اثر رکود اقتصاد و گرانی کاغذ و مشکلات مالی و اقتصادی سراسری، چاپخانهها نصف و نیمه کار میکنند یا حتی اصلاً کار نمیکنند.
بهمن، ماه انقلاب اسلامی است و جا دارد یادی بکنیم از آستانه انقلاب و اوایل پیروزی انقلاب بهمن ۵۷ که چاپخانهها مجال سرخاراندن نداشتند. این وضعیت تا یکی، دو سال پس از انقلاب هم ادامه داشت. چاپخانهها کم و بیش آزاد بودند و نشریات، کتابها و اعلامیههای همه گروهها و احزاب در آنها چاپ میشد.
اوایل انقلاب- حتی تا ده سال اول انقلاب شعارهای انقلابی همه جا طنینانداز بود. وزارت ارشاد در تداوم رویهای که در رژیم گذشته معمول بود، چاپ را، حرفهای قلمداد میکرد که باید روی آن نظارت باشد. اما این تمام ماجرا نبود اگر چاپخانهداری میخواست. ماشین جدیدی وارد کند، باید تایید وزارت ارشاد را میگرفت.
اوایل انقلاب شعار قطع وابستگی و تمایل(یا آرزوی) قطع وابستگی در زمینۀ ماشینآلات چاپ نیز در این وزارتخانه طرفدارانی داشت.
برداشت بعضی مدیران ارشد دولتی، از شعارهای استکبارستیزی و حمایت از مستضعفین، چنین بود که سرمایهگذاریها هرچه کوچکتر باشد. بنابراین به تقاضا برای ورود ماشینهای چاپ روی خوش نشان نمیدادند.
۱۲ ورق ماشین چاپ، نه بیشتر!
شورای انقلاب در سال ۱۳۵۸ تصویب کرده بود که چاپخانهها بیش از ۱۲ ورق ماشین نداشته باشند. توجه کنید تنها یک ماشین ۵/۴ ورقی چهاررنگ از این سقف بالا میزد (خوشبختانه چاپخانهها ماشین چهاررنگ نداشتند!)
خلاصه، همه چیز دست به دست هم داد که صنعت چاپ توسعه پیدا نکند. بعدها این محدودیت برداشته شد، اما خیلی از مدیران چاپخانهها به حسرت از آن سالها یاد میکنند: اینکه علیرغم وجود ارز ۷ تومانی (لطفاً با نرخ امروز مقایسه نفرمایید!) مجاز نبودند، ماشینهای جدید وارد کنند.
چاپخانههای فلکسو و گراور در آن سالها کمتر مورد توجه وزارت ارشاد بودند. چون آنها اغلب از وزارت صنایع هم پروانه فعالیت گرفته بودند و ارشاد سرگرم چاپخانههای افستی و چاپ کتاب بود.
به هر حال چاپخانهها از اواخر دهه ۷۰ به سرعت گسترش یافتند و انواع ماشینآلات پیشرفته- هرچند دست دوم- وارد ایران شد و حالا امکانات و ظرفیت صنعت چاپ ایران بس فراتر از بهمن ۵۷ است. با این حال کاستیهای خود را دارد که بحث و بررسی مفصل و جداگانهای را طلب میکند.
در ادامه، به مناسبت فرا رسیدن بهمن ماه، ماه انقلاب، پای صحبت دو چهرۀ نام آشنای صنعت چاپ مینشینیم تا خاطرات خود را از روزهای نزدیک به انقلاب و نیز تلاش برای دستیابی به خودکفایی صنعت چاپ بیان کنند.
