بادگیرها‏،‏ قنات‌ها و اینک سوغات شیرین یزد

نویسنده: جواد موسویان

سرزمین پهناور ایران، با فرهنگ‌ها و اقلیم‌های متفاوت، خاستگاه انواع شیرینی و سوغات بوده و هست و شیرینی یزدی از سوغات‌های معروف ایران و موجب شیرین‌کامی محافل و مجالس و ره‌آورد هر گردشگر و مسافر یزد رفته‌ای برای خانواده و دوستان است.

در سراسر شهر یزد که بچرخی تقریبا هیچ خیابان و کوی و گذری از تابلو شیرینی خلیفه و سنتی خالی نیست. این حجم از تولید، میزان مصرف قند و شیرینی در یزد و تقاضا برای خرید این سوغاتی شیرین و مشهور را می‌رساند. حالا تنها بادگیرها و قنات‌ها یادآور شهر یزد نیستند، شیرینی های سنتی یزد هم نام این شهر را در جهان طنین انداز می‌کنند.

دور نیست سالیانی که شهر یزد مملو از گردشگران خارجی و در صف خرید شیرینی یزدی برای سوغات و ارمغان سفر بود.

اگرچه شاید حجم تولید و خرید این شیرینی اکنون به دلایل اقتصادی و کاهش گردشگران خارجی کاهش یافته، اما تنوع نیازها و تقاضا آن را به سوی تنوع محصول و کیفیت بالاتر و کالای لوکس سوق داده است.

در این میان نقش چاپخانه‌ها و کارگاه‌های جعبه‌سازی و کارتن‌سازی هم بجای خود‏ اهمیت ویژه‌ای دارد.

در تدارک ویژه‌نامه صنعت چاپ به مناسبت نمایشگاه شیرینی و شکلات‏، به یزد رفتیم تا با تنوع و میزان تولید و بسته‌بندی شیرینی یزدی بیشتر آشنا شویم.

شیرینی سنتی یزد

شیرینی سنتی یزد از برندهای مطرح شیرینی یزدی است که به گفته مدیر بازرگانی آن، از سال ۱۳۶۹ توسط دو برادر و یک شریک راه‌اندازی شده و هم‌اکنون ۷۷ نوع شیرینی مانند کیک یزدی، باقلوا، کیک برشی، کیک شامی، انواع شیرینی‌ها و سوهان‌های یزدی، آبنبات و شیرینی‌های رژیمی و بدون گلوتن را تولید می‌کند.

مهدی منتظری مدیر بازرگانی شیرینی سنتی یزد در این باره می‌گوید:

«برند شیرینی سنتی یزد را در سال ۱۳۷۲ ثبت کردیم. در زمان شروع به کار ۶ کارگر داشتیم و اکنون ۱۵۰ نفر مشغول کار هستند.

علاوه بر تنوع محصولات و شیرینی‌های تولیدی، تنوع بسته‌بندی و عرضه آن نیز در شیرینی سنتی یزد بالاست و شامل انواع جعبه‌ها و بسته‌بندی‌های چوبی، پارچه‌ای ابریشم صنعتی، هارد باکس، مقوائی، شیشه‌ای، pp، فلزی و غیره می‌شود.

حدود ۶۰ درصد از نیاز بسته‌بندی شامل جعبه‌های مقوائی و ظروف پلاستیکی از خود یزد و مابقی از اصفهان، قم، تهران و مشهد تأمین می‌شود.

به عنوان نمونه هارد باکس از قم و تهران، جعبه‌های مقوائی از تهران، جعبه‌های فلزی از مشهد و اصفهان و قم و ورق‌های خام جعبه‌های چوبی از اصفهان و مشهد».

وی در مورد نوآوری در بسته‌بندی‌های شیرینی سنتی یزد ادامه می‌دهد:

«از حدود سال ۱۳۹۰، نخستین جعبه‌های چوبی شیرینی یزدی را تولید و به بازار عرضه کردیم. ضمن آن‌که نمادهای یزد را روی جعبه‌های فلزی و مقوائی و پارچه‌ای ترمه چاپ کردیم. حتی با خرید امتیاز طرحی از بافت تاریخی، آن را روی بسته‌بندی‌ها برجسته کردیم.

در آن زمان این بسته‌بندی بسیار مورد استقبال گردشگران خارجی به‌ویژه فرانسوی‌ها قرار گرفت.

در زمان ثبت جهانی شهر یزد هم این نوع بسته‌بندی، از طرف معاونت ریاست جمهوری به عنوان هدیه به نمایندگان کشورهای عضو اهدا شد.

از دیگر کارهایی که با جعبه‌های چوبی انجام دادیم، امکان استفاده از در جعبه به عنوان قاب و آویز و رومیزی بود.

در یک دوره هم بسته‌بندی‌های چوبی تک‌نفره با درهای لولایی را با چاپ دیجیتال به صورت اختصاصی و سفارشی شده برای افراد و مشتریان خاص تولید کردیم. د

ر کل در کنار فعالیت و درآمد اقتصادی به دنبال بولد کردن نام یزد و شیرینی یزدی بوده‌ایم و حتی لوگو شیرینی سنتی یزد ترکیبی از طرح‌های ترمه یزدی و شکل لوزی و خشت است و سعی کرده‌ایم خطی از اصالت و تاریخچه یزد را ارئه دهیم».

«علاوه بر صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس و آسیای میانه، تجربه صادرات شیرینی یزدی به استرالیا را نیز داشته‌ایم که در فروشگاه‌های زنجیره‌ای شیرینی سنتی یزد عرضه می‌شد. این رویداد مهم و شیرین متأسفانه به خاطر همه‌گیری ویروس کرونا و پس از آن ضعیف شدن روابط بین‌المللی متوقف شد. یک بار هم ۱۰۰۰ جعبه به آمریکا فرستادیم و به آلمان هم صادرات داشتیم. در پی وضع قوانین جدید و استانداردهای مورد نیاز در مورد فرآورده‌های لبنی (مثلا تعداد مجاز باکتری‌ها در یک واحد مشخص)، صادرات به آلمان و آمریکا منوط به استفاده از لبنیات پگاه –تنها شرکت دارای استانداردهای مجاز در ایران- با رعایت ضوابط و استانداردهایی خاص شد که بسیار هزینه‌بر بود و عملا کار را برای ما سخت و غیرممکن ساخت. بعدها چند تاجر روسی که در اصفهان فعالیت داشتند به محصولات ما علاقه‌مند شدند و به روسیه صادر کردند و نکته جالب در این باره عدم نیاز به طراحی و ترجمه به زبان روسی و جذابیت بسته‌بنده‌ها برای آنها به همان زبان و لوگو و شکل و شمایل ایرانی بود».

وی در مورد رویکردهای تازه و لزوم بسته‌بندی‌های متفاوت و جدید در بازار می افزاید:

«رویکرد ما در شیرینی سنتی یزد طراحی و ارائه حداقل یک بسته‌بندی جدید است. اما در عمل این کار سختی‌ها و مشکلات خود را دارد، خوشبختانه توانسته‌ایم یک سال در میان بسته‌بندی‌های تازه‌ای براساس نیاز بازار و مشتریان طراحی و ارائه کنیم. اخیرا بسته‌بندی‌های یک نفره ۲۰۰ گرمی طراحی کرده‌ایم که بسیار مورد استقبال گردشگران به‌ویژه برای بردن سوغات به خارج از کشور قرار گرفته است. حتی بنا به ضرورت و نیاز، به سراغ بسته‌بندی‌های بسیار خاص و لوکس مانند پارچه دارائی هم رفته‌ایم اما به دلیل هزینه‌های بسیار بالای آن، گاهی تا کیلوئی ۳۵۰ هزار تومان، فعلا منصرف شده‌ایم.

در برخی موارد هم که یک سری از بسته‌بندی‌های خاص به خاطر هزینه‌های بالای تولید به صرفه نبودند و باید حذف می‌شدند، با طرفندهایی مانند کاهش حجم با حفظ زیبایی و جذابیت، آنها را نگه داشته‌ایم. در زمینه تولید شیرینی یزدی ما در واحد آزمایشگاه دو نفر مسئول فنی داریم و انواع شیرینی براساس نیاز و سلیقه بازار تولید می‌کنیم. چندین سال هم به عنوان واحد برتر مصرف‌کننده و آزمایشگاه نمونه و واحد برتر بهداشت برگزیده و معرفی شده‌ایم. به عنوان نمونه جعبه‌های چوبی را با روش‌های استاندارد ضدعفونی می‌کنیم».

منتظری در مورد میزان سفارشات و نیازهای چاپ و بسته‌بندی شیرینی سنتی یزد می‌گوید: «تیراژ سفارشات ما از ۲۰ هزار جعبه آغاز می‌شود. در سال حدود یک میلیون جعبه عادی مقوائی و پلاستیکی و ۵۰۰ هزار جعبه خاص و لوکس از انواع دیگر سفارش می‌دهیم. در کنار بولد کردن نام یزد، تنوع بسته‌بندی‌ از ویژگی‌ها و مزایای رقابتی ماست».