پويا مهرابي
با روي کار آمدن دولت حسن روحاني همه اميدوار بودند بعد از سال‌ها اقتصاد کشور به ثبات برسد و به مرور خاطره تورم و کاهش ارزش پول ملي در دولت نهم و دهم فراموش شود. اما طي اين سال‌ها هر سال رکود در اقتصاد بيشتر شد تا جايي‌که امسال همان تجربه سال ۱۳۹۰ تجربه شد که روز به روز و ساعت به ساعت ارزش ريال کاهش مي‌يافت. معمولا اتخاذ سياست‌هاي نرخ ارز مناسب در کشورهاي درحال توسعه، بحث‌برانگيز است. بحث‌ها در‌اين‌زمينه، بر محور ميزان نوسانات نرخ ارز در رودررويي با شوک‌هاي داخلي و خارجي متمرکز هستند. نوسانات نرخ ارز در عملکرد اقتصادي کشور نقش اساسي دارند. از‌اين‌رو، براي بررسي تاثير نوسانات نرخ ارز بر رشد توليد و تقاضاي کشور، قضاوت در مورد مقدار مطلوب اين نوسانات، امري اجتناب‌ناپذير است. کارشناسان با استفاده از آمار سال‌هاي گذشته و ايجاد يک مدل مناسب، سعي مي‌کنند تاثير چنين نوسان‌هايي بر متغيرهاي مهم اقتصادي را بسنجند تا در برابر آنها آمادگي لازم ايجاد شود.
به عقيده برخي اقتصاددانان با تنزل ارزش پول رايج کشور، قيمت کالاهاي خارجي نسبت به کالاهاي داخلي گران‌تر مي‌شود و با تغيير جهت مخارج از کالاهاي خارجي به کالاهاي داخلي، رقابت بين‌المللي بهبود مي‌يابد. نتيجه نهايي مي‌تواند بهبود فعاليت‌هاي اقتصادي باشد. البته، موفقيت تنزل ارزش پول در تحريک توازن بازرگاني خارجي، تا حد قابل‌توجهي به جابه‌جايي تقاضا در سمت‌وسوي مناسب و ظرفيت اقتصاد در تامين تقاضاي اضافي از طريق عرضه بيشتر کالاها وابسته است.
اقتصاددانان در مورد اثرات تنزل ارزش پول بر اقتصاد، به دو دسته تقيسم مي‌شوند. از ديدگاه اقتصاددانان سنتي، تاثير تنزل ارزش پول بر اقتصاد، به‌صورت انبساطي است. درحالي‌که ساختارگرايان جديد، بر اثر انقباضي تنزل ارزش پول بر اقتصاد تکيه مي‌کنند. شاهد اين مساله براي اين گروه اقتصادهايي است که شرط ”مارشال- لرنر“ در آنها نقض مي‌شود و کاهش ارزش پول به خصوص در کشوري همچون ايران به کاهش توليد مي‌انجامد. با کاهش ارزش پول، قيمت کالاهاي صادراتي سقوط مي‌کند؛ ولي از سوي ديگر، قيمت کالاهاي وارداتي رو‌به افزايش مي‌گذارد. در شرايطي که بازرگاني خارجي در توازن و رابطه مبادله بدون تغيير است، تغييرات قيمتي همديگر را خنثي مي‌کنند، ولي وقتي واردات بر صادرات فزوني يابد، نتيجه نهايي با کاهش درآمد واقعي کشور همراه مي‌شود.
در کشورهاي صادرکننده نفت مانند ايران که تقاضاي کل نسبت به کاهش ارزش پول داراي واکنش ضعيف است و اقلام صادراتي با دلار قيمت‌گذاري مي‌شوند، کاهش ارزش پول مي‌تواند به موقعيت انقباضي منتهي شود. در اين اقتصادها اگر افزايش دستمزد‌هاي اسمي نسبت به افزايش قيمت‌ها، با تاخير صورت گيرد و ميل نهايي به پس‌انداز حاصل از سود بيشتر از ميل نهايي به پس‌انداز حاصل از دستمزدها باشد، در اين صورت پس‌انداز ملي افزايش يافته و کاهش توليد واقعي را به همراه خواهد داشت. تنزل انتظاري ارزش پول که سلب اعتماد سرمايه‌گذاران خارجي و داخلي را به دنبال داشته نيز مي‌تواند به کاهش توليد منتهي شود. البته بايد توجه کرد که مقوله عرضه کالاها، بحث اثرات کاهش ارزش پول بر عملکرد اقتصاد را پيچيده‌تر مي‌کند. در اقتصادهاي نيمه صنعتي، نظير اکثر کشورهاي خاورميانه که واحدهاي توليدي شديدا به نهاده‌هاي وارداتي وابسته‌اند و نهاده‌ها به سهولت در داخل کشور قابل دسترس نيستند، هزينه بنگاه‌ها به دنبال کاهش ارزش پول افزايش مي‌يابد و قيمت‌هاي نازل کالاهاي تجاري داخلي به‌شدت افزايش مي‌يابند. دراين زمينه برخي اقتصاددانان اعتقاد دارند که اثر نهايي براي همه حالات يکسان نيست و اثر نهايي را به تغييرات منحني‌هاي عرضه و تقاضا، که در اثر کاهش ارزش پول به‌وقوع مي‌پيوندد، وابسته مي‌دانند.
بنابراين به‌طور خلاصه مي‌توان گفت در اثر تنزل ارزش پول داخلي (افزايش نرخ ارز)، خالص صادرات بهبود يافته ولي بر شدت هزينه‌هاي توليد نيز افزوده مي‌شود. به‌طور مشابه، با بهبود ارزش پول داخلي (کاهش نرخ ارز) از خالص صادرات کاسته شده و هزينه‌هاي توليد سقوط مي‌کنند. در نهايت از بررسي ترکيب دو کانال عرضه و تقاضا است که مي‌توان نتيجه نوسانات نرخ ارز را بر اقتصاد کشور مشخص کرد.
با توجه به اينکه سال ۱۳۹۶ شاهد نوسانات نرخ ارز و کاهش شديد ارزش پول ملي بود؛ با چند نفر از فعالان و مديران حوزه صنعت چاپ به گفت‌و‌گو نشستيم. مهمترين نگراني آنان نوسانات نرخ ارز و رکود حاکم بر بازار بود. در ادامه اين گفت‌و‌گو را مي‌خوانيد.
دست و پايمان را مي‌بندند و مي‌گويند حالا شنا کن
محمد کيامرثي، مدير عامل ماشين سازي کيامرثي: از سال ۱۳۵۳ در زمينه چاپ مشغول به فعاليت هستم و الان بيش از ۴۳ سال است که در اين حرفه فعاليت مي‌کنم. اولين بار در يک چاپخانه شروع به کار کردم. سال ۱۳۵۷ يک دستگاه تراش ساختم و اين آغاز ماشين‌سازي من بود. دوره‌هاي آموزشي ماشين‌سازي را خارج از کشور گذراندم. طي اين سال‌ها با مسائل و مشکلات مختلفي روبرو بوده‌ايم. از جمله اين که بازار باز جهاني نداريم و تنها به بازار داخل اکتفا کرده‌ايم. به نظر من صنعت متولي ندارد چون بازار باز در ايران تنها براي دلالان و واسطه‌ها معنا دارد و براي صاحب فن و توليدکننده، بازار باز وجود ندارد. از ابتداي سال ۱۳۹۶ تا الان هيچ ارگان دولتي نيامده و از ما نپرسيده است که در‌چه‌زمينه‌اي مشغول به فعاليت هستيم و بررسي نکردند که چه کمکي به ما مي‌توانند براي توسعه کسب و کار يا بهبود شرايط انجام دهند. تنها از بيمه، بهداشت و دارايي به ما مراجعه مي‌کنند. به‌عنوان مثال بيرون از محيط کارگاه ما بسيار زباله ريخته است اما اداره بهداشت با اين موضوع مشکلي ندارد و از ما مي‌پرسند آيا کارگرها کارت بهداشت دارند؟ يا مي‌گويند براي صدور کارت بهداشت هر نفر صد هزار تومان بپردازيد. در مقابل به جاي آنکه وزارت صنعت، معدن و تجارت بررسي کند که ما چه مشکلاتي داريم و آيا به تسهيلات خاصي براي تامين ماشين‌آلات مورد نيازمان داريم يا اگر توليدات ما داراي استانداردهاي کافي است شرايطي را فراهم کنند که آن را به برخي از کشورها صادر کنيم هيچ کمکي نمي‌کند، اين درحالي است که در خيلي از کشورهاي صنعتي مي‌بينيد که صنعتگران پشتيبان خوبي دارند. اما متاسفانه در ايران در هيچ زمينه‌اي پشتيبان نداريم و به‌جاي آن چوب لاي چرخ صنعت بسيار داريم و اين موضوع باعث شده تا واسطه‌گري و دلالي جاي توليد در کشور را بگيرد.
متاسفانه با وجود افزايش قيمت مداوم دلار نمي‌توانيم در ميانه سال قيمت توليداتمان را افزايش بدهيم. اين درحالي است که بيشتر مواداوليه موردنياز ما از خارج کشور تامين مي‌شوند و قيمت‌شان وابستگي زيادي به قيمت دلار دارد. با اين که امسال دلار کمتر از ۳۰ درصد افزايش قيمت داشته است اما مواد اوليه را به دو برابر قيمت از فروشندگان مي‌خريم! پس قيمت خريد مواد اوليه دو برابر افزايش يافته اما متاسفانه قيمت توليدات ما ثابت مانده که موجب زيان براي ما مي‌شود. چون سابقه طولاني درخصوص توليد ماشين‌آلات حوزه چاپ داريم و در اين حرفه شناخته شده هستيم مشکل خاصي در زمينه فروش نداريم. محصولات متنوعي توليد مي‌کنيم و تقريبا ميزان سفارشاتمان خوب است. ماشين‌آلاتي که در طول اين سال‌ها توليد کرده‌ايم خيلي متنوع بوده‌اند. به‌عنوان مثال ورق تاکني کتاب را براي اولين‌بار در سال ۱۳۷۴ توليد کردم که هنوز در چين يا کشورهاي آسياي ميانه توليد نشده بود. در همان سال‌ها خيلي قوي حرکت کرديم اما بعد از مدتي آنقدر ماشين‌آلات دست دوم آلماني وارد کشور کردند که بازار توليدات ما از بين رفت. يعني ما ديگر توان رقابت با محصولات دست‌دوم را نداشتيم. از همان موقع مي‌گفتند کالايي که در داخل توليد مي‌شود نمونه خارجي آن نبايد وارد کشور شود. اگر قرار بود وارداتي هم صورت بگيرد بايد کالاي نو وارد مي‌کردند نه اين که به‌صورت فله‌اي محصولات دست دوم وارد کشور کنند.
با اين که مشکلات زياد است اما عادت دارم خوشبين باشم. بازار ثبات ندارد و قيمت ارز هم مدام درحال نوسان است. به تجربه دريافتم که هر وقت قيمت دلار بالا برود ديگر پايين نخواهد آمد. با اين‌حال سال ۱۳۹۷ بسيار قوي کار خواهيم کرد و راه را ادامه مي‌دهيم. از ۲۱ سالگي در اين صنعت فعال هستم و طي اين سال‌ها
هيچ گونه تسهيلاتي نگرفته‌ايم و البته از کسي هم انتظاري ندارم. اگر شرايط اقتصادي مناسب باشد و از توليد کنندگان حمايت صورت بگيرد مي‌توانيم ميزان توليد را پيش‌بيني کنيم و نيم نگاهي هم به بازار خارجي داشته باشيم، اما الان بايد چشم انتظار يک چاپخانه باشم تا به من سفارش محصول دهد و اگر آن چاپخانه نتواند به موقع کاغذ و مرکب موردنيازش را تامين کند تا سفارش مشتريانش را انجام دهد نمي‌تواند پول ماشين توليد شده ما را به‌موقع پرداخت کند. وقتي اين چرخه درست کار نکند من هم نمي‌توانم با توان بيشتر کار کنم. پس اگر اقتصاد کشور بهبود يابد چرخ اقتصاد بهتر مي‌چرخد و رکود به مرور از بين مي‌رود. اما در شرايط فعلي با کدام امکانات، تسهيلات يا تبليغات مي‌توانم محصولاتم را به کشورهاي خارجي صادر کنم. فکر کنيد دست و پاي ما را مي‌بندند و مي‌گويند حالا شنا کن. هر چقدر هم شناگر خوبي باشيم اصلا امکان شنا کردن نداريم.
در گذشته نمايشگاه‌هاي کتاب و خدمات نشر هم‌زمان برگزار مي‌شد و ما خيلي قوي شرکت مي‌کرديم. دوست داشتم ماشين‌آلات ما در نمايشگاه کار کند و به اين ترتيب يک خط از چاپخانه کار مي‌آورديم و سه دوره نفر اول نمايشگاه شديم و بارها مورد تقدير مقامات دولتي و حکومتي قرار گرفتيم. متاسفانه حمايت در حد اهداي لوح تقدير بود و هيچگاه بررسي نکردند که براي توسعه چه کمکي مي‌توانند به ما کنند. در يکي از اين نمايشگاه‌ها يکي از شرکت‌هاي آلماني به اسم ام.بي.او محصولات ما را ديد و بعد از چند بازديد از کارخانه ما قرار بر اين شد که ماهيانه ده دستگاه از ماشين‌آلات ما را خريداري کند. پس از اين که قرار داد بستيم و پيش پرداخت گرفتم، گفتند که آرم شرکت روي دستگاه نباشد چون مي‌خواهيم به اسم ام.بي.او و ساخت کشور آلمان اين دستگاه‌ها را بفروشيم، حتي ممکن است به ايران هم بفروشيم. من دوست داشتم ماشين به اسم کارخانه کيامرثي و ساخت ايران باشد در نتيجه قرارداد را فسخ کردم و پيش پرداخت را هم پس دادم. الان به اين نتيجه رسيده‌ام که آن موقع اشتباه بزرگي انجام دادم. چون آن زمان فکر مي‌کردم دولت حامي صنعت است و اگر محصول خوب توليد مي‌کنم چرا به نام ايران صادر نشود. اگر الان همان موقعيت برايم پيش بيايد ديگر آن اشتباه قديمي را تکرار نمي‌کنم، چون هيچ‌وقت موردحمايت قرار نگرفتم. دوستان من کارهاي خوبشان را در کشورهاي ديگر انجام دادند و الان صاحب‌نام هستند. همه چيز در ايران براساس اتفاق است و فکري پشت آن نيست و ممکن است تنها به‌صورت اتفاقي رخداد خوبي پيش بيايد. اميدوارم دولت‌مردان کمي فکر کنند و به خودشان بيايند و بررسي کنند که براي صنعت چه مي‌توانند انجام دهند تا شکوفا شود. سال‌هاي قبل جنس‌هاي نا‌مرغوب از چين مي‌آمد اما امسال ترکيه هم جا پاي چين گذاشته و در نمايشگاه امسال همان راهي را رفتند که چيني‌ها در گذشته رفتند. نمي‌خواهم آيه يأس بخوانم اما کساني بر کرسي مديريت تکيه زده‌اند که نمي‌دانند چه‌کار مي‌کنند.
پيش‌بيني وضعيت بازار نا‌ممکن است
محمد سهيلي، مديرعامل ايران پک پلاست: در زمينه فروش ماشين‌آلات بسته‌بندي، دستگاه‌هاي تسمه‌کش و تسمه‌هاي بسته‌بندي فعاليت مي‌کنم. مدت‌هاست اقتصاد ايران با رکود دست و پنجه نرم مي‌کند و نوسانات شديد قيمت دلار طي ماه‌هاي اخير مزيد بر علت شده تا رکود در اقتصاد کشور تشديد شود. دستگاه‌ها و ماشين‌آلات ما از خارج کشور وارد مي‌شوند، در نتيجه نرخ دلار و نوسانات آن در فعاليت ما و قيمت نهايي محصولات بسيار تاثير منفي به همراه دارد. نسبت به سال‌هاي قبل شاهد افت ۴۰درصدي در فروش ماشين‌آلات بوديم. همچنين در تامين و حواله‌کردن دلار نيز مشکلات زيادي داريم.
مشخص نيست بازار کي به ثبات مي‌رسد چون هيچ مبناي منطقي و مشخصي براي افزايش قيمت و نوسان قيمت دلار وجود ندارد اما هر زمان بازار به ثبات برسد، به طور قطع راحت‌تر مي‌توانيم دستگاه‌هايمان را بفروشيم. سال ۱۳۹۰ هم شاهد نوسانات دلار بوديم و با اين که قيمت‌ها خيلي افزايش يافت اما چون مردم پيش‌بيني مي‌کردند ممکن است قيمت‌ها باز هم بالاتر برود، فروش نسبتا وضعيت بهتري از امروز داشت. البته در آن زمان نقدينگي بيشتري دست مردم بود که ميزان آن در اين دوره کاهش يافته است. امسال شرايط از ۱۳۹۰ هم بدتر شده است که مي‌توان گفت بخشي از آن مربوط به کمبود نقدينگي و بخشي به علت نامشخص بودن وضعيت آينده اقتصادي ايران است. الان شرايط به‌گونه‌اي شده است که مشتريان تلفني قيمت مي‌گيرند و سپس مي‌گويند زنگ خواهند زد که نشان‌دهنده اين است که با اين قيمت‌ها راقب به خريد نيستند.
بازار کاري ما وابستگي شديدي به قيمت دلار دارد، شايد يکي دو ماه طول بکشد تا بازار دوباره به حالت عادي بازگردد. اگر قيمت دلار براي سال ۱۳۹۷ به ثبات برسد کار را براساس آن پيش خواهيم برد. اما اگر قيمت‌ها افزايش يابد و دلار نوسان داشته باشد قطعا در کار ما تاثير منفي خواهد داشت و قطعا شاهد افت فروش خواهيم بود. به‌طورکلي پيش‌بيني وضعيت بازار غير ممکن است.
تا چندماه پيش براي محصولاتمان شرايط فروش مي‌گذاشتيم تا امتيازي به مشتريان داده باشيم اما الان برخلاف سال‌هاي قبل، وضعيت بازار نابسامان است و ديگر نمي‌توانيم امتياز‌هايي که به مشتريان مي‌داديم را اعمال کنيم؛ حتي به‌صورت چکي هم نمي‌توانيم کار کنيم و فروش نقدي را جايگزين کرده‌ايم، در نتيجه ميزان فروش کاهش يافته است.
ريسک سرمايه‌گذاري بالا
و بازدهي پايين
سيد حامد مدني، مديرعامل مجتمع چاپ سبز نگار: حدود ۱۵ سال است درزمينه چاپ فعاليت دارم. امسال نسبت به سال‌هاي قبل رکود بازار بسيار شديدتر بود و فکر مي‌کنم سال ۱۳۹۷ وضعيت بدتر خواهد شد. در اين چندماه اخير قيمت مشخصي براي مواد اوليه در دست نداشتيم و نوسان هم بر بازار حاکم است، حجم سفارش‌ها کاهش يافته و نمي‌توانيم برآورد دقيقي از شرايط داشته باشيم. سال گذشته ميزان توليد خيلي بيشتر بود اما امسال دنبال مشتري مي‌گرديم. امسال بازار سفارشات سر‌رسيد، کتاب و مجله کاهش چشم‌گيري يافته و نمي‌توانم از اين شرايط به خوبي ياد کنم. بيشتر اين مشکلات به نوسانات نرخ ارز برمي‌گردد چون حوزه چاپ وابستگي شديدي به واردات و قيمت ارز دارد. در عين حال بسياري از مراکز توليدي و صنعتي به‌نوعي به حوزه چاپ وابستگي دارند درنتيجه وقتي قيمت چاپ افزايش يابد حجم کار اين واحدها کم مي‌شود. صنعت چاپ به تبليغات بسيار وابسته است. بيشتر فعاليت ما در زمينه چاپ بروشور، کاتالوگ، سربرگ، جعبه و تقويم است و اگر قيمت‌ها و تعرفه چاپ مدام درحال تغيير باشد بر ميزان سفارش تاثير منفي خواهد داشت. شرايط آنقدر نابسامان است که حتي مقوا از کاغذ گلاسه گران‌تر شده و در نتيجه ميزان توليد جعبه بسيار کاهش يافته است. در سال ۱۳۹۶ هزينه‌ها خيلي افزايش يافت اما در مقابل مي‌بينيم که حجم سفارش‌ها نزديک به ۵۰ درصد کاهش يافته است. با اين وجود به ناچار تعرفه‌هاي چاپ را ثابت نگه داشته‌ايم تا بتوانيم مشتريانمان را تا جاي ممکن حفظ کنيم.
از مسئولان انتظار داريم به وضع نابسامان بازار رسيدگي کنند تا شاهد تعادل در بازار باشيم. در شرايط نوسان قيمت‌ها نمي‌توان کار کرد و در نتيجه مي‌بينيم که خيلي از چاپخانه‌ها در آستانه ورشکستگي هستند و به مرور چاپخانه‌هاي بيشتري دچار اين مشکل مي‌شوند. هيچ‌کس جرات نمي‌کند کارش را توسعه دهد و تا زماني که ريسک سرمايه‌گذاري بالا و بازدهي کار پايين باشد نمي‌توان کار را توسعه داد. پس تنها مي‌توانيم اميدوار باشيم قيمت دلار به ثبات برسد و دولت با حمايت از حوزه چاپ به اين صنعت رونق دهد و با بررسي‌هاي کارشناسي عامل تنش را مشخص و رفع کنند.
پيش بيني سال ۱۳۹۷ بسيار مشکل خواهد بود اما اگر فرض کنيم قيمت دلار حتي در حد ۴۹۰۰ تومان ثابت بماند و نوسان نداشته باشد شايد بتوانيم به مرور سفارش قبول کنيم و براي ماه‌هاي آينده برنامه‌ريزي کنيم.
افق روشني متصور نيستم
رامين اصغر پور، مديرعامل ليتوگرافي رامين: حدود ۲۴ سال است درزمينه ليتوگرافي و از ۱۴ سال پيش درزمينه واردات ماشين‌آلات پيش از چاپ فعاليت مي‌کنم. به مرور کار را گسترش داديم و از هشت سال پيش يک چاپخانه تاسيس کرديم. طي اين سال‌ها فراز و نشيب در کار وجود داشت اما سال ۱۳۹۶ سال پرباري نبود و نسبت به سال ۱۳۹۵ گردش کار حداقل ۱۵ درصد کمتر شده است. اثرات آن در همه بخش‌هاي کاري ليتوگرافي، چاپ و واردات ماشين‌آلات مشهود است. تاکنون بيش از ۲۲۰ دستگاه ماشين‌آلات فروخته‌ايم که بيشتر اين دستگاه‌ها در ايران نصب و راه‌اندازي شده‌اند و برخي از آنها در کشورهاي افغانستان، تاجيکستان، آذربايجان، عراق و برخي کشورهاي حاشيه درياي خزر توسط تکنسين‌هاي ما نصب و راه‌اندازي شده‌اند. بين سال ۱۳۸۸ تا ۱۳۹۰ هر سال تا ۲۲ دستگاه مي‌فروختيم اما امسال شايد ۱۲ دستگاه هم از ماشين‌آلاتمان فروش نرفته باشد که از علل آن مي‌توان به قيمت دستگاه‌ها و افزايش ميزان رکود در حوزه چاپ اشاره کرد.
با توجه به شرايط موجود افق روشني را نمي‌توان براي سال ۱۳۹۷ تصور کرد و اگر وضعيت نامناسب اقتصادي کشور ادامه داشته باشد بعيد مي‌دانم شرايط کسب‌و‌کار تفاوت چنداني با امسال داشته باشد. واردات ماشين‌آلات از اروپا به قيمت يورو وابستگي زيادي دارد و اگر قيمت ارز ثابت بماند وارادات ماشين‌آلات از اروپا به سختي صورت خواهد گرفت. به‌تازگي اعلام کرده‌اند واردات ماشين‌آلات از چين، کره و برخي کشورهاي آسيايي به جاي صرافي بايد از طريق سيستم بانکي صورت بگيرد که اين موضوع براي ما ايجاد مشکل مي‌کند. از نظر هزينه تفاوت چنداني ندارد اما در سيستم صرافي وقتي پول حواله مي‌شود فروشنده مي‌تواند فاکتور زير قيمت بدهد و سودي خارج از عرف سيستم کاري داشته باشد اما از طريق سيستم بانکي بايد کل هزينه پرداخت شود تا خريد انجام بگيرد.
در چند بخش مشکلات بزرگي داريم از جمله نبود ثبات در قوانين و مصوباتي که از طريق وزارت صنعت، معدن و تجارت بخشنامه مي‌شود. واردات ماشين‌آلات چاپ بيش از ۲۰ سال در اختيار وزارت ارشاد بوده اما مدتي است تمام اختيارات واردات از اين وزارتخانه گرفته شده و به وزارت صنعت‌و‌معدن سپرده شده است که اين موضوع مشکلات مختلفي را به‌وجود آورده است و متاسفانه واردات منوط به تصويب قوانين جديد است و سرمايه تاجران و چاپخانه‌داران خوابيده است. عدم اعتماد سازمان امور مالياتي و مسائل مربوط به آن از ديگر مشکلاتي است که از طريق اتحاديه و همکاران کارگروه‌ها در اتحاديه پيگيري مي‌شود. متاسفانه هر زمان که دولت نمي‌تواند درآمد خود را از طريق صادرات نفت و ديگر شيوه‌ها تامين کند با استفاده از سيستم مالياتي، فشار را به اصناف افزايش مي‌دهد تا کسري بودجه خود را تامين کند. موضوع ديگر تعرفه‌هاي مختلفي است که در حوزه چاپ روز به‌روز افزايش مي‌يابد؛ بعيد مي‌دانم گمرک ساير کشورها به اندازه گمرک ايران قوانين دست‌وپاگير داشته باشند.
گام به گام تا ورشکستگي
امير رئيسي، مدير عامل افست گرافيک: در زمينه چاپ و ليتوگرافي فعاليت مي‌کنم. معتقدم سال ۱۳۹۶ از نظر اقتصادي و کاري سال بسيار سختي بود. هفته به هفته
و روز‌به‌روز هزينه‌ها افزايش و در‌عين‌حال حجم سفارش و در نتيجه توليد کاهش پيدا مي‌کند. اگر نگويم امسال شاهد کاهش ۵۰ درصدي سفارش‌ها بوده‌ايم اما مي‌توان گفت سفارش‌ها ۳۰ تا ۳۵ درصد نسبت به سال گذشته کاهش يافته است. سال‌هاي قبل در ماه‌هاي پاياني سال حجم سفارش‌ها بسيار بالا بود اما امسال با توجه به وضعيت اقتصادي کشور حجم سفارش‌ها کاهش يافته است.
چندين عامل به‌صورت هم‌زمان باعث پيدايش اين وضعيت شده است. يکي از اين عوامل نوسانات نرخ ارز به‌خصوص درزمينه تامين مواداوليه است. نوع کار ما درزمينه چاپ و خدمات وابسته، وابستگي مستقيمي به ميزان توليد در کشور دارد. رکود حاکم بر بازار و نوسانات شديد نرخ ارز در چند ماه اخير باعث شده که حجم توليد بسيار کاهش يابد و اثر اين موضوع بر کار ما که وابستگي شديد به توليد دارد بسيار شديدتر بوده است. اين نوسانات نرخ ارز در چند ماه گذشته باعث شده قيمت مواد مصرفي مدام درحال تغيير باشد و عدم ثبات باعث شده نتوانيم قيمت مشخصي به مشتري براي کارهايشان ارايه دهيم، پس به‌صورت ناخودآگاه حجم توليد کاهش يافته است.
بههرحال همه اميدواريم که اين نوسانات در بازار تمام شود و به يک ثبات منطقي برسيم. به نظرم اگر قيمت دلار بر قيمت ۴۵۰۰تومان تثبيت شود منطقي نخواهد بود، چون تمرکز و برنامه‌ريزي‌هاي مالي براي دلار ۳۷۰۰ تا ۳۸۰۰ تومان انجام شده است و بسياري از قرارداد‌ها بر اساس همين مقدار قيمت دلار منعقد شده‌اند. در چنين شرايطي که يک ثبات منطقي در بازار حاکم باشد توليدکننده و کارخانه‌دار مي‌توانند براي آينده برنامه‌ريزي و هدف‌گذاري کنند و سفارش جديد بگيرند و توليد را افزايش دهند.
به غير از نوسانات نرخ ارز در برخي زمينه‌هاي ديگر نيز با مشکلاتي روبه‌رو هستيم. به‌عنوان مثال واردات و گمرک به‌صورت غيرمستقيم بر ما اثر منفي مي‌گذارد چون بههرحال صنعت چاپ به واردات از کشورهاي چين، ترکيه و مالزي بسيار وابسته است. مشکلات در اين بخش باعث مي‌شود قيمت مواد اوليه نوسان داشته باشد و يا مواداوليه موردنياز دير به دستمان برسد و نتوانيم به موقع به تعهداتمان نسبت به مشتريان عمل کنيم. از طرف ديگر، فشاري که از طرف سازمان امور مالياتي به واحدهاي توليدي از جمله چاپخانه‌داران و ليتوگرافان وارد مي‌شود جاي تامل بسيار دارد. از جمله اين موارد مي‌توان به ماليات بر ارزش‌افزوده يا ماليات بر مشاغل اشاره کرد که به‌صورت مانعي جلوي توليد را مي‌گيرند و به مرور باعث کاهش ارتباط ما با مشتريان مي‌شود. به‌عنوان مثال برخي همکاران به مشتري مي‌گويند فاکتور با ماليات بر‌ارزش‌افزوده صادر کنند يا بدون‌احتساب ماليات بر ارزش‌افزوده و چون در قيمت نهايي تاثير‌مستقيمي دارد مشتريان ترجيح مي‌دهند فاکتور بدون ماليات بر ارزش‌افزوده دريافت کنند که اين امر موجب مي‌شود تا مشتري با کسي کار کند که فاکتور بدون ماليات بر ارزش‌افزوده صادر مي‌کند. در بين همکارانم افرادي بوده‌اند که به‌صورت مرتب ماليات بر ارزش افزوده خود را مي‌پرداختند اما الان برايشان نامه آمده که مبالغي که پيش از اين دريافت شده است ”علل حساب“ بوده و با احتساب جريمه بايد مبلغ ۳۵۰ ميليون و يا حتي ۵۰۰ ميليون تومان بپردازند. اين اعداد مبالغي نيست که در اين شرايط اقتصادي بتوان پرداخت کرد. تمامي اين موارد نشان مي‌دهد که هيچ‌گونه حمايتي از طرف سيستم مالياتي بر توليدکننده و واحد‌هايي که خدمات ارائه مي‌کنند وجود ندارد. در اين شرايط اقتصادي برخي از واحدهاي توليدي براي ۱۰ تا ۱۵ نفر در يک مجموعه اشتغال ايجاد کرده‌اند. اما وقتي حمايت وجود نداشته باشد توليد با مشکل روبرو مي‌شود و به مرور با کاهش سفارش و تعديل نيرو مواجه مي‌شويم و به سمت ورشکستگي گام بر خواهيم داشت.
راه‌حل خروج از بحران توليد برخي از قطعات در داخل کشور است
نيلوفر کريم‌زاده، مديرعامل شرکت رهاگستران: شرکت رهاگستران به‌صورت مستقل بيش از ۳ سال شروع به فعاليت کرده است. طي اين مدت درزمينه واردات دستگاه‌هاي چاپ، خدمات پس از فروش و فروش موادمصرفي فعاليت داشته و هم‌اکنون نمايندگي چهار شرکت معتبر در ايران را داريم.
يکي از مهمترين مشکلات بازار، نوسان نرخ ارز است که کار واردات را تحت‌الشعاع قرار داده است. اين موضوع از نظر رواني روي مشتريان ما تاثير بسيار دارد و باعث مي‌شود تا آن زمان که بازار به ثبات برسد از خريد محصولات مورد نيازشان خودداري کنند. اگر اين نوسانات ادامه داشته باشد به مرور علاوه بر کالاهاي وارداتي محصولات توليد داخل و کالاهاي واسطه‌اي نيز دچار مشکل خواهند شد. علاوه‌بر افزايش قيمت دلار افزايش تعرفه‌هاي واردات کاغذ و مرکب نيز بر مشکلات افزوده است و تمام حوزه چاپ را تحت‌تاثير قرار داده است. اين شرايط واردکنندگان، فعالان حوزه چاپ و مصرف‌کننده نهايي را دچار چالش کرده و حجم عرضه و تقاضا در بازار کاهش يافته است. هميشه نسبت به آينده خوشبين هستم اما با شرايط موجود شرايط براي سرمايه‌گذاري بيشتر مناسب نيست. بازتاب اين موضوع در کشورهاي صادرکننده از جمله چين که بزرگ‌ترين صادرکننده به ايران است هم ديده مي‌شود، به‌گونه‌اي که آنها سعي دارند با اختصاص تخفيفات مختلف و کاهش قيمت ما را تشويق به خريد کنند. بههرحال اين نگرش در بين مردم عوام وجود دارد که تا تثبيت قيمت ارز از خريد خودداري مي‌کنند. در اين شرايط و به موازات افزايش قيمت دلار، گمرک تعرفه تمامي دستگاه‌هاي چاپ را بالا برده است و در نتيجه واردات را روز‌به‌روز سخت‌تر مي‌کند. در اين شرايط سعي کرده‌ايم با تقويت خدمات پس از فروش به مشتريان بازار آنها را حفظ کنيم چون احساس مي‌کنيم اگر آنها خوب کار کنند ما هم در کارشان ذي‌نفع هستيم. شايد اين شرايط نابسامان ارز نکته مثبتي داشته باشد و آن‌هم تلنگر به کساني است که وابستگي شديد به واردات دارند شايد اين شرايط باعث شود دست‌اندرکاران حوزه چاپ مجبور شوند برخي دستگاه‌ها را در داخل کشور توليد کنند. حتي ما هم به اين راه‌حل رسيديم که برخي قطعات دستگاه‌هايمان را خودمان توليد کنيم تا بتوانيم بخشي از وابستگي به واردات را کم کنيم.
با تمام مشکلاتي که در سال ۱۳۹۶وجود داشت و با توجه به اين که چند سال از حضور ما در اين عرصه نمي‌گذرد و نسبت به خيلي همکارانمان قدمت کمتري داريم اما به‌طورکلي شرايط رضايت‌بخش بوده چون به‌نظر مي‌رسد رو به جلو حرکت مي‌کنيم.
به آينده اميدوار هستم اما به‌طور قطع اگر نوسان نرخ ارز در ماه‌هاي آينده نيز ادامه داشته باشد مسلما همه بخش‌ها از جمله ما را تحت‌تاثير قرار خواهد داد. حتي اگر در آينده نزديک برخي قطعات و دستگاه‌هاي موردنياز را خودمان توليد کنيم باز هم تحت‌تاثير قرار خواهيم گرفت.
در پايان به جاي شکايت از مسئولان که حالت کليشه‌اي دارد و راه هم به جايي نمي‌برد قصد دارم از تمام کساني که طي اين چند سال همراه ما بودند، تشکر کنم.
برخي بدون تجربه کافي و غيرعلمي در اين صنف کار مي‌کنند
سيدمرتضي عربشاهي، مديرعامل فراتک: از سال ۱۳۸۲ در زمينه واردات و خدمات پس‌از‌فروش ماشين‌آلات چاپ فعاليت دارم. متاسفانه سال ۱۳۹۶ به هيچ‌وجه سال خوبي براي صنعت چاپ نبود. مهمترين عامل هم نوسانات نرخ ارز است. آنقدر ميزان اين نوسان زياد است که
در‌هيچ‌زمينه‌اي نمي‌توانيم کارها را درست پيش ببريم. به‌عنوان مثال پايه کار در صنعت چاپ کاغذ است و اگر قيمت کاغذ مدام نوسان داشته باشد تمام کساني که در زمينه چاپ فعال هستند دچار مشکل مي‌شوند. اين روند افزايش قيمت کاغذ موجب شده حتي برخي از فعالان حوزه چاپ جهت فروش ماشين‌آلات‌شان با من تماس بگيرند تا براي دستگاه‌هايشان مشتري پيدا کنم. اگر سال ۱۳۹۷ هم به همين منوال پيش برود اوضاع از اين هم بدتر خواهد شد. شش سال پيش نيز با چنين ”شوکي“ در بازار مواجه شديم و حدود يک سال طول کشيد تا بازار به وضعيت عادي بازگردد اما اين بار چون قدرت خريد کاهش يافته است و قيمت ماشين‌آلات چاپ بسيار گران شده است، فروش بسيار کاهش يافته است. در‌اين‌بين حواله دولتي شاهد افزايش چشم‌گيري بوده و از حدود ۷/۳ درصد به ۱۲ درصد رسيده است که باعث شده براي واردات زينک دچار مشکل شويم. شايد سال گذشته قيمت‌ها بالا بود اما بازار همراه با ثبات بود. قيمت ماشين‌آلات چاپ گران است و افزايش صد توماني يورو در قيمت نهايي بسيار تاثير‌گذار است، حال درنظر بگيريد طي دو سال گذشته قيمت يورو حدود دو هزار تومان افزايش يافته است.
متاسفانه در اين صنف برخي بدون تجربه کافي و غير علمي کار مي‌کنند، به‌نظر شما چند درصد کارخانه‌ها به‌صورت علمي کار مي‌کنند و علاوه‌بر کميت به کيفيت کار هم توجه مي‌کنند؟ به‌عنوان مثال هيچ نظارتي بر واردات زينک وجود ندارد و هر نوع زينک با کيفيت و قيمت پايين وارد کشور مي‌شود که باعث ايجاد مشکل در دستگاه‌ها و موجب بروز هزينه مضاعف مي‌شود.
ثبات به بازار برگردد
تا نفس راحت بکشيم
مقداد شالچيان، مديرعامل بازرگاني شالچيان: سال‌هاست بازار شاهد رکود است اما امسال از نظر شرايط کاري چندان خوب نبود چون نوسان قيمت دلار به‌صورت مستقيم روي کالاهاي وارداتي ما تاثير دارد و با اينکه هر روز کالاها گران مي‌شود اما مصرف‌کنندگان نمي‌دانند خريد انجام بدهند يا خير؛ در نتيجه در سال ۱۳۹۶ شاهد افت بيش از ۵۰ درصدي در سفارش‌ها بوديم و با وجود اين که قيمت‌ها ۳۰ درصد افزايش يافته به‌علت نبود نقدينگي فروش وضعيت مناسبي ندارد. اوضاع از سال ۱۳۹۰ که قيمت‌ها به‌شدت افزايش يافته هم بدتر شده است چون آن سال اگر کالا گران مي‌شد مردم نسبت به نيازشان خريد انجام مي‌دادند اما در اين دوره تنها قيمت مي‌گيرند و خريدي انجام نمي‌دهند و اگر سفارشي هم باشد بسيار ناچيز است چون منتظر آينده بازار هستند. شرايط بازار براي سال ۱۳۹۷ را نمي‌توان پيش‌بيني کرد با اين حال اگر قيمت دلار ثابت شود، شايد بتوان کاري انجام داد اما اگر اين نوسانات ادامه‌دار باشد، فکر مي‌کنم اوضاع از امسال هم بدتر خواهد شد.
شرکت ما درزمينه واردات ماشين‌آلات
پس‌از‌چاپ فعاليت مي‌کند که شامل صحافي، لمينيت و برش است و اين حوزه در کشور هنوز از نظر تکنولوژي به‌روز نشده است که به نظر من مهمترين عامل آن نبود نقدينگي در بين چاپخانه‌داران و صحافان است. به علت اين که دستگاه‌ها از خارج تامين مي‌شوند صنف ما ۷۰ تا ۸۰ درصد به قيمت ارز وابستگي دارد. اگر ماشين‌آلات در داخل توليد مي‌شد مي‌توانستيم با در نظر گرفتن تمهيداتي قيمت‌ها را کنترل کنيم اما هم‌اکنون مدام قيمت‌ها با کاهش ارزش پول ملي، افزايش مي‌يابد. در اين بين گمرک هم با افزايش تعرفه‌ها و ماليات بر واردات در افزايش قيمت‌ها بي‌تاثير نيست. اگر اين ماشين‌آلات نمونه داخلي داشتند شايد وضع تعرفه بر واردات منطقي بود اما وقتي که توليد داخلي نداريم نبايد مدام قيمت‌ها در نوسان باشند. درهرحال اميدوارم ثبات به بازار برگردد تا همه بتوانند نفس راحتي بکشند
