صنايع چاپ بسته‌بندي يکي از اصلي‌ترين همکاران سازمان‌هاي ضد تقلب و جعل کالاها است. اصولا هر فناوري ضد تقلبي ابتدا بايد در صنعت چاپ و در چارچوب توانايي‌هاي آن توسعه داده شود و از صافي فناوري چاپ بگذرد. مقاله حاضر بازتاب نيازهاي صنعت نانو به توانايي‌هاي صنعت چاپ در جريان مبارزه با کالاهاي تقلبي است و توسط کارشناسان ستاد فناوري نانو تهيه شده است.
ساخت محصولات تقلبي، يك پديده جهاني است و افراد و شرکت‌ها در روستاهاي کوچک و شهرهاي بزرگ را در بازه فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي و صنايع دارويي تحت تاثير قرار مي‌دهد. اثر دوگانه جهاني‌شدن و تجارت اينترنتي اين معضل را پررنگ‌تر کرده است.
محصولات تقلبي در بازارهاي جهاني از طريق كانال‌هاي غير قانوني توزيع
مي‌شوند، اما مي‌توانند به زنجيره عرضه قانوني مواد نيز وارد شوند. در بسياري از موارد، تشخيص تقلبي از محصولات اصل بسيار دشوار است. در حال حاضر، متقلبان قادرند اكثر فناوري‌هاي ضد تقلب را در مدت ۱۸ ماه كپي كنند. در نتيجه تخمين زده مي‌شود ۷ تا ۱۰ درصد از كل محصولات به فروش رسيده در سال ۲۰۰۷، به ارزش تقريبي ۴۵۰ ميليارد دلار، تقلبي بوده است. معضل محصولات تقلبي در صنايع محصولات دارويي، قطعات هواپيما، قطعات خودرو و طراحي لباس بارزتر است. پيشرفت‌هاي اخير در فناوري نانو و نانو مواد تحول بزرگي در تشخيص مواد تقلبي به‌وجود آورده است، اما كاربرد اين فناوري‌ها شايد نيازمند تدوين سياست‌هاي جديد باشد. اين دستورالعمل شامل توصيه‌هايي براي ايجاد بستري از فناوري در كاربردهاي ضد تقلب است كه به تقاضاي روز افزون براي كاهش خطر براي سلامت و امنيت شهروندان در هنگام استفاده از محصولات تقلبي و نيز كاهش درآمد صنايع بر اثر فعاليت‌هاي مربوط به تقلب، بها مي‌دهد.
چالش تقلب
ساخت محصولات تقلبي يك كسب و كار پرسود با حجم بالا است كه سلامت شهروندان را به مخاطره مي‌اندازد، درآمد حاصل از كسب و كار را از بين مي‌برد، به محصولات توليد شده به وسيله برندهاي معروف آسيب مي‌زند و اعتماد عمومي را كاهش مي دهد. خلافكاران به دليل وجود عوامل متعددي به اين فعاليت علاقه‌مند هستند. از جمله اين عوامل مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:
_ مناطق آزاد تجاري، جهان‌سازي و زنجيره پيچيده عرضه محصولات، باعث آسان‌شدن وارد كردن محصولات تقلبي به كانال هاي قانوني عرضه محصولات را به ويژه در مناطقي كه كنترل دقيق وجود ندارد،
مي شوند.
_ اين کار بسيار پرسود است، به ويژه براي محصولاتي که قيمت بالايي دارند يا در حجم وسيع مورد نياز هستند.
_ فناوري‌هاي توليد مواد مورد نياز و بسته‌بندي محصولات، ارزان و در دسترس هستند.
_فـنـاوري‌هـاي ضـد تـقـلــب موجـود، محدوديت‌هاي بسيار دارند که به متقلبان اجازه مي دهد اکثر فناوري‌هاي ضد تقلب را در مدت ۱۸ ماه کپي کنند.
_ مصوبات و مقررات موجود به اندازه کافي بازدارنده نيستند و نمي‌توانند براي متقلبان تهديد جدي به شمار روند.
فناوري نانو، حصار به دور محصولات تقلبي را محکم مي‌کند
با تهيه امکانات فناورانه غيرقابل تقليد، انتظار مي‌رود پيشرفت‌هاي قابل‌ملاحظه‌اي بر مبناي فناوري نانو مشاهده شود که بتوانند از کپي کردن مالکيت فکري و محصولات جلوگيري کنند. مهم‌تر از آن استفاده از تکنيک‌هاي نوين، به ميزان قابل‌ملاحظه‌اي ضرر ماليات بر درآمد ناشي از اجناس تقلبي را کاهش مي‌دهد و ايمني و کيفيت زندگي شهروندان را افزايش مي‌دهد.
هولــوگــرام‌ها، بستـه‌بندي‌هـايي کــه دستـــکاري‌شدن را مشــخـص مي‌کنند، برچسب‌ها و نشانه‌ها، ليبل‌هاي شناسايي فرکانــس راديـويـي، پـرکــاربـردتـرين فناوري‌هاي مقابله با اجناس تقلبي هستند. مهم‌ترين محدوديت اين روش‌ها اين است که آن‌ها قابل کپي هستند. فناوري‌هاي نوآورانه که از خصلت ذاتي نانو مواد استفاده مي‌کنند تا به محصولات ذاتي نانو مواد استفاده مي‌کنند تا به محصولات، خصلت منحصربه‌فرد و پيچيده «اثرانگشت» بدهند، منجر به توسعه رويکردهاي جديد و ارتقاي فناوري‌هاي نوين مي‌شوند.
هالوگرافي
هولوگرام‌هايي که به‌راحتي شناسايي مي‌شوند و به‌عنوان‌مثال لوگوي شرکت سازنده را نشان مي‌دهند، عمدتاً به‌عنوان سطح اول تجهيزات شناسايي محصولات به کار مي‌روند.
تعريف تقلب
تقلب شامل توليد هرگونه محصولي مي‌شود که ظاهر يک محصول توليدشده به‌وسيله‌ي شرکت ديگر را تقليد مي‌کند، به‌گونه‌اي که باعث گمراهي مصرف‌کننده شود. تقلب همچنين شامل محصولات ناقص علامت تجاري، (Trademark) ناقص کپي‌رايت و همچنين کپي بسته‌بندي و ليبل و يا هر ويژگي بارز ديگر محصول است. تصوير يک بارکد نانويي به‌منظور حفاظت پيشرفته از محصولات در برابر تقلب هم‌پوشاني دوبعدي در مقياس نانو، پليمر‌هاي نوري و نانو مواد درخشان مي‌توانند به‌منظور فراهم آوردن ايمني بيشتر در هولوگرام‌ها به کار مي‌روند.
تصديق سطح ليزري
پرتو ليزر به‌منظور تشخيص زبري سطح يک ماده به کار برده مي‌شود. پيچيدگي و منحصربه‌فرد بودن سختي سطح، همانند اسکن عنبيه چشم و اثرانگشت است. مزاياي اين روش اين است که سختي سطح در مقياس نانو، قابل شبيه‌سازي نيست. درنتيجه اين روش، سطح ايمني بالاتري براي محصولات در مقايسه با روش هولوگرام و چاپ سفيد به وجود مي‌آورد.
شناسايي فرکانس راديويي (RFID)
اين روش يک شيوه شناسايي خودکار و يک فناوري ضبط اطلاعات است که اطلاعات ذخيره‌شده بر روي برچسب از طريق امواج راديويي به يک گيرنده منتقل مي‌شود و سپس گيرنده اطلاعات را از برچسب مي‌خواند. پيشرفت‌هاي جديد از تغييرات در مقياس نانو بهره مي‌برند که به‌صورت طبيعي در هنگام فرايند توليد فرکانس راديويي به وجود مي‌آيند و براي هر مدار همگرا، منحصربه‌فرد هستند و تاييد صحت آن‌ها در هنگام انتقال اطلاعات امکان‌پذير است. اين فرايند به نام تابع غيرقابل شبيه‌ساز فيزيکي (RUF) شناخته مي‌شود.
بارکد نانويي
الگوي پليمري سه‌بعدي در ابعاد ده‌ها نانومتر مي‌تواند بر روي لايه‌اي از سيليکون ايجاد شود تا يک سيستم رمزگذاري سه‌بعدي، همانند بارکد، در مقياس نانو به وجود آورد. مزاياي اين روش در مقايسه با بارکدهاي قديمي، پيچيدگي در تشخيص وجود آن‌ها، نشانه‌گذاري مخفي و کپي کردن آن‌ها است. اين روش مي‌تواند در مورد اسکناس، اوراق امنيتي، آثار هنري، جواهرات و سنگ‌هاي قيمتي نيز به کار رود.
طيف‌سنجي رامان پيشرفته سطح (SERS) و برچسب‌هاي نقطه کوانتومي نانو ذرات فلزي طيف‌هاي الکترومغناطيسي منحصربه‌فرد توليد مي‌کنند که به‌عنوان پراکندگي رامان پيشرفته سطح، شناخته مي‌شوند. درحالي‌که برخي نانو ذرات نيمه‌رسانا که به‌عنوان نقاط کوانتومي شناخته مي‌شوند، بسته به‌اندازه ذره و ترکيب درصد، داراي تشعشع فلورسانس متفاوتي به‌عنوان متفاوتي هستند. هر دو ويژگي مي‌تواند به‌عنوان ابزار تشخيص به‌کاربرده شوند. شبيه‌سازي اين ويژگي‌ها به دلايل تعداد نامحدود ترکيبات، خصوصيات ايمني پنهان، غير سمي بودن و چندمنظوره بودن بسيار مشکل است. اين برچسب‌هاي نانو مقياس مي‌توانند بر روي جوهر، مواد چسبناک، لمينت، کاغذ، بسته‌بندي، منسوجات، شيشه و ساير محصولات نصب شوند.
برچسب‌هاي نانو کامپوزيتي
اين برچسب‌ها بر مبناي الگويي از مواد ساخته‌شده‌اند که خواص مغناطيسي و يا خواص نوري دارند و قسمتي از ليبل يا برچسب را مي‌سازند. خواص مغناطيسي يا نوري که در مقياس نانو وجود دارند، به شکل تصادفي در هنگام توليد به وجود مي‌آيد و يک «اثرانگشت» منحصربه‌فرد شکل مي‌دهند که در يک بانک اطلاعاتي مرکزي خوانده و ذخيره مي‌شود. حاصل کار، هويت ايمني براي يک محصول خاص است که به شکل بازدارنده‌اي گران و کپي کردن آن بسيار است. از اين فناوري مي‌توان در صنايع داروسازي، لوازم‌يدکي، صنايع غذايي و نوشيدني استفاده کرد. کاربرد نانو ذرات کپسوله‌شده و عامل دار، مانند نانو ذرات ترموکروميک، در ليبل‌ها راه‌حل اميدوارکننده ديگري است که بر مبناي نانو کامپوزيت‌ها بنا شده است.
تأثيرات اقتصادي صنعت
صنعت داروسازي بيش از هر صنعت ديگري از تقلب متضرر شده است، مقدار تخميني ضرر در حدود سالانه ۱۰/۵ ميليارد يورو در اروپا است، درحالي‌که بزرگي بازار فناوري‌هاي ضد تقلب ۳۲۴ ميليون يورو در سال ۲۰۰۹ بوده است که شامل محدوده وسيعي از فناوري‌هاي از بارکد تا شناسايي فرکانس راديويي بوده است. بازار قابل‌دسترسي براي رويکردهاي مبتني بر فناوري نانو، دسترسي براي رويکردهاي به موارد پرهزينه‌تر محدود خواهد شد که در آن‌ها، ضرر ناشي از تقلب بيشتر از هزينه سرمايه‌گذاري در فناوري‌هاي جديد است.
اقدامات ضد تقلب سخت‌گيرانه‌تر ممکن است موقعيت و حاشيه امنيت شرکت‌هاي داروسازي، مواد غذايي و توليدکننده‌هاي اروپا نيز محافظت کنند.
فناوري نانو همچنين ممکن است تأثير ثانويه بيشتري بر صنايع ضد تقلب داشته باشد. شناسايي فرکانس راديويي، دومين شيوه رايج در شناسايي محصول، پس از بارکد است. پيشرفت در چاپ الکترونيکي رسانا، احتمالا باعث به وجود آمدن فرآوري‌هاي مداوم برچسب‌هاي شناسايي فرکانس راديويي و درنتيجه کاهش قيمت آن‌ها خواهد شد اين شيوه باعث مي‌شود محصولات بيشتري در سطح واحد و نه در سطح پالت، برچسب‌دار شوند و بتواند آن‌ها را به‌صورت تکي در چرخه عرضه، رديابي کرد.
تاثيرات اجتماعي بر
شهروندان اروپا
در سرتاسر جهان، صنايع ضرر زيادي از تقلب متحمل مي‌شوند؛ اما قربانيان نهايي تقلب، جامعه و مصرف‌کنندگان هستند. آن‌ها کالاي باکيفيت را باقيمت بالاتر دريافت مي‌کنند که در بسياري از موارد سلامت و امنيت آن‌ها در معرض خطر است. در حدود ۵/۲ ميليون شغل، بر اثر تقلب و دزدي در کشورهاي گروه ۲۰ از بين رفته است.
به‌کارگير روش‌هاي پيش رفته ضد تقلب، همچون آن‌هايي که در بالا اشاره شد، به موارد زير منجر مي‌شود:
– کاهش قابل‌توجه در هزينه‌هاي مالي ناشي از خريد و استفاده از کالاهاي تقلبي؛
– کاهش از دست دادن مشاغل، بر اثر رقابت ناعادلانه ايجادشده به وسيله تقلب؛
– افزايش قابل‌توجه در خوش‌بيني و اعتماد مصرف‌کننده نسبت به محصولات و خدمات؛
– کاهش از دست رفتن درآمد مالياتي دولت؛
-کاهش هزينه‌هاي محافظت و اجراي حقوق مالکيت فکري؛
– سطوح آمادگي فناوري (TRL)
موانع اقتصادي
هزينه نهايي در مقايسه با راه‌حل‌هاي موجود و صرفه‌جويي‌هاي احتمالي ناشي از کاربرد سياست‌هاي ضد تقلب پيشرفته‌تر، از اهميت بسياري برخوردار است. در راه‌حل‌هاي مبتني بر برچسب زدن، هزينه‌هاي هر برچسب، عامل بسيار مهمي است و تعداد محصولاتي را که مي‌توانند از آن به شکل مقرون‌به‌صرفه استفاده کنند، محدود مي‌سازد. در رويکردهاي مبتني بر حسگرها، هزينه، عاملي مربوط به تجهيزات مورد نياز به‌علاوه هرگونه تغيير در فرايندهاي جاري توليد است. مانع ديگر، نياز به کاربرد اين فناوري‌ها در تمام مراحل چرخه‌ي عرضه، به‌کارگيري تجهيزات شناساگر به وسيله عمده‌فروشان و مصرف‌کنندگان، علاوه بر محل توليد است
چالش‌هاي فناورانه
باوجودآنکه روش‌هاي نوين مبتني بر فناوري نانو مي‌توانند خصوصيات منحصربه‌فردي به وجود آورند که حتي به وسيله‌اي سازنده هم قابل کپي کردن نيستند، مشکل خوانش سريع و ايمن اين ويژگي و تبادل اطلاعات بين توليدکننده و مصرف‌کننده، عمدتا غيرقابل‌حل باقي‌مانده است.
صنعت ضد تقلب، مملو از ويژگي‌هاي پنهان، اما عاري از روش‌هاي آشکار امکان‌پذير و مقرون‌به‌صرفه براي تعيين اصالت محصول است.
مسائل ELSA
همانند ساير پيشرفت‌هاي فناورانه، روش‌هاي ضد تقلبي که از فناوري نانو استفاده مي‌کنند بايد به شکلي مسئولانه و پايدار توسعه يابند و بايد تلاش شود تا جوامع درحال‌توسعه نيز، بتوانند از اين مزايا بهره‌مند شوند. در زمان تنظيم اين دستورالعمل، هيچ اطلاعاتي به دست نيامد که نشان دهد توسعه‌هاي مورد نظر، باعث بروز مسائل اخلاقي يا اجتماعي خاصي شده باشند.
تعدادي از سازمان‌هاي بين‌المللي همکاري خود را با مقامات دولتي و گروه‌هاي صنعتي در سرتاسر جهان آغاز کرده‌اند تا عموم مردم را از خطرات تقلب آگاه سازند و به آنان روش‌هاي مقابله با تقلب را آموزش دهند. به‌عنوان‌مثال، اداره اطلاعات تقلب (CIB) نقشه‌اي زنده از موارد کشف اجناس تقلبي و نيز يک بانک اطلاعاتي از گزارش‌هاي کشف اجناس تقلبي فراهم آورده است. با اين کار همه افراد مي‌توانند، جزئيات آخرين عمليات عليه تقلب‌ها را مشاهده کنند؛ اما متخصصان توصيه مي‌کنند اقدامات بيشتري بايد صورت گيرد تا آگاهي عمومي نسبت به خطرات محصولات غيرقانوني و تقلبي و همچنين نسبت به در دسترس بودن فناوري‌هاي پيشرفته ضد تقلب، افزايش يابد.
سلامت و ايمني
مواد نانو بسيار زياد در فناوري‌هاي ضد تقلب پيشرفته مورداستفاده قرار مي‌گيرد. انتظار مي‌رود اين مواد تأثير ناچيزي بر سلامت مصرف‌کنندگان نهايي و محيط‌زيست داشته باشند، زيرا اين مواد در اغلب موارد با يک ماده زيرلايه، به‌عنوان‌مثال پليمر، فلز يا شيشه، ترکيب مي‌شوند. پس از ترکيب شدن با زير لايه نانومواد ديگر به‌گونه‌اي در محيط آزاد نمي‌شوند که به انسان يا محيط‌زيست آسيب بزنند. بااين‌حال، اگرچه تعداد نانو موادي که در صنعت ضد تقلب به کار مي‌روند معمولاً بسيار کم است، کنترل نانو ذرات آزاد در هنگام ساخت تجهيزات يا ترکيبات نيازمند فرايندهاي مناسب است تا کارگران کمتر در معرض خطر قرار بگيرند. با توجه به گستردگي و فراگيري بالقوه اين فناوري‌هاي نوين، تحقيقات درباره اثر اين محصولات نانويي درزمينه چرخه زندگي کامل، از مرحله توليد تا استفاده و از بين رفتن، بايد انجام شود.
انواع مختلف کالاهاي تقلبي در سرتاسر جهان هم از طريق کانال‌هاي غيرقانوني و هم کانال‌هاي غيرمجاز، به‌عنوان‌مثال تجارت الکترونيک، عرضه مي‌شوند و سلامت و ايمني جامعه را به خطر مي‌اندازند، درآمد مشاغل را کاهش مي‌دهند، برندهاي تجاري را نامعتبر کرده و اعتماد عمومي را سلب مي‌کنند.
انتظار مي‌رود پيشرفت‌هاي اخير در فناوري‌هاي ضد تقلب که مبتني بر فناوري نانو بوده‌اند بتوانند جهشي قابل‌توجه در ممانعت از کپي غيرقانوني مالکيت فکري و محصولات به وجود آورند.
اين پيشرفت‌ها منجر به عملکرد پيشرفته ضد تقلب مي‌شوند، زيرا ترکيبات تقريبا نامحدودي وجود دارد و درنتيجه ويژگي‌هاي منحصربه‌فرد بيشتري حاصل مي‌شود و بازتوليد و شناسايي اين روش‌ها مشکل‌تر است.
رويکردهاي جديد باعث بروز هزينه مستقيم براي ويژگي‌هاي امنيتي و تجهيزات توليد و هزينه غيرمستقيم براي تجهيز شرکاي چرخه عرضه با دستگاه‌هاي برچسب خوان مي‌شوند. به اين دليل به‌کارگيري آن‌ها احتمالا در صنايعي اتفاق مي‌افتد که محصولات محافظت‌شده از ارزش بالايي برخوردار باشند. يک فناوري موفق بايد ساده و جهاني باشد تا در سرتاسر دنيا موردپذيرش قرار گيرد.
همکاري و هماهنگي بين صنايع و مرزهاي فناوري نقشي اساسي در ايجاد روش‌هاي خاص و موثر صنعتي دارد. کميسيون اروپا بايد اين فرايند را از طريق ارائه دستورالعمل‌هايي براي بخش‌هاي صنعتي آسيب‌ديده در کل اروپا تسهيل نمايد. افزايش آگاهي عمومي نسبت به خطرات محصولات غيرقانوني و تقلبي و نيز در دسترس قرار دادن فناوري‌هاي پيشرفته ضد تقلب بايد در دستور کار قرار بگيرد.
