چاپخانه‌هاي کوچک و متوسط ايران با چالش‌هاي متنوعي روبه‌رو هستند که مهمترين آنها مسايل بهره‌وري و افزايش توان سازماني براي توليد مناسب و ناب است. در راستاي روبه‌رويي با اين چالش‌ها در شماره‌هاي پيشين ماهنامه با مفاهيم توليد ناب و اهميت پياده‌سازي آن در صنعت چاپ آشنا شديد. در اين شماره ضمن معرفي مفهوم شش سيگما به عنوان يکي از تکنيک‌هاي بهبود بهره‌وري در سازمان، قصد داريم مقاله‌اي که در آن دو تکنيک توليد ناب و شش سيگما براي اثربخشي بيشتر در اجرا با يکديگر يکپارچه شده‌اند را در قالب اجراي آن در يک چاپخانه ليبل توضيح دهيم. براي طولاني نشدن مقاله و خارج از حوصله نبودن آن، در بخش اول سعي شده است به توضيحات مقدماتي از مفهوم شش سيگماي ناب و چارچوب اجراي آن بپردازيم. در بخش بعدي مقاله، فازهاي اجرايي چرخه ديمايک (DMAIC) شش سيگما و ابزارهاي لازم براي اجراي آن در چاپخانه توضيح داده مي‌شود.
SMEها (شرکت‌هاي کوچک و متوسط) در مقايسه با سازمان‌هاي بزرگ که محصولاتي با ارزش بالاتر و با هزينه پايين‌تر فراهم مي‌کنند، از طرف رقباي خود تحت فشار قرار مي‌گيرند. اين مقاله درباره اجراي مفهوم جديد کيفيت يکپارچه موسوم به شش سيگماي ناب است. مفهوم شش سيگماي ناب و اجراي چارچوب آن در يک شرکت SME و در قالب مطالعه موردي نشان داده شده است. چارچوب شش سيگماي ناب ارايه شده در اين مقاله متفاوت از ديگر چارچوب‌هاي شش سيگماي ناب بر مبناي ديگر مطالعات اوليه در زمينه اجراي شش سيگماي ناب و اختصاصا اجراي آن در SMEها است. اين تحقيق به اجراي ساختاربندي شده شش سيگماي ناب در SMEها که بيان‌کننده مسايل روبرو شده در مطالعات و پروژه‌هاي قبلي در اثر اجراي شش سيگما در SMEها است، کمک مي‌کند. مشتريان براي خريد محصولات داراي ارزش بالا، صنايع را تحت فشار مي‌گذارند. اين امر در صنايع مختلف به منظور کوشش براي توليد محصول با کيفيت، موعد تحويل و هزينه پايين‌تر ديده شده که منجر به مطابقت مفاهيم مديريت کيفيت و ابزارهاي کيفي در توليد خواهد بود. مفهوم توليد ناب و شش سيگما دو مفهوم مديريت کيفيت در صنعت هستند که از نظر تجربي ثابت شده‌اند. بسياري از محققان و شاغلان صنعت درباره يکپارچه‌سازي توليد ناب و شش سيگما براي شکل‌گيري شش سيگماي ناب بحث کرده‌اند. يکپارچه‌سازي هر دو مدل با حذف فعاليت‌هايي که ارزش افزوده‌اي ندارند، دستيابي به توليد با ضايعات صفر را تسهيل داده و منجر به نتايجي بهتر از حالتي مي‌شود که هر يک از اين سيستم‌ها به تنهايي مي‌تواند به آن دست يابد. اگرچه، در حال حاضر مفاهيم شش سيگماي ناب در سطح نظري قرار دارند، ولي عملي بودن اين مفاهيم نيز به همان اندازه مهم است. به گونه‌اي که تحقيقات در مقياس کوچک بر جنبه عملي مفهوم شش سيگماي ناب استوار است. نتايج اوليه نشان داده شده توسط برخي محققان در اجراي چارچوب شش سيگماي ناب به منظور مطابقت اين مفاهيم در سازمان‌هاي بزرگتر تاکنون نشان از موفقيت آن دارد. اين امر فشار بر SMEها براي ماندن در صحنه رقابت را افزايش مي‌دهد، به طوري که اين سازمان‌ها نيز مي‌توانند با توليد محصولاتي با ارزش بالا و قيمت پايين با سازمان‌هاي بزرگتر رقابت کنند. هدف مقاله فراهم کردن يک چارچوب ساخت‌يافته از شش سيگماي ناب است که توان مطابقت آن در يک چاپخانه ليبل به عنوان يک SME وجود دارد. اين چارچوب به منظور کاهش ضايعات و تغييرات در توليد و با هدف افزايش بهره‌وري ضمن کاهش هزينه‌هاي توليد به کار مي‌رود.
شش سيگماي ناب
مفهوم شش سيگماي ناب، يکپارچه‌سازي از دو مفهوم مديريت کيفيت با عنوان توليد ناب و شش سيگما است. شش سيگماي ناب تلاش دارد با يکپارچه‌سازي اين دو مفهوم، بهبود حاصل از اجراي جداگانه هر روش را افزايش دهد. اگرچه سازمان‌هاي مختلف با روش‌هاي مختلف، شش سيگماي ناب را تجربه کرده‌اند اما برخي از آنها شش سيگماي ناب را به عنوان دو مفهوم متفاوت درک مي‌کنند. علاوه بر اين، يکپارچگي بين دو مفهوم مديريت کيفيت تفاوت دارد. يکپارچه‌سازي ممکن است شامل ابزارها، ايده‌ها و فلسفه‌هاي مختلف باشد. برخي محققان توصيه کرده‌اند که مفهوم شش سيگما بايد در طول فاز “تحليل ابتکارات” به واسطه استفاده از ابزارهاي ناب، منجر به ابتکارات شود. در حالي که به عقيده ديگر محققان اين مفهوم ناب است که با هدف کاهش و حذف واريانس‌ها به عنوان ستون فقرات چارچوب شش سيگما محسوب مي‌شود. توليد ناب بر کاهش ضايعات و فعاليت‌هايي که ارزش افزوده‌اي در توليد ايجاد نمي‌کنند، تمرکز مي‌کند. در حالي که شش سيگما با هدف کاهش ضايعات، بر فرآيند کاهش تغييرات از طريق اجراي هر دو مفهوم ناب و شش سيگما تمرکز مي‌کند. اين يکپارچه‌سازي در کنار تشکيل يک مفهوم بهتر، نقاط قوت و ضعف جنبه‌هاي موثر هر دو مفهوم را شامل مي‌شود. وقتي يک راه‌حل فراهم شده (مانند شش سيگما) در مقابل مفهوم توليد ناب در صورت وجود تغييرات بسيار در اجراي راهکارها بلا استفاده بماند؛ در بحث‌هاي مديريت کيفيت نياز بيشتري به اين ادغام‌ها وجود دارد. از طرف ديگر مفهوم شش سيگما تمرکز زيادي بر کاهش تغيير‌پذيري دارد. زيرا اين تغيير پذيري حتي اگر آن شرکت در سطح شش سيگما کار کند، باعث ايجاد ريسک بالايي از ارايه خدمات ضعيف آن هم به دليل زمان تحويل طولاني محصول مي‌شود. بنابراين بسياري از محققان معتقد به ادغام مفهوم شش سيگما و ناب هستند. در حالي که اکثر سازمان‌ها ترجيح مي‌دهند هر دو مفهوم را يا به شکل جداگانه يا به طور موازي اجرا کنند. اما اين امر به دليل درگيري منافع بين دو مفهوم مديريت باعث افزايش تعداد پروژه‌ها و به دنبال آن مصرف منابع مي‌شود. بايد در نظر داشت که اجراي هر دو مفهوم به صورت جداگانه به دليل محدود شدن توسط ديگر نيازهاي سازمان، قادر به مطابقت موثر هر مفهوم نخواهد بود. امکان اجراي هم زمان مفهوم ناب و شش سيگما وجود دارد. زيرا هر دو مفهوم درباره مديريت کيفيت بوده و هر دو به عنوان روشي به‌ويژه به عنوان مکانيزم کاهش هزينه باعث ايجاد تغيير و بهبود در سازمان مي‌شوند. هر دو مفهوم اهداف نهايي يکساني در فراهم کردن کيفيت را در سراسر سازمان دارند. اين مفاهيم مکمل يکديگر بوده و به بهبود مستمر در تمام سطح سازمان تاکيد مي‌کنند. براي مثال رويکرد ناب مي‌تواند با رويکرد علمي، استاندارد و داده محور از متدولوژي شش سيگما براي کاهش ضايعات مطابقت داده شود. همچنين رويکرد شش سيگما نيز بر اساس انحرافات تشخيص داده شده، قادر است از تمرکز بر کارهاي پروژه‌اي به تمرکز بر احتياجات مشتري تغيير جهت دهد. يک سازمان از طريق اجراي ناب، قادر خواهد بود نواحي کليدي بهبود را تشخيص دهد، در حالي شش سيگما در همان نواحي کليدي براي کاهش انحرافات اجرا شده است. چارچوب شش سيگماي ناب ارائه شده در اين مقاله در SMEها به ويژه در صنعت چاپ ليبل متمرکز شده است. توسعه چارچوب بستگي به محيط (فرهنگ مديريت، اندازه صنعت، تکنولوژي) يک سازمان بخصوص دارد. شرکت مورد نظر با هدف برآورده‌سازي نياز و تقاضاي مشتري تا تاريخ مورد نظر، فقط بر توليد تمرکز دارد. به دليل اينکه تمرکز در توليد کمکي به تامين کيفيت محصول نخواهد کرد، از اين رو توجه شرکت به مديريت کيفيت به ويژه شش سيگماي ناب تغيير مي‌کند. به نظر مي‌رسد در زمينه اجراي شش سيگماي ناب، هنگامي که شرکت کارکنان خبره و با تجربه براي انجام پرژه نداشته باشد، چارچوب اجرايي پيچيده شده و نياز به هزينه بالايي دارد. به دليل فقدان دانش در زمينه شش سيگماي ناب، شرکت مورد نظر نياز به يک چارچوب کلي و داراي انعطاف‌پذيري بالا در استفاده از متدولوژي ابزارهاي ناب مختلف دارد. در غير اين صورت چارچوب کلي بدون يک راهنمايي گام به گام و خبره براي اجراي پروژه شش سيگماي ناب، بي‌فايده خواهد بود. از اين رو در هر فاز، چارچوب توسعه يافته در اجراي مفهوم شش سيگماي ناب، راهنمايي‌هاي جزيي را نيز ارايه مي‌دهد. چارچوب شش سيگماي ناب قرار است در يک چاپخانه ليبل توسعه يابد. چاپخانه انواع مختلفي از ليبل‌ها مانند ليبل‌هاي کامپيوتري، افست، سيلک اسکرين و بارکد توليد مي‌کند. به دليل بهره‌وري پايين و ضايعات بالا در چاپ ليبل که خود باعث افزايش زمان تحويل و هزينه توليد محصول مي‌شود، مدير چاپخانه قصد اجراي شش سيگماي ناب را دارد.
چارچوب شش سيگماي ناب
چارچوب شش سيگماي ناب داراي پنج فاز است که در شکل يک نشان داده شده است. در هر فاز راهنمايي آسان و ساختارمند در جهت تشخيص ريشه عيب‌ها و مشکلات مساله نشان داده شده است. از اين رو فراهم‌سازي و اجراي راه‌حل‌هاي ممکن براي حذف ريشه عيب‌ها از طريق بهبود مستمر فراهم مي‌شود. بايد توجه شود که به هيچ وجه اين چارچوب تنها تکنيکي نيست که مي‌تواند در مطابقت شش سيگماي ناب به کار برده شود. همانطور که قبلا اشاره شد طبق نظر برخي محققان، چارچوب توسعه يافته بر مبناي سازگاري محيطي است که شش سيگماي ناب در آن اجرا مي‌شود.
شکل يک. چارچوب اجراي شش سيگماي ناب در يک چاپخانه ليبل
همانطور که نشان داده شد، چارچوب شش سيگماي ناب در حقيقت يک ساده‌سازي از متدولوژي ديمايک شش سيگما براي کاربرد ابزارهاي ناب خاص با گام‌هاي راهنمايي شده در هر فاز است. اين چارچوب داده‌ها و رويکرد استاندارد متدولوژي ديمايک شش سيگما را با کاربرد ابزار ناب در هر فاز، براي تعيين فرصت‌هاي بهبود و تحليل‌هاي بيشتر مساله به کار مي‌گيرد.
