حدیث بازوند
استانداردسازی اطلاعات و ایجاد زبان مشترک در زنجیره تأمین، اصلی انکارناپذیر برای توسعه تجارت داخلی و بینالمللی است. مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات ایران، به عنوان نماینده رسمی سازمان جهانی GS1، نقش مهمی در استانداردسازی اطلاعات و کدگذاری محصولات و خدمات در کشور ایفا میکند. این استانداردها که با نام “زبان مشترک کسبوکار” در جهان شناخته میشوند، پایهای برای بهبود فرآیندهای زنجیره تأمین و تسهیل تجارت الکترونیک به شمار میروند. برای آشنایی بیشتر با کارکردهای این مرکز و چگونگی تأثیر آن بر صنعت چاپ و بستهبندی، با مهدی براتی، مدیر تحقیق و توسعه بازار مرکز ملی شمارهگذاری کالا و تحلیلگر سیستمهای اطلاعاتی بر اساس استانداردهای جهانی GS1، به گفتوگو نشستیم.
لطفاً در مورد ماموریت اصلی مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات توضیح دهید و بگویید چگونه به بهبود زنجیره تامین و تجارت در ایران کمک میکند؟
مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات، نمایندگی سازمان بینالمللی GS1 را در ایران برعهده دارد.GS1 یک سازمان بینالمللی است که در زمینه مدیریت اطلاعات زنجیره تأمین فعالیت میکند و پیدایش آن به حدود پنجاه سال پیش در کشور آمریکا برمیگردد. مرکز ما در سال ۱۳۷۴، یعنی حدود سی سال پیش، برای نوینسازی سیستمهای فروش فروشگاههای زنجیرهای تأسیس شد. پس از تحقیق و بررسی، مشخص شد که کشورهای دیگر برای ایجاد فروشگاههای زنجیرهای، سازوکار اطلاعاتی خاصی در زنجیره تأمین خود دارند که بحث شناسایی، کدگذاری و استانداردسازی اطلاعات زنجیره تأمین را انجام میدهد. این سازمان به کشورهای مختلف نمایندگی میداد و ایران نیز توانست این نمایندگی را دریافت کند و مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات را تأسیس کند.
با گذر زمان و با توجه به اینکه فناوری اطلاعات نقش بسیار مهمی در سیستمهای زنجیره تأمین بر عهده گرفت، برای ایجاد یکپارچهسازی و هماهنگی بین اعضای زنجیره تأمین، نقش مرکز ما نیز پررنگتر شد و بانک اطلاعاتی که مرکز ملی شمارهگذاری کالا و خدمات تشکیل داده بود، به یک بانک اطلاعاتی مرجع در کشور تبدیل شد. سازمان جهانی GS1 نمایندگی خود را به سازمانهای مستقل و غیرانتفاعی میدهد و مرکز ما نیز همینگونه است. ما زیر نظر وزارت صنعت، معدن و تجارت فعالیت میکنیم، اما به صورت مستقل هدایت میشویم.
سازمان چگونه کار استانداردسازی را انجام میدهد؟
یکی از موضوعات کاری مرکز ما، بحث استانداردسازی اطلاعات است. مهمترین نقش این مرکز، ایجاد زبان مشترک برای شناسایی اقلام در تجارت و زنجیره تأمین است. این استانداردسازی باعث میشود که اطلاعات مربوط به کالاها و خدمات در سراسر زنجیره تأمین، از تولیدکننده گرفته تا مصرفکننده، قابل فهم و قابل تبادل باشد و این زبان مشترک را میتواند ایجاد کند.
GS1 جهانی یک شعار دارد که میگوید “Global Language of Business”، یعنی زبان مشترک کسبوکار در دنیا هستند. در حال حاضر، ۱۱۸ کشور نمایندگی این سازمان را دارند و ۱۵۰ کشور در سیستمهای اطلاعاتی زنجیره تأمین خود از این استانداردها استفاده میکنند. کشورهایی که این نمایندگی را ندارند، به دفتر مرکزی در بلژیک مراجعه میکنند یا از کشورهای دیگر این سرویس را میگیرند.
برای توسعه صادرات، حتماً باید مجهز به این سیستم شناسایی و کدگذاری باشیم، زیرا دنیا این سیستم را میشناسد و استفاده میکند. یکی از کارهایی که میتواند انجام دهد، افزایش کارایی زنجیره تأمین است. استفاده از این سیستمهای کدگذاری و بارکدها در فرآیندهایی مانند انبارداری، حملونقل و فروشگاههای زنجیرهای، مدیریت موجودی را تسهیل میکند، با سرعت بالا گردش اطلاعات را ایجاد میکند و خطاهای انسانی را که ممکن است از برداشت آفلاین یا کاغذی اطلاعات رخ دهد، کاهش میدهد.
یکی دیگر از کارکردهای این سیستمها، ایجاد ردیابی و رهگیری در زنجیره تأمین است. این کدگذاری استاندارد باعث میشود که ردیابی دقیق محصول از مبدأ تولید تا مقصد نهایی ممکن شود و این موضوع در تمامی صنایع مختلف قابل اجرا است. به عنوان مثال، سامانه تیتک سازمان غذا و دارو مطابق با همین استانداردها پیادهسازی شده است. این بارکدها همانند شناسنامه محصول هستند، درست مثل اینکه همه ما یک پاسپورت یا کارت ملی داریم که با کد ملی میتوان به اطلاعات ما در سامانه ثبت احوال دسترسی داشت. حتی من به عنوان مصرفکننده نهایی، اگر بخواهم از صحت و اصالت کالا مطمئن شوم، میتوانم این بارکد را با گوشی موبایلم اسکن کنم و به اطلاعات آن دسترسی پیدا کنم.
موضوع دیگری که میتواند کمک کند، تسهیل تجارت الکترونیکی است. ایجاد یک شناسه یکتا برای موجودیتهای زنجیره تأمین، فهرستی از محصولات استاندارد را برای فروشگاههای آنلاین و مدیریت دادههای محصول در پلتفرمهای تجاری فراهم میکند.
در حوزه صنعت چاپ، بستهبندی و نشر کتاب، چگونه از این سیستم شمارهگذاری استاندارد استفاده میشود؟
هر جا که زنجیره تأمین وجود داشته باشد، میتوان از این استاندارد استفاده کرد. البته به فراخور اهمیت کالاها در زنجیره تأمین، میزان اهمیت ممکن است متفاوت باشد. مثلاً برای کالاهایی که در صنعت غذا و دارو هستند، چون مصرفکننده نهایی و شرایط نگهداری خاص اهمیت بیشتری دارند و با سلامت انسانها در ارتباط هستند، حساسیت روی این زنجیره تأمینها بیشتر است و ردیابی اهمیت بیشتری دارد. این قابلیت ردیابی باعث میشود اگر مشکلی ایجاد شد، بتوانیم کالاها را از زنجیره تأمین فراخوانی کنیم.
پس قطعاً برای حوزه چاپ که بخواهد صادرات داشته باشد، باید از این شمارهگذاری استفاده کند؟
بله، درست است. در صنعت نشریات، سازمان جهانی نشریات با GS1 همکاری میکند. اگر به پشت کتابها نگاه کنید، یک بارکد به نام ISBN (آیاسبیان) میبینید. این بارکد مشابه کد GTIN است که پشت محصولات درج میشود و با همان سازوکار ایجاد میشود. این همکاری مشترک بین این دو سازمان جهانی است و نشریات نیز از این سیستم برای شناسایی استفاده میکنند.
شرکتهای بستهبندی نیز بسیار با بارکد کار میکنند، زیرا تولیدکنندگان نیاز به بستهبندی محصولات خود دارند و این بارکدهای ما را به آنها میدهند تا چاپ کنند و روی محصولاتشان قرار دهند. شرکتهای بستهبندی میتوانند از این سیستم برای برندسازی، مدیریت یکپارچه در زنجیره تأمین و فرآیندهای داخلی چاپخانه خود استفاده کنند. همچنین برای مدیریت موجودی، مثلاً پیگیری کاغذهای وارد شده به انبار و سایر فعالیتهای داخلی نیز میتوانند از این سیستم بهره ببرند.
برای صادرات به کشورهای اروپایی، داشتن شناسه بینالمللی محصولات الزامی است؟
اگر بخواهیم به یک کشور اروپایی به صورت رسمی و مکانیزه صادرات انجام دهیم، حتماً باید این کدها را داشته باشیم. البته صادرات ما اصولاً همیشه به صورت رسمی و شفاف انجام نمیشود. ممکن است برخی شرکتها صادرات داشته باشند اما از این شناسهها استفاده نکنند. اما اگر بخواهند صادرات خود را در سطح جهانی توسعه دهند و با برند خودشان شناخته شوند، به این کدها نیاز دارند.
در حال حاضر، بسیاری از صادرکنندگان ایرانی محصولات خود را به واسطهها میفروشند و آن واسطهها کالا را با برند خودشان در بازار عرضه میکنند. در این حالت، برند ایرانی مغفول میماند و نامی از آن برده نمیشود؛ این شبیه همان خامفروشی است و سرمایهگذاری روی برند اتفاق نمیافتد.
آیا شرکتهای چاپ و بستهبندی برای دریافت این شمارهها باید استانداردهای خاصی داشته باشند؟
برای دریافت این شناسهها، شرکتها نیازی به داشتن استاندارد خاصی ندارند. فقط کافی است شرکت حقوقی یا حقیقی باشد تا ما بتوانیم آن را شناسایی کنیم.آنچه مهم است، ارائه اطلاعات کالاست که ما آن را استاندارد میکنیم و در بانک اطلاعاتی جهانی منتشر میکنیم.
بارکدی که از ما دریافت میشود، قابلیت استعلام در کل دنیا را دارد. یعنی وقتی این بارکد در فرانسه اسکن میشود، اطلاعات آن به زبان فرانسوی قابل مشاهده است. شرکتها اطلاعات خود را به زبان فارسی ثبت میکنند، اما این اطلاعات به ۱۰ زبان زنده دنیا قابل ترجمه است و هر کشوری میتواند آن را به زبان خودش ببیند.
ما خودمان کار استانداردسازی اطلاعات را انجام میدهیم و شرکتها فقط باید اطلاعات محصول خود را ارائه دهند؛ مانند نام محصول، نام برند، ابعاد محصول و سایر اطلاعات مورد نیاز. از طریق نمایندگیهایی که در سراسر کشور داریم – حدود ۱۰ نمایندگی – فرآیند کدگذاری کالا را انجام میدهیم. پس از ثبت اطلاعات در سیستم و تأیید نهایی، آنها را در بانک اطلاعاتی جهانی بارگذاری میکنیم و قابلیت استعلام بینالمللی پیدا میکند.
آیا برنامه خاصی برای افزایش استانداردهای شمارهگذاری در حوزه صنعت چاپ و بستهبندیهای هوشمند دارید؟
یکی از اقدامات مهمی که در حال پیگیری آن هستیم، بحث پیوستن ایران به اتحادیه اقتصادی اوراسیاست. برای اینکه بتوانیم بستهبندی محصولات خود را بهبود ببخشیم و به بازارهای اوراسیا نفوذ کنیم، بحث بستهبندی کالا اهمیت بسیار زیادی پیدا میکند.
در بحث چاپ، بارکدها استانداردهای خاصی دارند؛ اینکه کجا و چگونه روی بستهبندی قرار بگیرند تا دستگاهها بتوانند آنها را سریع بخوانند و قرائت کنند. این استانداردها در کل دنیا رعایت میشوند و چاپخانههای ما باید با آنها آشنا شوند. به همین دلیل، نیاز به همکاری مشترک با چاپخانهداران داریم.
علاوه بر این، میتوانیم به آنها در توسعه خدماتشان در بازارهای جهانی کمک کنیم. مثلاً ممکن است شرکتی از ارمنستان به دنبال یک بستهبندی خاص با کیفیت عالی باشد که تولیدکنندگان ایرانی میتوانند آن را ارائه دهند.
چگونه به توسعه بازار چاپخانهها در کشورهای اوراسیا کمک میکنید؟
ما در حال ایجاد یک سیستم عرضه و تقاضا با GS1های کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا هستیم که شامل روسیه، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، چین و ایران میشود.
این پلتفرم عرضه و تقاضا بر اساس همین استانداردهایی که گفتم، به شرکتها امکان میدهد کاتالوگ محصولات خود را ایجاد کنند و در سطح بینالمللی منتشر کنند. متقاضیان خدمات یا محصولات میتوانند با جستجو در این سیستم، به راحتی تولیدکنندگان مورد نظر خود را پیدا کنند.
این سامانه حتی قابلیت نظردهی توسط مصرفکنندگان را هم دارد و خریداران میتوانند با بررسی نظرات، انتخاب بهتری داشته باشند و مستقیماً با تولیدکنندگان ایرانی در ارتباط باشند.
آیا شما مستقیماً با چاپخانهها در ارتباط هستید؟
ما به صورت غیرمستقیم با چاپخانهداران ارتباط داریم، اما در برخی پروژهها ممکن است ارتباط مستقیم هم برقرار شود. به عنوان مثال ما پروژهای را با موسسه تحقیقات بذر و نهال برای شناسنامهدار کردن بذر و نهال و لیبلگذاری آنها انجام دادهایم. هدف این پروژه، ردیابی و تأیید اصالت بذر و نهالی است که کشاورزان خریداری میکنند.
در این پروژهها، لیبلها و شناسههایی لازم است که روی کیسههای بذر یا شاخههای نهالها نصب شود. این یکی از نقاط مشترکی است که میتوانیم با چاپخانهداران همکاری مشترک داشته باشیم.
