نویسنده: آلبرت پورتر
ترجمه از: حمید لباف
گرچه در تنظیم رنگ در چاپ افست، بیشترین توجه به کیفیت مرکب است، مشخصات فنی کاغذ هم تأثیری بسزا در نمایش رنگ‌ها دارد. شناخت خواص فیزیکی و شیمیایی کاغذ برای چاپکاران افست از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تشخیص بعضی از این ویژگی‌ها مستلزم تجهیزات و آزمایش‌های ساده‌ای است که در بعضی چاپخانه‌ها در اختیار ماشین‌چی‌های آموزش دیده قرار می‌گیرد. در اینجا با چند ویژگی مهم از ویژگی‌های کاغذ آشنا می‌شویم.
آزمایش‌های کاغذ و کاربرد آن‌ها به طورمختصر به شرح زیر است:
۱- گرماژ (وزن کاغذ): وزن کاغذ با واحد گرم در هر متر مربع (gr/m2) محاسبه می‌شود. روش قدیمی‌تر برای وزن کاغذ به صورت پوند برای هر بند کاغذ در اندازه مشخص آن محاسبه می‌شد. برای محاسبه جرم کاغذ یک برش از آن را در اندازه مشخص وزن می‌کنند. که معمولاً ۱۰۰× ۱۰۰ میلی‌متر است و سپس آن را وزن می‌کنند.
۲- ضخامت کاغذ: واحد استاندارد برای اندازه‌گیری ضخامت کاغذ میکرون است که به وسیله میکرومتر اندازه‌گیری می‌شود. برای اندازه‌گیری ضخامت کاغذ از میکرومترهای مخصوص که از کمترین وزن برخوردار بوده و حداقل فشار را روی کاغذ وارد می‌کنند استفاده می‌شود. روش معمول این است که ضخامت حداقل ۱۰ برگ از کاغذ را در نقاط مختلف آن (لبه‌ها، وسط و غیره) اندازه‌گیری کرده و سپس میانگین آن را به عنون ضخامت کاغذ قبول می‌کنند.
۳- تغییر ابعاد در اثر رطوبت (حفظ ابعاد): تغییر ابعاد کاغذ زمانی اتفاق می‌افتد که رطوبت موجود در کاغذ به علت شرایط محیطی دچار تغییر می‌شود.
ارقام تقریبی مختلفی در این مورد ذکر شده است که در مورد کاغذهای مختلف است. این تغییرات ممکن است در بندهای مختلف از یک نوع کاغذ نیز وجود داشته باشد.
یکی از روش‌هایی که برای مقایسه و مشخص کردن تفاوت دو نوع کاغذ از نظر مقایسه قدرت حفظ ابعاد آن انجام می‌شود این است که دو نوار هم‌اندازه از هر دو نوع کاغذ را بریده و آن را کاملاً خیس کرده و طول هر دو را در حالت خیس اندازه‌گیری می‌کنند. مقایسه این اندازه‌ها با اندازه اولیه نشان‌دهنده میزان تغییر طول کاغذ خواهد بود.
یکی از روش‌های اندازه‌گیری میزان رطوبت کاغذ قراردادن نمونه وزن‌شده‌ای از کاغذ در خشک‌کن (اجاق) است. خشک‌کردن کاغذ تا زمانی که وزن نمونه موردنظر به صورت ثابت در آید ادامه پیدا می‌کند. میزان از دست دادن وزن پس از خشک شدن کامل، نشان‌دهنده میزان رطوبت در نمونه اولیه خواهد بود. نمونه موردنظر را باید در فضایی کاملاً عاری از هوا وزن کرد. این روش به ساعت‌ها وقت نیاز دارد. در بیشتر موارد از وسایل ساده‌تری برای اندازه‌گیری رطوبت و دمای کاغذ استفاده می‌شود. دماسنج مخصوص را می‌توان به فاصله ۳۰ سانتی‌متر پایین‌تر از سطح بالای پالت کاغذ در بین ورق‌ها قرارداد و پس از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، دمای کاغذ را به دست آورد.
از وسیله‌ای به نام هیگروسکوپ (Hygroscope) نیز با روش مشابه بالا، رطوبت کاغذ را اندازه‌گیری می‌کنند. این اندازه‌گیری سپس برای تشخیص نیاز به حالت‌دهی به کاغذ، با توجه به درجه حرارت و رطوبت محیط کار استفاده می شود.
۴- قدرت جذب چربی: اندازه‌گیری میزان جذب چربی توسط کاغذ اغلب به‌عنوان تشخیص میزان جذب مرکب مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته ممکن است قدرت جذب چربی کاغذ حتما با میزان جذب مرکب توسط آن برابر نباشد، اما چون مرکب‌های چاپ اغلب ۷۰ درصد چربی را شامل میشوند اندازه‌گیری مربوطه معمولاً در رابطه با مرکب مصرفی محاسبه می‌شود. در کاغذهایی که بافت آن‌ها از فشردگی کمتری برخوردار است، معمولاً چربی و ذرّات پیگمنت به راحتی جذب میشوند. کاغذهای ضدچربی اجازه جذب هیچ‌کدام از موارد ذکر شده در بالا را نمی‌دهند و بعضی کاغذهای دیگر بر حسب مواد موجود در بافت آن‌ها اجازه جذب مقداری از چربی را می‌دهند و تمام پیگمنت را در سطح خود نگه می‌دارند. کاغذهایی که تمام مرکب را در خود جذب می‌کنند کاغذهایی هستند که مرکب به طرف دیگر آن نفوذ کرده و در نتیجه دچار تغییر ابعاد نیز میشوند، کاغذهای روکش‌‌دار با قدرت جذب چربی زیاد ممکن است مانند یک صافی، چربی را از مرکب جدا کرده و پیگمنت را روی سطح خود نگه دارند. (شرایطی که نیاز به مصرف پودر دارد) در کاغذهایی که از قدرت جذب چربی کمی برخوردار هستند، ریسک پشت زدن در موقع چاپ وجود دارد. آزمایش‌هایی که برای تشخیص قدرت جذب چربی وجود دارد از دقت کافی برخوردار نیست. اما می‌توانند نشانه‌‌هایی از عملکرد کاغذ را نمایان سازند. آزمایش K و N تقریباً آسان است. در این روش لایه ضخیمی از مرکب مخصوصی را که به جای داشتن پیگمنت از چربی فراوان برخوردار است روی سطح کاغذ می‌مالند و پس از دو دقیقه آن را پاک می‌کنند. جای لکه چربی روی کاغذ باقی می‌ماند، نمونه موردنظر را وزن کرده و میزان جذب چربی توسط کاغذ را به این وسیله اندازه‌گیری می‌کنند.
۵- پ. هاش P.H : پ. هاش درجه اسیدی و یا قلیایی بودن کاغذ است. کاغذهایی که از درجه پ. هاش کمتر از ۵ برخوردار باشند باعث تأخیر در خشک شدن مرکب میشوند به خصوص اگر میزان رطوبت محیط چاپخانه بالا باشد، درجه پ. هاش کاغذ پایین می‌تواند باعث رنگ پریده شدن مرکب شود، کاغذهای پوشش دار معمولاً از پ. هاش بالای ۷ برخوردار هستند. اگر پ. هاش از ۵/۱۰ بیشتر باشد امکان رنگ پریدگی مرکب وجود دارد.
آسان‌ترین روش اندازه‌گیری PH استفاده از کاغذهای پ. هاش سنج است که با تغییر رنگ خود درجه پ. هاش مایع را نشان می‌دهند.
۶- مقاومت سطح کاغذ (پرزدهی): یکی از روش‌های اندازه‌گیری مقاومت سطح کاغذ این است که تعدادی کاغذ را با یک ماشین کوچک چاپ کرده و سپس پرزهای باقی‌مانده روی لاستیک را شمارش کنیم. برای انجام این آزمایش نیاز به میکروسکوپ است.
به جای این روش می‌توان از وسیله به نام پُرزشمار استفاده کرد. این وسیله از دو سیلندر تشکیل شده که در تماس با یکدیگر می‌چرخند. یکی از سیلندرها با لاستیک افست پوشیده شده است. روش استاندارد برای اندازه‌گیری این است که ۵ برگ کاغذ را تحت فشار از بین دو سیلندر عبور دهیم. سپس پرزهایی باقی‌مانده روی لاستیک را شمارش کرده و درصد پرز نمونه مورد نظر را محاسبه کنیم واحد آن به تعداد پرز در هر سانتی‌متر مربع از کاغذ محاسبه می‌شود.
۷- کیفیت سطح کاغذ (نرمی سطح کاغذ): کیفیت چاپ افست با نرمی بافت و سطح کاغذ ارتباط دارد. کیفیت چاپ افست از نظر چاپ تمپلات و خط‌های بسیار نزدیک به هم ممکن است در اثر نرمی سطح کاغذ تحت تأثیر قرارگیرد.
یکی از روش‌های اندازه‌گیری و تشخیص نرمی سطح کاغذ آزمایش میکروکنتور است. در این روش یک لایه ضخیم از مرکب با پیگمنت زیاد به سطح کاغذ مورد آزمایش مالیده شده و بلافاصله آن را پاک می‌کنند. پس از پاک کردن مرکب مقداری از آن روی سطح کاغذ نمونه باقی خواهد ماند که به این وسیله تصویری از درجه زبری کاغذ به دست خواهد آمد.
آزمایش‌های مختلف دیگری برای پی بردن به خواص کاغذ وجود دارد که بیشتر آن‌ها برای کار چاپ ضروری نیست. آن‌چه که در رابطه با چاپ باید مشخص شود مقاومت کاغذ، قدرت تاشوندگی، شفاف و یا کدر بودن کاغذ (میزان عبور نور از آن)، مقاومت در مقابل پارگی و کشش، رنگ و روکش کاغذ است.
