انجمن علمی چاپ به دنبال پیداکردن حلقه‌های مفقوده صنعت چاپ است

دومین هفته از شهریورماه هرسال، هفته مهمی برای خانواده چاپ است، چراکه روز یازدهم شهریورماه، روز ملی صنعت چاپ نام گذاری شده و هر ساله مراسم و برنامه‌های متنوعی به این مناسبت برگزار می شود. چند سالی است که به لطف تلاش‌های انجمن علمی چاپ ایران، به این مناسبت، هفته علوم و فناوری چاپ ایران با برنامه‌ها و نشست‌های هدفمند برگزار می شود. امسال هفتمین دوره آن، از ۹ تا ۱۵ شهریور برگزار شد. با محمد بیطرفان، رئیس انجمن علمی چاپ ایران، گفتگو کرده ایم تا نکاتی از اهداف و برنامه‌های این انجمن و دستاوردهای آن بشنویم.

ابتدا درباره کارکردهای اصلی این انجمن و فعالیت‌های‌تان بگویید.
همان‌طور که می‌دانید این انجمن، تنها بخش علمی صنعت چاپ است که دو کارکرد آموزش و پژوهش را جزء مهم‌ترین اولویت‌های خود قرار داده است. همچنین این انجمن از همان ابتدا، یک سِری زیرساخت‌ها و شاکله‌های گفتمان‌سازی را حول موضوعات مهم، به‌روز و اغلب نادیده گرفته‌شده در صنعت چاپ ایران ایجاد کرده است. یکی از وظایف انجمن‌ها، کارهای ترویجی است که در قالب کارگروه‌ها انجام می‌شود، به این منظور کارگروه‌ها و گروه‌های متعددی تشکیل شده است. ما در این کارگروه‌ها و برنامه‌ها به دنبال پیداکردن حلقه‌های مفقوده ای بوده‌ایم که مغفول مانده اند. شاید یکی از آن‌ها همین روز ملی صنعت چاپ در تقویم ما ایرانی‌ها باشد که براساس سنت دیرینه خانواده چاپ، باید در روز ۱۱شهریور، نکو داشته شود. مدت زیادی، این روز در قالب یک سِری جشنواره یا زودتر از این تاریخ و یا چندین ماه بعد از آن، برگزار می‌شده است. و نهایت اتفاقی که در روز۱۱ شهریور می‌افتاد، این بود که دوستان به‌صورت نمادین، این روز را به یکدیگر تبریک می‌گفتند، اگر اشتباه نکنم حدود ۱۷، ۱۸سال است که این روز در تقویم در همان تاریخ ۱۱شهریور، ثبت شده است و جا دارد از اسدالله جامی، مدیرکل دفترامور چاپ و نشر آن زمان، تشکر ویژه‌ای کنیم که خدمت بزرگی کردند و روز ملی صنعت چاپ، در زمان مدیریت ایشان پایه‌گذاری شد. درحال حاضر ما، نه تنها روز ملی صنعت چاپ، بلکه هفته نکوداشت صنعت چاپ را برگزار می کنیم.

این حلقه‌های مفقوده‌ای که می‌گویید، دقیقا چیست؟
حلقه‌های مفقوده متعددی در این صنعت وجود دارد که نیاز است فرهنگ‌سازی و بسترسازی شود تا این مسائل شناسایی شوند. صنعت چاپ، امروزه، یک صنعت دانشی است، یعنی صنعت فناوری‌محور است و امروز این صنعت مبتنی بر فناوری است. صنعت چاپ، صنعتی پویاست که رویکرد آموزشی، پژوهشی و فناورانه آن مورد غفلت واقع شده است. امروزه، شاهد این هستیم که حدود ۸۵درصد صنعت چاپ کشور ما چه در حوزه مواد اولیه و چه در حوزه ماشین‌آلات، وابستگی دارند و عمدتا، متولی صنعت چاپ که بیشتر رویکرد نظارتی و حاکمیتی داشته، اغلب به این موارد بی‌توجه بوده است. البته باید بگویم که به‌طورکلی نسبت به این موضوع نگاه کلان نشده است و ما در اولین همایش این انجمن، اعلام کردیم که صنعت چاپ را به‌عنوان یک صنعت استراتژیک به‌رسمیت می‌شناسیم. علت این‌که تا این اندازه بر فناورانه بودن این صنعت تاکید می‌کنیم، این است که صنعت چاپ، سومین صنعت High Tech دنیاست و جای کار بسیاری دارد و می‌توان با پرداختن به موضوعات پژوهشی در این حوزه حرکت کرد باید این ظرفیت ایجاد شود که همیشه در مرزهای دانش حرکت کند. اما در کشور ما بیشتر در قالب چاپ و نشر و کتاب، دیده شده است. به‌نظر من بلای جان این صنعت یا ریشه بسیاری از مشکلات ما، یک «و» ربط میان دو کلمه چاپ و نشر است. در حالی که ما چاپ و نشر به معنای واقعی لغت نداریم و همیشه از زاویه نشر، به چاپ نگاه شده است. سال‌هاست که داریم این مورد را عنوان می کنیم، اما نتیجه‌ای حاصل نمی‌شود. پس یکی از مهم‌ترین حلقه‌های مفقوده در صنعت چاپ، نداشتن هویتی مستقل برای این صنعت است.

آیا کمبودها و چالش‌های فعلی این صنعت در برنامه‌های هفت‌گانه انجمن گنجاده شده است؟
ما یک انجمن علمی هستیم و پیگیری کمبودها و نقاط ضعف این صنعت یکی از کارویژه‌های ماست، به‌همین دلیل پرداختن به موضوع «توسعه صنعت چاپ و بسته‌بندی» که در اسناد بالادستی، هیچ اشاره‌ای به آن نشده است، یکی از برنامه‌های ما در این هفته نکوداشت است. ما معتقدیم اگر می‌خواهیم کشور توسعه همه‌جانبه داشته باشد و وابستگی‌های اقتصادی را کاهش دهیم، باید در همه زمینه‌ها، از جمله صنعت چاپ که یکی از پایه‌ها و ستون‌های توسعه است، پیشرفت کنیم و نکته مهم اینجاست. طی برنامه‌هایی که به مناسبت روزصنعت چاپ، داریم، سعی کرده ایم به این موضوع بپردازیم تا بتواند در نهایت در قالب یک بخش، یا حتی یک جمله در برنامه هفتم توسعه، گنجانده شود علاوه‌ بر این موارد سعی کرده‌ایم در حوزه‌های آموزش، پژوهش و همچنین ارتباط صنعت با دانشگاه هم قدم‌هایی برداریم. برای نمونه در سال پیش، موفق شدیم رشته مهندسی پلیمر گرایش چاپ را در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری، وارد نظام آموزش عالی کنیم اما این مورد خیلی زمان برد و ما در فرایند اخذ مجوز از وزارت علوم، پیچیدگی‌های زیادی را تجربه کردیم و برای همین‌کار، دانشگاه‌های مطرح کشور ازجمله دانشگاه صنعتی امیرکبیر و شهید بهشتی را با خود همراه کردیم. اما بازهم برای تحقق کامل این امر، نیاز به درخواست و مطالبه صنعت داریم که چالش‌های خود را بیان کنند و از دانشگاه‌ها پروژه بخواهند تا برای دانشجویان هم جذابیت داشته باشد.

در آخر، عمده‌ترین مسئله کنونی صنعت چاپ را در چه می‌بینید؟
به‌طورکلی می‌توان گفت صنعت چاپ ما، امروز، دارای مشکلات ریشه‌ای فراوانی است که همان حلقه‌های مفقوده‌ای که اشاره کردم، بخشی از آنهاست. اما یکی دیگر از این مشکلات که باید توجه کرد این است که ما در صنعت چاپ، فرهنگ مطالبه‌گری نداریم، یعنی طی همین جلسه‌ها و نشست‌هایی که می‌گذاریم، دوستان می‌آیند و بیشتر گلایه می‌کنند، درصورتی که باید مطالبات خود را درقالب طرح‌های کارشناسی‌شده و براساس قوانین موجود از نهادهای مربوطه مطالبه کنند. مشکل اصلی اینجاست که ما طی همه این سال‌ها، نگاه علمی، کارشناسی و پژوهشی نداشته ایم و نداریم. برای مثال انجمن علمی فناوری چاپ، یک تشکل علمی، آموزشی، پژوهشی است که می‌تواند در بسیاری از بخش‌ها، به صنعت‌گران و اتحادیه مشاوره دهد، مثلا در مواردی مثل معافیت مالیاتی که کارما نیست و ما نمی‌توانیم ورود کنیم، اما می‌توانیم نظرات کارشناسی شده داشته باشیم. شاید یکی دیگر از چالش‌هایی که امروزه ما با آن درگیر هستیم، همین است که هنوز احساس نیاز میان صنعت و دانشگاهیان در صنعت چاپ، شکل نگرفته است.