آخرین فناوری‌های بسته‌بندی دارویی

کل زنجیره ارزش در حال روی آوردن به فناوری‌های جدید برای تبدیل بسته‌بندی دارویی به یک اکوسیستم ایمن و کارآمد است. مسابقه در جریان است.

نویسنده: Piotr Wnuk – Label Academy
گروه پژوهش

همه‌گیری کرونا، زنجیره تامین محصولات دارویی را دستخوش تحولاتی برگشت‌ناپذیر کرده است.
تحقیقاتی که در موسسه Research and Markets در سال ۲۰۲۱ انجام گرفته نشان می‌دهد که فناوری‌هایی که برای انواع لیبل‌های «منسوخ نشدنی» توسعه پیدا کرده، صنعت داروسازی را برای همیشه متحول می‌کند. در این تحقیقات پیش‌بینی شده که با فناوری‌هایی مانند RFID و NFC می‌توان داروها و تجهیزات پزشکی را در تمام زنجیره تولید، بر روی قفسه فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها تا تحویل به مشتری به شکل واضح ردیابی کرد و بر روی آن‌ها نظارت کامل داشت. این فناوری باعث توسعه هرچه بیشتر اپلیکیشن‌های تعاملی در صنعت دارو می‌شود و پیش‌بینی شده که رشد مرکب سالانه در این فناوری در پنج سال آینده، ۱۴ درصد باشد.
کُری کلر، مدیر محصول ارشد بخش دارویی شرکت Avery Dennison می‌گوید: «موسسه‌های داروسازی و بیمارستان‌ها به دنبال راه‌های بهتری برای مدیریت هزینه‌ها، افزایش اثربخشی و اطمینان از سلامت بیماران خود هستند. فناوری RFID با بهینه‌سازی مدیریت موجودی، ضمانت کیفیت و جلوگیری از هدر رفت محصولات، انتظارات تولیدکنندگان را به خوبی برآورده می‌کند.
در واقع لیبل‌های مجهز به RFID می‌توانند اطلاعات و دستورالعمل‌های مهم مربوط به نحوه استفاده از محصول را در خود ذخیره کنند و به دست کادر درمان برسانند. در هزینه‌های کل زنجیره تامین صرفه‌جویی کنند و مهم‌تر از همه، می‌توانند از جعل محصول جلوگیری کنند. کمپانی‌های داروسازی هم می‌توانند با استفاده از لیبل‌های هوشمند، با بهینه‌سازی مدیریت موجودی، از موجود بودن کالاهای پرمتقاضی و اساسی اطیمنان حاصل کنند. موضوعی که برای تولیدکنندگان دارویی و مخصوصا آنهایی که محصولات خود را به شکل جهانی صادر می‌کنند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. با فناوری RFID می‌توان محصول را به شکل همه جانبه، چه از نظر امنیت و سلامت محصول و چه از نظر میزان در دسترس بودن آن تضمین کرد.»
پاوو سیلانپا، مدیر ارشد شرکت دارویی UPM Raflatac هم با نظر کلر موافق است: «یکی از دلایل توسعه این فناوری، قوانین مربوط به زنجیره تامین محصولات تحت نظارت FDA است. زیرا محصولاتی که از این سامان مجوز تولید می‌گیرند، باید قابلیت ردیابی محصول، از خط تولید تا خانه‌های مشتریان، را در محصول ایجاد کرده باشند. این کار معمولا توسط بارکدها و شماره سریال چاپ شده روی محصول ،انجام می‌شود. اما فکر می‌کنم انواع RFID و NFC ها به خاطر مزایایی که دارند، در بسیاری از قسمت‌ها جایگزین آنها شده‌اند.»
اینروزها بسته بندی های هوشمند به سرعت در حال پذیرفته شدن و جاافتادن در میان مردم است و مشخصا صنعت دارو نیز از این قافله عقب نمانده است. سیلانپا اضافه میکند: «یکی از مباحث مطرح در میان تولیدکنندگان دارو این است که اطلاعات ضروری مربوط به دارو مانند عوارض جانبی و دستور استفاده از آنها را چگونه به بهترین نحو در بسته بندی دارو بگنجانند. برای اینکار معمولا بروشورهای کوچک حاوی اطلاعات را در داخل بسته بندی میگذارند. اما حالا میتوان تمام این اطلاعات را در داخل NFC ذخیره کرد تا مشتری بتواند از راه تلفن هوشمند خود به آنها دسترسی داشته باشد.»
Schreiner MediPharm که توسعه دهنده‌ای پیشرو در سیستم‌های لیبل‌های پشت چسب‌دار نوآورانه برای محصولات دارویی به حساب می‌آید، عقیده دارد که مزایای RFID و NFCها خیلی بیشتر از صرفا ردیابی و اعتبارسنجی محصول است. جین دال، مدیر عامل این شرکت می‌گوید: «لیبل‌های هوشمند مجهز به RFID برای محصولات دارویی مزایای مختلفی دارند که یکی از آنها، دسترسی به اپلیکیشن‌های تعاملی ست. مثلا بیمار می‌تواند از اصالت و کیفیت کالا مطمئن شود و با دیدن ویدیوی نحوه استفاده از محصول، مطمئن باشد که به شکل صحیح از آن استفاده می‌کند.»
ایان اِکسِلسن، مدیر توسعه کسب و کار کمپانی انگلیسی AA Labels نیز عقیده دارد که بهتر شدن ارتباط میان بیمار و کمپانی تولید کننده دارو مزایای مختلفی دارد: «مزیت قابل ردیابی بودن RFID در تمامی زنجیره تامین، ارزش افزوده ایجاد می‌کند. دسترسی به اطلاعات کامل محصول از طریق اسکن اطلاعات هم برای بیماران مزیت مهمی به شمار می‌رود. تا امروز از لیبل‌های چند لایه برای اطلاع رسانی به بیمار استفاده می‌شد، ولی با توسعه فناوری و ظهور انواع بارکد و NFC ها، عمر لیبل‌های چند لایه هم کم کم به سر می‌آید.»
اما استیو وود، مدیرعامل شرکت تخصصی فناوری‌های ردیابی Covectra حرف تازه‌ای دارد. او می‌گوید که بعضی از تولیدکننده‌های دارویی از تهدیداتی که برچسب‌های RFID برای محصول ایجاد می‌کنند، نگرانند. زیرا اشعه‌های الکترومغناطیسی می‌توانند بر روی بعضی داروها آثار مخرب داشته باشند. برای همین است که برخی از کارخانه‌ها از بارکدهای دیتا ماتریکس دو بعدی و سریالی بر روی بسته‌بندی محصولات استفاده می‌کنند.
AlpVision، توسعه دهنده فناوری‌های امنیتی و ضدجعل هم عقیده دارد که برچسب‌های RFID به خاطر هزینه‌ها و محدودیت‌هایی که دارند، در بعضی از محصولات خاص قابل استفاده نیستند. به همین خاطر است که برای آن دسته از محصولات، بارکدهای ماتریکسی دو بعدی و کیو آر کدها انتخاب مناسب‌تری هستند. مخصوصا اگر قرار باشد بروشورهای اطلاعاتی مجازی را در اختیار مشتری قرار دهند.
کیوآر کدها و بارکدهای دیتا ماتریکس در صنعت دارو نسبت به بارکدهای خطی مزایای بسیار بیشتری دارند: آنها در عین حال که کوچکتر هستند، اطلاعات بیشتری را هم در خود جای می‌دهند. استفاده از کیو آر کدها مخصوصا در دوران کرونا هم با استقبال بیشتری رو به رو شده است.
تکنولوژی در مقابل جعل
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، جعل محصولات دارویی هر ساله ۷۷ میلیارد دلار به صنعت دارو خسارت می‌رساند. بنابراین استفاده از فناوری‌های تعاملی یکی از اثربخش‌ترین راه‌ها برای جلوگیری از این نوع ضرر و زیان‌هاست.
برای مقابله با جعل محصولات از فناوری‌های مختلف لیبل استفاده می‌شود که از آنها میتوان به تمهیدات آشکار مانند لیبل‌های مخدوش شونده، لیبل‌های void و یا انواع تمهیدات پنهانی (مانند مرکب‌های یووی، فلورسنت، هولوگرام و…) اشاره کرد. اما بهترین و موثرترین روش ضدجعل همیشه استفاده از تمهیدات امنیتی آشکار و پنهان به شکل ترکیبی است.
مثلا امروزه بسیاری از برندها برای اعتباردهی به سرنگ‌ها و نظارت بر زمان تولید، دما و امنیت آنها از RFID استفاده می‌کنند. فناوری دیگری که در کنار RFID و یکپارچه با آن استفاده می‌شود، اینترنت اشیا (loT) است.
اندی شرز از کمپانی Epson America عقیده دارد که به کارگیری اینترنت تنها راه قابل اعتماد برای مبارزه با جعل محصولات است: «هر لیبلی با هر نوع تمهیدات امنیتی‌ای ممکن است جعل شود. حتی فناوری‌های پیچیده‌ای مانند RFID ها نیز ممکن است توسط برخی برنامه‌های پیچیده جعل و کپی شوند. برای همین، ضروری ست که اطلاعات موجود در لیبل به یک منبع معتبر ارجاع داده شود. این یعنی اینکه ما نمی‌توانیم حجم زیادی از محصولات را با لیبل‌های یکسان عرضه کنیم. بلکه هر محصول باید توسط یک کد یا المان خاصی منحصر به فرد شده باشد تا مشتری بتواند اطلاعات و اصالت آن را توسط اپلیکیشن‌های موبایل ردیابی کند. در این صورت کدی که بر روی یک محصول جعلی درج شده، یا در بانک اطلاعاتی وجود ندارد و یا قبلا از آن کد برای محصول دیگری استفاده شده. در هر صورت این اتفاق جعلی بودن محصول را نشان می‌دهد.»
شرکت چاپ دومینو هم با این صحبت موافق است: « برای اطمینان از جعل نشدن محصول، چاپ لیبل‌های ضد دستکاری در کنار شماره سریال محصول ضروری ست. با وجود شماره سریال بر روی محصول وقتی یک محصول را از داروخانه می‌خرید، از اصل بودن آن مطمئن می‌شوید. لیبل‌های ضد دستکاری هم به این منظور چاپ می‌شوند که شما از سلامت، استرلیزه و یا دست اول بودن آن مطمئن شوید.»
یکی دیگر از تمهیدات امنیتی که می‌توان به کار برد، تگ‌های دارای مرکب‌های خاص است. به این ترتیب که وقتی مرکب را با ابزارهای طیف سنج بررسی کنیم، متوجه می‌شویم که با همان مرکبی که شرکت اصلی چاپ شده یا خیر. همچنین نرم افزارهای خاصی وجود دارند که نوعی خطای عمدی در کد امنیتی ایجاد می‌کنند که فقط توسط شرکت سازنده قابل تشخیص است. به این ترتیب کدهایی که کاملا بدون خطا بر روی محصول چاپ می‌شوند، نشان از جعلی بودن محصول دارند.
جین دال، مدیر شرکت Schreiner MediPharm می‌گوید: «برای یکپارچه سازی بیشتر محصول، می‌توان از روش‌های مهر و موم مخصوصی برای بسته‌بندی محصولات استفاده کرد که اولین مانع جدی برای جاعلان محصوب می‌شود. امنیت بسته‌بندی و لیبل در انواع آشکار، نیمه آشکار و پنهان تقسیم بندی می‌شوند که امینت محصول را تا سطح بسیار بالایی حفظ می‌کنند. سیستم‌های ردیابی و پیگیری محصول هم که سالهاست مورد استفاده قرار می‌گیرد. فقط اهمیت کار اینجاست که برای محصولاتی که نمونه‌های جعلی آنها ممکن است خسارات جبران‌ناپذیری برای بیمار یا شرکت سازنده آن ایجاد کند، باید از تمهیدات امنیتی ویژه و چند مرحله‌ای آنالوگ و دیجیتال استفاده کرد که توسط انبارداری‌های مختلف در زنجیره تامین قابل بررسی باشد.»
پاوو سیلانپا از شرکت UPM Raflatac می‌گوید: «فناوری های امنیتی مختلف و متعددی وجود دارند. تنها چالش کار اینجاست که فناوری مناسب محصول را برای آن انتخاب کنیم. و برای جلوگیری از جعل محصول، بهتر است از چند فناوری ضدجعل به طور همزمان استفاده شود نه فقط یکی. همچنین این سوال پیش می‌آید که چه کسی باید بتواند این تمهیدات را بررسی و شناسایی کند؟ متخصصان در زنجیره تامین؟ یا مشتری؟ بنابراین نوع فناوری‌ای که استفاده می‌شود تا حد بسیار زیادی به جواب این سوال بستگی دارد.»
استیو وود از Covectra عقیده دارد که بارکدهای اطلاعات متغیر به راحتی جعل می‌شوند و خیلی هم طول می‌کشد تا بفهمیم یک بارکد با چند کد مختلف در بازار موجود شده. او اضافه می‌کند: « یکی از بهترین راهکارها برای جلوگیری از جعل محصول، فناوری StellaGuard از شرکت Covectra است که در واقع لیبلی است که در آن، یک بارکد سریالی دو بعدی بر روی یک بستر فوق امنیتی چاپ شده. برای ایجاد امنیت حداکثری در بستر لیبل، هر لیبل دارای یک شماره و یک پترن هولوگرافیک ستاره‌ای در داخل لیبل است که با دیگری متفاوت است. ترکیب بارکد دو بعدی در کنار شماره و پترن منحصربه‌فرد بر روی بستر لیبل، چیزی‌ست که فورا توسط یک تلفن هوشمند شناسایی و اصالت سنجی می‌شود.
به سوی آینده
در آینده نزدیک قرار است چه روندهایی را ببینیم؟ پاسخ شرکت Domino به این سوال این است: « همانطور که می‌دانید در حال حاضر فقط داروهایی که توسط پزشک تجویز می‌شوند سریالیزه شده‌اند. من فکر می‌کنم در پنج سال آینده، تمام محصولات دارویی در آمریکا و اروپا سریالیزه می‌شوند. این اقدام همین حالا در روسیه انجام شده و آنها نه تنها تمام داروهای تجویزی و غیر تجویزی خود را سریالیزه کرده‌اند، بلکه دارند این کار را بر روی بطری‌های آب معدنی و شیر هم انجام می‌دهند.