در دل صنعت بستهبندی ایران، جایی که نوآوریهای فنی باید همزمان پاسخگوی نیازهای روزمره رستورانها و کافیشاپها باشد، «جلوه آفتاب ایرانیان» طی نزدیک به سه دهه فعالیت، از یک کارگاه کوچک به یک هلدینگ صنعتی چندوجهی تبدیل شده است. مجموعهای که با تکیه بر سه واحد مجهز؛ جلوه آفتاب ایرانیان، جلوه آفرین پارس و پیمان شفق الوند (برند پلتیک) زنجیره تولید را از مقوای خام دوبلکس بهداشتی و ورقهای تخصصی تا طراحی و تولید محصول نهایی، یکپارچه کرده است. از تولید روزانه ۲۵ تن مقوا به صورت استروک برای لیوان کاغذی و دیگر محصولات جعبه پیتزا، پاکتهای پیپربگ و دیگر بستهبندیهای مصرفی، این گروه امروز بخشی مهم از نیاز فستفودها و حتی نیاز برخی خطوط هواپیمایی را تامین میکند. نخستین تولیدکننده لیوان کاغذی در ایران، بومیساز مقوای لیوان، دریافتکننده استاندارد ملی برای مقوای سهلایه جعبه پیتزا و پیشگام در جایگزینی پلاستیک با راهکارهای پایدار مانند پیپربگ، تنها بخشی از کارنامهای است که با تمرکز بر مرکبهای خوراکی (Food Grade) و طراحیهای متمایز، به تولید ماهانه بیش از یک میلیون لیوان انجامیده است. گفتوگوی ما با شاهین رضوی تبریزی، رئیس هیئتمدیره این مجموعه، روایت همین مسیر پرتلاش و تصمیمهای فنی پشت این رشد است.
کارم را از سال ۱۳۷۱ با چاپ سیلک جعبه در یک زیرپله کوچک شروع کردم. آن زمان جعبههای فستفود منگنهای و دوتکه بودند، اما ما جعبه یکتکه و دایکاتی را معرفی کردیم که نیاز به منگنه نداشت و خودمان روی آن چاپ سیلک میزدیم. رفتهرفته کارها توسعه یافت تا جایی که امروز یکی از کارخانههایمان (پیمان شفق الوند با برند پلتیک) مقوای سهلایه دوبلکس بهداشتی تولید میکند.
دو سال پیش، اولین جعبه پیتزای ایران با نشان استاندارد ملی برای مقوای سهلایه استاندارد را ما گرفتیم؛ بعد از ما فقط دو واحد دیگر موفق شدند. بومیسازی مقوای لیوان کاغذی را هم از ۱۳۷۴ آغاز کردیم و روزانه ۲۵ تن مقوا و ۵۰۰ هزار جعبه پیتزا تولید میکنیم. ورق مقوا را به صورت استروک (چاپشده و تیغخورده) تحویل میدهیم؛ هم لیوانسازی داریم و هم به لیوانسازها مقوا میدهیم.
این مجموعه با۲۷۵ پرسنل شامل سه کارخانه است: جلوه آفتاب ایرانیان در اشتهارد، جلوه آفرین پارس و پیمان شفق الوند (پلتیک) که روزانه سه میلیون درب ظرف غذا تولید و ماهیانه بیش از یک میلیون لیوان تولید میکنیم. دربهای مقوایی متالایزشدهای را که روی ظروف آلومینیومی در بازار میبینید، هم اینجا تولید میشود. امروز هر نیاز فستفود، از لیوان تا جعبه و پاکت، دراین مجموعه با مقوای بهداشتی تولیدی خودمان تامین میشود.
با توجه به دسترسی آسانتر و ارزانتر به پلاستیک در ایران، با چه انگیزهای به تولید پیپربگ روی آوردید؟
راستش من شاهد بودم که در آمریکای شمالی مسیر ممنوعیت پلاستیک جدی شده، ما هم از قبل این روند را میدیدیم و برای آن آماده شدیم. پارسال کارخانه پیپربگ را در تورنتو راهاندازی کردیم و حالا چند دستگاه فعال داریم که همگی با استانداردهای مورد قبول آن بازار کار میکنند. یکی از مدلها را هم به ایران آوردیم و خط تولید پاکتهای فولاتومات پیپربگ را اینجا راه انداختیم. ضمن اینکه ما از حدود پانزده سال پیش در پاکتهای ساندویچ و همبرگر فعال بودهایم، اما امروز پیپربگ را بهعنوان یک مسیر پایدار و صنعتی آیندهدار دنبال میکنیم.
آیا بجز مشتریان عمده و طرحهای عمومی، سفارشهای اختصاصی و کمتیراژ را هم میپذیرید؟
بله، اگر چاپ اختصاصی بخواهند، امکانپذیر است و ما تولید میکنیم. در غیر این صورت، دو طرح عمومی ثبتشده داریم، یکی طرح چوب که بسیار معروف است و حتی رقبا سعی کردند تقلید کنند اما چون این طرح ثبتشده، جرایم سنگینی برایشان داشت و نتوانستند ادامه دهند. طرح عمومی دیگر ما هم جایزه برده است. این طرحها حتی در آمریکا و اروپا هم خواهان دارند.
تازهترین نوآوریتان چیست؟
کار جدیدی که چندسال پیش شروع کردیم، آوردن دستگاههای تولید سطلهای مقوایی است که برای سطلهای کنتاکی، ظرف سالاد و پاستا استفاده میشود.برای تولید این سطلها مقوای وارداتی اروپایی، عمدتا سوئدی هم داریم، اما تولید خودمان نیز بهداشتی و ایمن است.
ورقهای سهلایه تولیدی شما چه مزایایی دارد؟
مقوای سهلایه بر اساس سفارش با لایهها و گرماژهای مناسب تولید میشود. مثلا دو لایه ۱۲۷ گرمی با یک لایه ۹۰ گرم. ما نه تنها سهلایه ، بلکه کاغذ آن را نیز خودمان تولید میکنیم.
چاپ روی این ورقها چگونه است؟
چاپ روی آن فلکسو است و با مرکب واتربیس چاپ میشود.
واترپروفکردن مقوای لیوان کاغذی با چه مواد و چه روشهایی انجام میشود؟
مبنای کار ما مقوای کاغذ پارس است که از باگاس نیشکر تهیه میشود و آن را در کارخانه به محصول نهایی تبدیل میکنیم. ابتدا با مواد پلیاتیلن واترپروف میشود، بعد چاپ و تیغزنی انجام میگیرد و در نهایت به شکل محصول آماده یا ورق تبدیلشده تحویل میدهیم. ما پوششدهی پلیاتیلن را به شکل پاششی انجام میدهیم که از سطح کار جداشدنی نیست و پوستهپوسته نمیشود. درواقع پوشش پلیاتیلن جزئی از ساختار ورق میشود، نه یک لایه جدا که روی آن چسبیده باشد. همچنین جنس مواد پلی اتیلنی کوت شده، برای مایعات سرد و گرم، تفاوت دارد.
الان هزینههای تولید بهخصوص در لیوان کاغذی در چه وضعی است؟
هزینه تولید امروز کاملا تحتتاثیر نوسانات و تصمیمهای قیمتگذاری مواد اولیه است؛ حتی جاهایی که انتظار دارید داخلی بودن باید خیال تولیدکننده را راحت کند. نوسان ارز اثر میگذارد، اما در لیوان کاغذی بخش قابلتوجهی از زنجیره ما داخلی است؛ مسئله اینجاست که همان بخش داخلی هم یکباره با جهش قیمت غیرقابل توضیح روبهرو میشود. مثلا پلیاتیلنی، مواد پتروشیمی، یکدفعه از کیلویی حدود ۴۷–۴۸ هزار تومان، به ۱۰۵ هزار تومان میرسد. سوال من این است که چرا؟ وقتی مواد پتروشیمی مال خودمان است و داخلی است، چرا باید با بالا رفتن دلار، اینطور رفتار کند؟
واقعیت این است که تولید در ایران شبیه یک چاقوی دولبه شده. دسته این چاقو دست کسی است که مواد اولیه را قیمتگذاری میکند؛ دو لبه تیزش هم یکی دست تولیدکننده و یکی دست مصرفکننده را میبرد. هر طرف که بخواهد میکشد، هم تولیدکننده زخمی میشود، هم مصرفکننده. من میتوانم صریح بگویم حدود ۸۰ درصد این زنجیره داخلی است، اما اینکه چطور همین بخش داخلی اینقدر جهش پیدا میکند، … اللهاعلم.
کد بهداشت و شناسههایی که روی محصولات دیده میشود دقیقا چیست؟ چرا روی بعضیها کدها فرق دارند؟
کدهای محصولات مختلف واحد و یکسان نیستند، چون هر محصول مسیر خودش را دارد. شناسههایی که روی بعضی محصولات یا رولها/ورقها میبینید، مربوط به فرآیندهای مختلف و پروندههای متفاوت است و سازمان غذا و دارو برای هر گروه، شناسه و کد مشخص صادر میکند. به همین خاطر ممکن است روی دو محصول ظاهرا مشابه، کدهای متفاوت دیده شود؛ چون منبع، آزمونها و پروندهشان متفاوت است.
از نظر بهداشتی، استانداردهای شما روی چه محورهایی میچرخد؟
اگر بحث مقاومت ورق را کنار بگذاریم، از نقطهنظر بهداشتی، مساله اصلی ما، تماس مواد مصرفی با غذا است، بهخصوص مرکب خوراکی (Food Grade) و کنترل فرآیند چاپ. ما اساسا کل محصولاتمان را با این نگاه جلو میبریم. برای همین هم یک معیار ساده و ملموس داریم؛. اگر لیوانی واقعا درست تولید شده باشد، وقتی داخلش چای داغ میریزید، نباید بوی نامطبوع بدهد. متاسفانه در بخش بزرگی از لیوانهای بازار، چای داغ که میریزید بوی تند بالا میزند و حتی یک لایه چربی روی سطح دیده میشود. اینها معمولا از جنس مواد، نوع مرکب و رعایتنشدن مراقبتهای چاپ میآید.
تفاوت هم در جنس پلیاتیلن است و هم در اجرای پوشش. پلیاتیلن ما طوری است که میتواند مات باشد. یعنی وقتی کاغذ را نگاه میکنید، انگار چیزی روی سطح نچسبیده، برخلاف بعضی نمونههای بازار که براق است و شبیه سلفون یا لمینیت دیده میشود. در بعضی کارهای براق، حتی امکان کنده شدن لایه هم هست، اما در کار ما این حالت ممکن نیست.
مسئولیت بهداشت تا کجا با شماست و از کجا به عهده لیوانساز یا تبدیلکار؟
ما ماده و ورق مناسب فودکانتکت را با پلیاتیلن و چاپ درست آماده میکنیم، اما در مرحله لیوانکردن هم باید مسایل بهداشتی رعایت شود، محیط، نیروی انسانی و نظم بهداشتی واحد تبدیل، باید استاندارد باشد. کدی که روی محصول یا ورق چاپ میشود لزوما به این معنا نیست که کل زنجیره تا آخرین مرحله تضمین شده؛ یعنی بخشی از اعتماد به کیفیت ورق و مواد را دربرمیگیرد اما بخشی هم به این برمیگردد که واحد تبدیل، واقعا شرایط بهداشتی را رعایت کند. ما برای شفافیت، اطلاعات قابل پیگیری را درج میکنیم اما این علائم مربوط به کیفیت ورق و مواد است و مرحله لیوانکردن، استانداردهای مستقل خودش را دارد.
درباره کنترل کیفیت و آزمایشگاهتان بگویید.
ما QC را تزئینی نمیبینیم؛ چون در کار فودکانتکت، کوچکترین خطا، مستقیم خودش را در مصرف نشان میدهد. برای همین هم آزمایشگاه و کنترلهای داخلی را جدی گرفتهایم. آزمایشگاه از نظر تنوع دستگاه و قابلیت آزمایشهای تخصصی به صورتی است که ادارات نظارتی در استان البرز، آن را برای واحدهای دیگر، مثال میزنند و معیار قرار میدهند. از نگاه من، هرچقدر فاصله شما از مسیرهای سهلگیرانه و میانبُرها بیشتر شود، هم کیفیت واقعیتر میماند و هم ریسک کسبوکار کمتر میشود.
نیروهای کنترل کیفیت را چطور جذب میکنید و آموزش میدهید؟
نیروهای فنی و کنترل کیفیت باید مسیر آموزش را جدی طی کنند. ما معمولا نیروهایی با پایه مرتبط (مثلا لیسانس شیمی) میآوریم، بعد دورههایی را که لازم است بگذرانند برایشان تکمیل میکنیم. از دورههای مرتبط با استاندارد و بهداشت گرفته تا آشنایی با آزمایشگاه مرجع. نگاه ما این است که QC فقط چک کردن آخر خط نیست باید فهم فرآیند داشته باشیم.
چطور مطمئن میشوید دستگاهها دقیق کار میکنند؟
بله. دستگاهها باید قابل اتکا باشند و این با کالیبراسیون برقرار میشود. تجهیزات آزمایشگاه به صورت دورهای و روتین توسط شرکت متخصص کالیبره میشوند و تاییدیه میگیریم و مهر و برچسب تایید روی دستگاهها الصاق میشود و از طرف سازمان استاندارد هم مرتب بارزرسی داریم. این بخش برای ما شوخیبردار نیست، چون اگر اندازهگیری غلط باشد، کل زنجیره تصمیمگیری غلط میشود.
ممیزی ایزو هم دارید؟
ایزو را نگرفتهایم؛ اما بازرسیها و نظارتها را داریم، بهخصوص از سمت استاندارد. وقتی مجموعهای در یک حوزه مشخص شناخته میشود، طبیعی است که رفتوآمد و کنترل هم بیشتر باشد.
آیا صادرات هم دارید؟
بله، صادرات داریم. کالای ما در ترکیه هم عرضه می شود. یک شرکت ترکیه ای که محصول ما را می خرد به کشورهای دیگر و آمریکا هم صادر میکند.
همین یکی دو ماه اخیر تولید داشتیم و جعبه پیتزا در تگزاس آمریکا فروش رفته که این برای ما افتخار است.
استاندارد محصولاتی که برای صادرات تولید میکنید با سفارشهای داخل کشور تفاوت دارد؟
نچندان. تفاوت، بیشتر در فلوت و نوع کاغذ کارتن است. برای صادرات از فلوتی استفاده میکنیم که به آن فلوت سردخانهای میگویند؛ یعنی فلوتی که برای شرایط رطوبتی و نگهداری سردخانهای/یخچالی طراحی شده و از نظر پایداری در برابر رطوبت،مثلا حمل دریایی، مطمئنتر باشد. همین انتخاب باعث میشود جعبه در مسیر و در هوای مرطوب مقصد، شکل و مقاومتش را بهتر حفظ کند.
با وجود ظرفیت و تجهیزات، امروز بزرگترین مانع تولید در ایران چیست؟
مشکل اصلی این است که تولید به انرژی و زیرساخت وابسته است و امروز برق، آب و گاز به یک ریسک دائمی تبدیل شده. کار ما با دیگ بخار و گاز گره خورده و با محدودیت انرژی، حتی اگر بازار و تقاضا هم باشد، خط تولید میخوابد. برای کنترل این ریسکها هم مجبور میشوید هزینههای سنگین بدهید: از موتوربرق و زیرساخت سوخت و مخزن استاندارد گرفته تا دردسرهای سهمیه و تامین. در چنین شرایطی، توسعه خیلی وقتها متوقف میشود. الان ما روزانه ظرفیت ۵۰ تن داریم که به دلیل همین محدودیتها، یکی از خطهای ما خاموش است و تولید به نصف رسیده است.
شما در هر جای دنیا اگر ۲۷۰ کارگر داشته باشید دولت انواع خدمات را به شما ارئه میدهد مثلا همین تورنتو که با تعداد ۱۰ کارگر هر روز از طرف بانکها پیشنهاد وام دریافت میکنیم، اما در اینجا دولت اگر سنگاندازی نکند نیز ما راضی هستیم.
یکی دیگر از معضلهای اصلی ما، کمبود کارگر است.
با این شرایط، توصیه شما برای دوام آوردن در بازار تولید چیست؟
باید واقعبین بود و با ریسکها هوشمندانه برخورد کرد. تجربه من این است که هرچه کمحاشیهتر و دقیقتر کار کنید و تصمیمها را بر پایه کنترل کیفیت و مسیرهای مطمئنتر بگیرید، شانس بقا و رشد بیشتر میشود، مخصوصا در صنعتی که فودکانتکت است، هزینه خطا چند برابر برمیگردد.
محصولات ما به دلیل این ویژگیها، خاص هستند و مشتریان خاصی داریم؛ برندهای معتبری که به همدیگر اعتماد داریم و فکر میکنم حفظ استانداردها و تضمین کیفیت، بهترین راه برای تداوم کار و رشد منطقی سهم ظروف آفتاب در بازار باشد.
