در بخش پاياني مطلب“خطرهاي خفته در گوشه و کنار سالن چاپ“ به برخي نکات ايمني مربوط به وسايل و ابزار عام کار پرداخته مي‌شود: آموزه‌هايي مهم و نجات‌بخش که عدم توجه به آنها حوادث ناخوشايند و گاه پردامنه ايجاد مي‌کنند. برق و ابزار برقي، آچارها و مواد شيميايي خطرناکي که ظاهر بي‌خطرشان، حوادث وخيمي را که در اثر اهمال ما پديد مي‌آيند مي‌پوشاند.
ابزار برقي مي‌توانند ايجاد اتصال کوتاه کنند، اتصال کوتاه مي‌تواند شما را دچار شوک کرده، به ابزار صدمه برساند و يا ايجاد آتش‌سوزي کنند. براي اجتناب از اتصال کوتاه:
- از ابزار برقي که داراي پوشش عايق باشند استفاده کنيد.
- براي ابزار برقي حتما سيم اتصال بکشيد (خصوصا ابزاري که فاقد پوشش عايق هستند)
- حتي‌الامکان از پلاک‌هاي سه شاخه استفاده کنيد.
- ابزار برقي را به وسيله سيم آنها بلند يا حمل نکنيد.
- سيم‌هاي زده‌دار ابزار برقي را تعويض کنيد.
- براي خارج کردن پلاک از پريز، آن را محکم بگيريد و بکشيد، هيچگاه سيم پلاک را نکشيد.
- قبل از اتصال پلاک به پريز، بررسي کنيد که سوييچ وسيله خاموش باشد.
- ابزار برقي را در حالت روشن روي زمين نگذاريد.
- هنگام تميز کردن يا تعويض قطعات ابزار برقي، آن را خاموش و پلاک آن را از پريز خارج کنيد.
- اگر بدنه ابزار برقي در هنگام کار داغ شد و يا دود مشاهده گرديد، بي‌درنگ سوييچ آن را خاموش کنيد.
- اگر از يک سيم سيار استفاده مي‌کنيد، دقت کنيد که سيستم، اتصال زمين داشته باشد. اطمينان حاصل کنيد که براي وسيله مناسب است و اندازه آن براي دسترسي به محل کار کافي باشد.
- هنگام کار در خارج از ساختمان، براي جلوگيري از شوک حاصل از رطوبت زمين، حتي‌الامکان از ابزار باطري‌دار استفاده کنيد.
- هنگام کار در خارج از ساختمان يا در ارتفاع، از سيم‌هاي سياري که داراي سيستم اتصال زمين هستند، استفاده کنيد.
ايمني ابزار دستي:
آچارها:
- دهانه آچار را براي اطمينان از عدم پريدگي، ساييدگي و ترک بازرسي کنيد.
- آچار را به اندازه کافي بلند انتخاب کنيد و از به کار بردن وسايل ديگري مانند لوله براي زياد کردن نيرو اجتناب کنيد، فشار زيادي ممکن است آچار را شکسته و باعث مصدوميت شما شود.
- به طور متعادل بايستيد و آچار را به سمت خود بکشيد، به سمت مقابل فشار ندهيد زيرا ممکن است آچار ليز خورده و شما صدمه ببينيد.
- از آچار به عنوان چکش استفاده نکنيد، ممکن است آچار در رفته و روي دست شما بخورد.
- روي پيچ و مهره‌هاي زنگ‌زده روغن نفوذ‌کننده بريزيد و سپس آن را با آچار چکش‌خور، بکس و يا يک آچار مقاوم باز کنيد.
پيچ‌گوشتي‌ها:
پيچ‌گوشتي‌هايي انتخاب کنيد که دسته آنها به اندازه کافي بلند باشد تا کاملا در دست شما جا بگيرد. دسته کوتاه پيچ‌گوشتي فشار زيادي به وسط کف دست شما مي‌آورد.
ايمني انبارها:
انبارها بر دو نوع اند:
- انبارهاي روباز
- انبارهاي مسقف
نکاتي که براي احداث انبارها بايد در نظر گرفته شوند عبارتند از:
- بايد از سطح زمين‌هاي اطراف بالاتر باشد.
- آبگير و نمناک نباشد.
- ديوارها و سقف‌ها بدون استثنا بايد از مصالح غير قابل اشتعال ساخته شود.
- کف انبارها بايد از بتن مسلح و مقاوم باشد تا در برابر وزن اجسام قابليت تحمل را داشته باشد.
- کف انبارها بايد داراي شيب ملايم باشد تا در صورت شست‌وشو آب در محل‌هايي از آن جمع نشود.
- فاصله بين انبارها بايد به نحوي باشد که به راحتي ماشين‌هاي آتش‌نشاني در حد فاصل بين آنها حرکت کند. ۷. درب انبارها بايد از جنس فلز و سطح داخلي آن صاف و بدون شکاف باشد.
- پنجره انبارها بايد فلزي و مجهز به حفاظت و تور سيمي باشد.
- داخل انبارها بايد به نسبت حجم آن دستگاه تهويه و هواکش داشته باشد.
۱۰.سيم‌کشي برق بايد توکار و از داخل لوله‌هاي مخصوص انجام گيرد و کليد و پريزها و روشنايي از نوع ضد جرقه باشد.
- لامپ‌هاي روشنايي بايد داراي حفاظ با حباب باشد و از دستگاه‌هاي حرارتي شعله باز در داخل انبارها نبايد استفاده کرد.
- انبارها بايد مجهز به وسايل و ابزار آتش نشاني باشد.
- فواصل بين هر رديف از اجناس در انبارهايي که عرض آنها بيش از ۲۰ متر است در نظر گرفته شود.
- در صورت تردد وسايط نقليه در داخل انبار اگزوز آن مجهز به فيلتر جرقه‌گير باشد.
- نحوه چيدن بسته‌ها به روش چيدن آجر به طوري باشد که مهار باشد.
۱۶.فاصله کالاهاي ديوار جانبي حداقل ۶۰ سانتي‌متر باشد.
- فاصله بين رديف‌هاي کالا بايد حداقل ۲ متر و ارتفاع آن نبايد بيش از ۵/۴ متر باشد.
- ارتفاع سقف کالا تا نزديک‌ترين روشنايي نبايد کمتر از يک متر باشد.
- استعمال دخانيات اکيدا ممنوع است.
- مواد ضايع بايد از انبار تخليه شود.
- آبدارخانه يا محل استراحت در داخل انبار نباشد.
- هر جنسي جداگانه انبار شود.
انبارهاي مسقف به سه دسته تقسيم مي‌شوند:
- انبارهاي مواد شيميايي و دارويي.
- انبارهاي مواد سوختني و نفتي.
- انبارهاي مواد خشک.
ويژگي‌هاي انبارهاي خشک عبارتند از:
- بايد توجه کرد که نورگير اين نوع انبارها از شيشه‌هاي مات باشد.
- در قسمت بالاي انبار از دريچه‌ها و تهويه استفاده شود.
- انبارها بايد مجهز به سيستم‌هاي اعلام و اطفا حريق باشد.
- فشار آب درداخل لوله‌هاي آتش‌نشاني آنها بايد ۶ اتمسفر باشد.
- فضاهاي انبار بايد غبار روبي شود و شيشه‌ها و نورگيرها مجهز به تور سيمي باشد.
- نصب دستگاه آب افشان سقفي ضروري است.
آيين‌نامه حفاظتي در مورد حملونقل مواد شيميايي:
- تمام لوله‌ها و سيستم‌هاي انتقالي بايد طوري تعبيه شوند که حداقل ميزان نشت را تضمين کنند.
- تمام فيلترها و قسمت‌هاي اتصال بايد طوري ساخته شوند که در موقع عبور قطعات و ذرات ناخواسته، يا بروز آلودگي هر‌گونه که باشد سيستم را قفل و از ورود ناخواسته مواد جلوگيري کنند.
- تمام نقاط جوشکاري شده بايد در مقابل نشت مقاوم باشند.
– تمام لوله‌ها و يا مخازن مواد بايد بر حسب قوانين و مقررات کشوري و آيين‌نامه مربوطه در اين مورد رنگ‌آميزي و علامت‌گذاري شوند.
- دستگاه‌هاي تنظيم فشار و يا کاهش فشار (شيرهاي کاهش فشار) لازمه سيستم‌هايي هستند که با فشار کار مي‌کنند.
- در جايي که مايعات از مخزن‌هاي ذخيره به تانکرها و بارکش‌ها انتقال داده مي‌شوند بايد بدنه فلزي مخزن ذخيره و نيز بدنه بارکش را به زمين متصل کرد.
- نبايد مواد بسيار مخاطره‌آميز از مناطق پرجمعيت عبور داده شوند.
– علامت صريح و واضح به جدار بيروني کاميون چسبانده مي‌شود تا مشخص‌کننده مخاطره‌آميز بودن مواد باشد.
– اگر مواد شيميايي مخاطره‌آميز از بين دو شهر عبور مي‌کنند، آيين‌نامه ايمني وسايل حملونقل به همان شدت داخل شهرها در بزرگراه‌ها نيز ا‌جرا شوند.
ايمني جوشکاري:
از آنجا که جوشکاري به عنوان کارگرم در صنعت از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است و به لحاظ استفاده از دستگاه‌هاي مختلف که از برق و گاز براي اين کار استفاده مي‌کنند، بايد هم از ايمني دستگاه‌هاي برقي و همچنين از ايمني سيلندرها اطلاعات کافي داشته باشيم. در اين مطلب سعي شده است مواردي را در اين رابطه به اطلاع شما برسانيم.
انواع جوشکاري:
به طور کلي مي‌توان به دو روش اين کار را انجام داد:
- جوشکاري برق
- جوشکاري گاز
جوشکاري برق:
– با استفاده از جريان برق (مستقيم) عمليات جوشکاري انجام مي‌شود که به دليل استفاده از جريان برق، موارد ايمني برق شامل: سالم بودن کابل‌ها، وجود سيم ارت، دوشاخه، درپوش موتور‌ها در مرحله اول الزامي است. در مرحله بعد استفاده از، وسايل ايمني جوشکاري شامل: ماسک، عينک، لباس کار ضخيم، دستکش چرمي، کفش ايمني ساق‌بلند و غيره.
نگهداري و مراقبت از کابل‌هاي جوشکاري:
– فرسودگي کابل‌ها زياد به چشم مي‌خورد و علت آن عدم رعايت اصول حفاظتي در کارگاه است از اين رو نکاتي چند در مورد مراقبت از کابل‌ها را يادآور مي‌شويم:
– از تاب‌خوردن بيش از حد کابل جلوگيري شود.
– از سقوط اجسام روي کابل جدا خودداري شود.
– از تماس قطعات داغ و پاشيده شدن مذاب روي کابل جلوگيري شود.
- حدالمقدور کابل جوشکاري کوتاه و مناسب انتخاب شود تا علاوه بر افت ولتاژ در اثر طويل بودن، کابل‌ها کمتر دچار آسيب شوند. از عبور وسايل حمل ونقل و کاميون و غيره از روي کابل جدا خودداري شود و در صورت ضرورت کابل از داخل لوله‌هاي فلزي مناسب، به گونه‌اي که خراشيده نشود، عبور داده شود.
– پس از پايان کار کابل‌ها به طور منظم جمع‌آوري و در محل مناسب نگهداري شوند.
جوشکاري با گاز:
به دليل استفاده از گاز نکات زير بايد مورد توجه قرار گيرد:
الف) بازرسي سيلندرها:
سالم بودن شير، عقربه‌هاي فشار‌‌سنج، شيلنگ‌ها، وجود درپوش، نصب شير يک طرفه بعد از مشعل و روي شيلنگ گاز يا اکسيژن و flame arrestor، وسايل مخصوص حمل سيلندر، استاندارد بودن محل نگهداري سيلندرها، کنترل تاريخ ساخت سيلندر.
ب) تفکيک سيلندرها از يکديگر بر اساس نوع گاز و انبار کردن آنها به طور جداگانه.
ج) نحوه صحيح استفاده:
شامل کنترل فشار استاندارد هر نوع سيلندر در زمان مصرف، اجتناب از مصرف موادي که ترکيب آنها با گاز موجود حالت انفجار يا اشتعال ايجاد مي‌کند. (به طور مثال مواد چرب با اکسيژن خا‌لص که ترکيب انفجاري به وجود مي‌آورد) نقل‌و‌انتقال صحيح با استفاده از وسايل چرخ‌دار، بستن کليه شيرها پس از اتمام کار.
د) وسايل ايمني لازم:
شامل عينک شيشه‌رنگي، دستکش چرمي جوشکاري، آچار مخصوص باز‌وبسته کردن شير‌آلات که در زمان استفاده جرقه‌اي توليد نکند.
موارد متفرقه:
۱- دستگاه سنگ فرز:
از اين وسيله در کار‌هاي مربوط به جوشکاري استفاده زيادي مي‌شود که در رابطه با آن رعايت نکات زير الزامي است:
- کابل برق دستگاه حتما دو شاخه داشته باشد.
- صفحه محافظ و دستگيره نصب شده باشد.
– در زمان تعويض صفحه سنگ، حتما دوشاخه را از برق در آورده باشيم و به کليد دستگاه اکتفا نکنيم.
– در زمان کار با دستگاه تا حد امکان آن را از بدن خود دور نگه داريم.
– در زمان کار به نوع صفحه سنگ مورد استفاده توجه کنيم (در نوع ۳ ميلي‌متري امکان شکسته شدن بيشتر است).
– تعمير دستگاه فقط توسط افراد متخصص انجام شود تا بتواند پس از تعمير دور آن را اندازه‌گيري کنند.
– دور سنگ با دور فرز يکسان باشد.
– از سنگ فرز سيار به صورت ثابت استفاده نکنيد زيرا خطر دزديدن کار و گير کردن آن بين حفاظ و شکستگي سنگ را در بر دارد.
– قبل از شروع به کار، بررسي کنيد که سنگ فرز ترک نداشته باشد.
– سنگ مخصوص برش سنگ و موزاييک با نوع مخصوص فلز تفاوت دارد بنابراين براي هر کار از سنگ مخصوص استفاده کنيد. سنگ با ضخامت ۶ ميلي‌متر فقط براي صيقل دادن بايد مورد استفاده قرار گيرد.
۲) دستگاه گرم‌کننده الکترود (oven):
از آنجايي‌که اين دستگاه‌ها برقي هستند، رعايت موارد ايمني برق در مورد آنها الزامي است. همچنين به اين امر هم بايد توجه داشت که به دليل حرارت بالا، در زمان خارج کردن الکترود از دستکش چرمي استفاده شود و درب آن در زمان کار کردن قفل شود.
۳) جوشکاري‌هاي خاص:
به طور مثال جوشکاري با گازهاي خنثي که متداول‌ترين آن آرگون است؛ در مورد کار با اين مواد بايد اطلاعات کافي از نوع کار و نيز اثرات احتمالي آن بر روي بدن داشته باشيم تا بتوانيم اقدامات و وسايل لازم را تدارک ببينيم.
۴) گازهاي زيان‌آور:
گازهاي حاصل از سوخت‌و‌سوز الکترود يا ديگر مواد جوشکاري به خصوص در يک محيط بسته مي‌تواند بر روي بدن انسان اثرات زيان‌آوري داشته باشد. بنابراين در زمان جوشکاري در چنين محيط‌هايي بايد از ماسک تنفسي و تهويه استفاده کرد. همچنين در محيط‌هاي بسته از هواکش‌هاي مناسب جهت تهويه و خروج گازهاي زيان آور استفاده کرد.
۵) عينک‌هاي محافظ:
همان‌طور که پيش از اين گفته شد يکي از وسايل ايمني، عينک است که مي‌تواند سهم به سزايي در کاهش حوادث چشمي ايفا کند.
موارد عمومي ايمني درجوشکاري:
- مجوز کار معتبر.
- نصب علايم هشدار دهنده در محل کار
- بازرسي منظم از دستگاه‌ها و لوازم و تهيه کردن چک‌ليست‌هاي لازم.
- جوشکار بايد از طرز کار خود و احتياط‌هايي که در مورد خودش و ديگران بايد رعايت کند اطلاع داشته و به اهميت دقت در جوشکاري واقف باشد.
- استفاده از وسايل ايمني لازم که در انواع جوشکاري بايد مورد استفاده قرار گيرند.
- در صورتي‌که جوشکاري در ارتفاع بيش از ۵/۱ متر انجام شود بايد پيش‌بيني‌هاي لازم براي جلوگيري از سقوط جوشکار در اثر برق‌گرفتگي يا خطاهاي ديگر صورت گيرد، اين کار ممکن است به وسيله نرده‌کشي و يا کمربند ايمني و غيره انجام شود.
- در موقعي که جوشکاري متوقف مي‌شود، جوشکار بايد کليد اصلي دستگاه را زده و مدار را قطع کند.
- قبل از جوشکاري بايد وسايل سنگين جوشکاري را که روي چرخ سوار شده‌اند کاملا مهار کرد که به طور اتفاقي شروع به حرکت نکند.
- پس از اتمام جوشکاري وقتي جوشکار محل تازه جوش را رها کرد و در جاي ديگري مشغول جوشکاري مي‌شود بايد به روش مناسبي آن منطقه را مشخص کند که ساير کارگران با آن برخورد نکرده و نسوزند.
نکات ايمني مربوط به جلوگيري
از حريق:
– جوشکاري بايد در جايي انجام گيرد که مصالح قابل اشتعال در آنجا نباشد.
– وقتي که از دستگاه جوشکاري سيار استفاده مي‌شود در هر محل جديد قبل از شروع جوشکاري بايد بازرسي به عمل آيد و خطرات احتمالي ايجاد حريق مورد بررسي قرار گيرد.
- وقتي که محل کار مشکوک است مسئله بايد کتبي به مقامات صلاحيت‌دار اطلاع داده شده وکسب تکليف شود. وقتي جوشکاري در مجاورت مواد قابل اشتعال انجام مي‌شود بايد دقت شود که ذرات فلز و روباره گرم با مواد مزبور تماس پيدا نکند و باعث ايجاد حريق نشود.
