نگاهي به وضعيت صنعت چاپ در جهان نشان مي‌دهد آمريکا، آلمان، ژاپن، ايتاليا، انگلستان، هند، اندونزي و چين درحال‌حاضر بيشترين سهم صنعت چاپ جهان را به خود اختصاص داده‌اند. آخرين آمار در دست مربوط به ايران به سال ۲۰۱۲ ميلادي برمي‌گردد که در آن ايران در صنعت چاپ در رتبه ۲۹ جهان قرار داشت. شايد مرور و الگوبرداري از روند و مولفه‌هاي رشد کشورهايي مانند هند، اندونزي، چين و يا حتي کشورهاي اروپايي بتواند براي پيشرفت صنعت چاپ ايران نيز مفيد باشد. مقاله زير خلاصه آخرين آمار مربوط به کشورهاي برتر در صنعت چاپ جهان است که سارا رشادي‌زاده ترجمه کرده است.
چاپ، يکي از صنايعي است که زمينه‌ساز وقوع بسياري از تحولات در جهان شده و درحال‌حاضر نيز بخش عظيمي از توليد ناخالص کشورهاي مختلف جهان را به خود اختصاص داده است. هرچند با تحولات قرن اخير، اين صنعت نيز تحولات زيادي را تجربه کرده، اما آنچه هنوز هم به طور تقريبي در تمام دنيا مشترک است، اين است که کارگران صنعت چاپ به‌طور معمول از آموزش‌هاي غيررسمي براي افزايش مهارت خود استفاده مي‌کنند و به معناي ديگر در بحث آموزش، نقش تجربه از ساير مولفه‌ها پررنگ‌تر است. با اين حال با رشد فناوري و ظهور فناوري‌هاي تازه در صنعت چاپ، اشتغالزايي براي کارگران عادي به سرعت در حال کاهش است؛ چرا که فناوري پيشرفته پيش از هر چيز نيازمند تکنسين‌هايي ماهر و آموزش‌ديده است.
آمريکا، شريک صنعت چاپ هند
چاپ يکي از صنايع مهم هند به شمار مي‌آيد. انواع سنتي چاپ در اين کشور شامل چاپ برجسته، سنگي، ليتوگرافي و چاپ روي صفحه نمايش است. صنعت چاپ در هند به سرعت در حال رشد است و در اين ميان آمار ۳ هزار و ۵۰۰ فارغ‌التحصيل رشته مهندسي چاپ نيز گواه همين موضوع است. در اين ميان چاپ ويژه بسته‌بندي با سرعت بيشتري نسبت به زيرشاخه‌هاي ديگر اين صنعت در حال به روز شدن است. کارشناسان روند رشد مثبت اين صنعت در هند را به دو دليل اصلي گسترش سواد و به همراه آن پيشرفت تجارت و صنايع در اين کشور مي‌دانند. با اين حال صنعت چاپ در بازارهاي داخلي هند با موفقيت چنداني مواجه نيست، چرا که درصد افراد باسواد و علاقه‌مند به مطالعه در اين کشور بسيار پايين است و بر همين اساس از مجموع ۴۹ هزار نشريه هندي، درآمد سالانه آنها در کل رقمي حدود يک ميليارد دلار عنوان شده است. اين آمار را مي‌توان به تعبيري ديگر شکست صنعت چاپ در بازارهاي داخلي هند خواند. بر همين اساس نيز اين کشور علاوه بر تاکيد بر سوادآموزي، عمده تمرکز خود را بر بازارهاي بين‌المللي گذاشته است و انتظار دارد رقم رشد خود را به ميانگين ۶ درصد در سال نزديک کند.
نگاهي به گذشته صنعت چاپ در اين کشور از تحولات عظيمي خبر مي‌دهد. صنعت چاپ هند از اوايل دهه ۹۰ ميلادي و همزمان با آغاز روند خصوصي‌سازي درهاي خود را به سوي دوران نوين گشود و اين کشور با سرمايه‌گذاري بر اين صنعت توانست از فناوري و ماشين‌آلات پيشرفته استفاده کند. هند به سرعت توانست گامي فراتر بگذارد و در زمينه ساخت ماشين‌هاي چاپ نيز فعال شود، به طوري که با ظرفيت بالاي توليد و نيز رعايت استانداردهاي بين‌المللي در فرآيند ساخت به يکي از سازندگان عمده چاپگرها و دستگاه‌هاي چاپ تبديل شده است. درحال‌حاضر درآمد اين صنعت در هند از مرز ۱۱ ميليارد دلار گذشته است و محصولات خود را به بيش از ۱۲۰ کشور جهان از جمله کشورهاي در حال توسعه و توسعه‌يافته و به ويژه چين، آمريکا، ژاپن، کره، استراليا و اروپا صادر مي‌کند.
بنابر آمارهاي منتشر شده از سوي دولت، اين کشور درحال‌حاضر بيش از ۲۵۰ هزار شرکت هندي فعال در زمينه چاپ در شهرهايي از جمله دهلي نو، کلکته، بمبئي، حيدرآباد، چناي و سيواکاسي مشغول فعاليت هستند و در مجموع توانسته‌اند بيشترين تعداد دستگاه چاپ را نيز از آن خود سازند. هند در سال ۲۰۱۵ ميلادي توانست از طريق اين صنعت به درآمد ۲۱ ميليارد دلاري دست يابد و رشد خود را در اين زمينه افزايش دهد؛ به طوري که سرعت چشمگير رشد اين کشور در صنعت چاپ توجه سرمايه‌گذاران خارجي را به سوي خود جلب کرد و حمايت‌هاي دولتي نيز باعث شد کشورهايي از جمله آمريکا سهم عمده‌اي از صنعت چاپ هند را از آن خود سازند.
وضعيت پايدار صنعت چاپ در چين
با نگاهي به ديگر کشورهاي آسيايي و مروري بر صنعت چاپ ژاپن مي‌بينيم که صنعت چاپ اين کشور در حال تجربه تغييرات عميقي در زمينه رسانه‌هاي چاپي است. اين تغييرات که با گذر از رکود اقتصادي طولاني و تجربه تحولات اجتماعي و جغرافيايي ژاپن به وجود آمده، باعث شده تا با وجود پيشرفت‌هاي چشمگير اين صنعت، بازار صادرات ماشين‌هاي چاپ ژاپني ۱۱ درصد کاهش يافته و صنعت چاپ ژاپن با شرايط خطر مواجه شود؛ روندي که گذر از آن نيازمند رو آوردن به نيازهاي روز جامعه، تزريق سرمايه و تحمل ضررهاي اوليه است. اندونزي، از ديگر کشورهايي است که با داشتن بزرگترين اقتصاد در جنوب شرقي آسيا و سهم بالاي توليد توانسته پا به پاي کشورهاي در حال توسعه صنعت چاپ خود را گسترش دهد. نرخ رشد اين صنعت در اندونزي بسيار بالا عنوان شده که شامل چاپ افست، فلسکو و ديجيتال مي‌شود.
اما در چين به عنوان دومين اقتصاد بزرگ جهان، صنعت چاپ وضعيتي پايدار را تجربه مي‌کند. در طرح ۵ ساله رشد صنايع چين، صنعت چاپ با رشد ۱۹ درصدي خود توانسته سهم زيادي از توليد ناخالص داخلي اين کشور را به خود اختصاص دهد و علاوه بر اين يکي از بزرگترين توليدکنندگان ماشين‌آلات چاپ در جهان شناخته شود. در سال ۲۰۱۲ ميلادي اعلام شد که بيش از ۱۰۴ هزار شرکت چاپ در اين کشور وجود دارد که زمينه اشتغال بيش از ۳ ميليون و ۵۰۰ هزار نفر را فراهم آورده است.
خرده‌فروشي، نيروي محرکه صنعت چاپ آلمان
صنعت چاپ در آمريکا با بيش از ۵ هزار شرکت فعال و بيش از يک ميليون نيروي کار، در بخش‌هايي مانند چاپ تجاري، چاپ روزنامه و چاپ بسته‌بندي فعال است. رقم فروش اين صنعت در آمريکا از مرز ۱۴۰ ميليارد دلار گذشته و تا حدودي از ساير رقبا جلو افتاده است. دولت آمريکا اعلام کرده است که تا ۳ سال آينده در زمينه چاپ ديجيتال رشد سريع‌تري را نسبت به قبل تجربه خواهد کرد.
با اين حال در آن سوي دنيا و در کشور آلمان که پيشگام صنعت چاپ به شمار مي‌آيد، اوضاع کمي برخلاف ميل اين صنعت مي‌شود. آلمان نيز با داشتن بزرگترين بازار چاپ اروپا، يکي از برترين‌هاي جهان در اين صنعت به شمار مي‌آيد. صنعت چاپ آلمان در سال ۲۰۱۱ ميلادي و پس از عبور از بحران مالي سال ۲۰۱۰ ميلادي توانست پيشرفت کند، با اين حال و در مقايسه با ساير کشورهاي جهان، اوضاع چندان بر وفق مراد نيست. براساس آمارهاي منتشر شده در همين سال، صنعت چاپ نسبت به سال قبل‌تر خود با سقوط ۱۱ درصدي مواجه شده بود که آمار چندان خوشايندي به شمار نمي‌آيد. جمع درآمد اين صنعت به رقم ۱۶ ميليارد يورو رسيد، در حالي که تا پيش از وقوع بحران مالي ۲۰۰۸ ميلادي، درآمد اين صنعت به مرز ۱۸/۵ ميليارد يورو رسيده بود.
درحال‌حاضر حدود ۱۰ هزار شرکت چاپ و بيش از ۱۵۰ هزار نيروي انساني در اين صنعت مشغول به کار هستند و به طور متوسط هر يک از اين شرکت‌ها ۱۶ نفر را به استخدام خود در آورده است. صنعت چاپ در آلمان حدود ۸۰ درصد از بازار نشر اين کشور را زير پوشش قرار داده است. از نظر روش‌هاي چاپ، چاپ افست ۴۲ درصد، چاپ فلکسو ۲۱ درصد، چاپ گراور ۱۳ درصد، چاپ ديجيتال ۱۲ درصد و ساير چاپ‌هاي نوين ۱۲ درصد انواع چاپ در اين کشور را تشکيل مي‌دهد. ارزش صادرات صنعت چاپ آلمان حدود ۴ ميليارد يورو عنوان شده و مشتري اصلي آن کشورهاي سوئيس، اتريش، فرانسه، هلند و انگليس است. آلمان درحال‌حاضر عمده واردات خود را از کشورهاي چين، بريتانيا، فرانسه، لهستان و اتريش انجام مي‌دهد. در آلمان، نيروهاي محرکه توسعه صنعت چاپ، صنعت خرده‌فروشي و بازار کتاب است.
بنا بر آمار منتشر شده از سوي فدراسيون صنايع چاپ بريتانيا، گردش مالي صنعت چاپ بريتانيا به بيش از ۱۴/۳ ميليارد پوند رسيده و نام اين کشور به عنوان يکي از ۵ توليدکننده بزرگ محصولات چاپ در جهان مطرح شده است. بيش از ۱۰ هزار شرکت چاپ و ۱۴۰ هزار نيروي انساني در بخش صنعت چاپ انگليس مشغول به کار هستند و توانسته‌اند صنعت چاپ اين کشور را به سوي ديجيتالي شدن پيش ببرند. در کنار اين کشور، ايتاليا نيز در صنعت چاپ فعال شده و عمده محصولات خود را در اين صنعت به آمريکا، آلمان، چين و فرانسه صادر مي‌کند. آمار و ارقام نشان مي‌دهد که کشورهاي اروپايي و آسيايي به ويژه آلمان، ايتاليا، چين و هند توانسته‌اند در اين صنعت نسبت به ساير کشورهاي جهان گام‌هاي محکم‌تري بردارند.
