نگاه تولیدکنندگان؛ این بار به صادرات
«افزایش چشمگیر نرخ ارز طی بازه زمانی کوتاه و دگرگونی‌های اقتصادی ناشی از آن تاثیرقابل توجهی بر سازوکارهای مبادلات تجاری گذاشت و تناسب واردات-صادرات را در بسیاری از حوزه‌ها، به ویژه در بخش تامین مواداولیه بر هم زد.» این را تولیدکننده‌ای می‌گوید که برای تامین مواداولیه مورد نیاز خود دچار سردرگمی شده است.
برهانی که مطرح می‌کند حاکی از این است که نه می‌تواند به راحتی از محصول اولیه داخلی برای تولیدات خود استفاده کند و نه واردات از خارج را دارد. شرایط موجود نشان می‌دهد هر دو عرصه بر وی تنگ است. در صنعت کشور کم نیستند کسانی که با این قضیه دست و پنجه نرم می‌کنند، صنعت تولید کارتن هم از این قضیه مستثنی نیست.
در بخش تولید کارتن به سبب ماهیت کاربردی محصولات آن و نفوذی که در بسیاری از حوزه‌ها دارد مساله از این هم شدیدتر است.
قیمت دلار با شیبی تند سیر صعودی داشته و این موضوع طبق ادعای تولیدکنندگان کارتن منجر به کاهش توان آنها در تامین مواد مصرفی مورد نیاز خود شده است. به طوری که تداوم فرایند تولید در برخی از این واحدها به خطر افتاده است.
اما ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. به گفته علیقلی حسنی اعظمی رییس سندیکای ورق و کارتن، سازندگان کارتن که پیش از این، با روندی متعادل کاغذ مورد نیاز خود را از تولید داخل و از طریق واردات تامین می‌کردند، اکنون با سد امتناعی عظیم در برابر این تعادل مواجه شده‌اند.
طبق آماری که رییس سندیکای ورق و کارتن عنوان می‌کند سال گذشته ۳۰۰ هزار تن کاغذ مورد نیاز برای تولید کارتن از خارج وارد شده و مابقی آن طی فرایندی بی‌دغدغه از تولید داخلی تامین شده است.
وی میزان صادرات کاغذ را در این مدت ۹۰ هزار تن بیان می‌کند. (حجم صادراتی که وی بر اساس آن وضعیت تامین موارد اولیه مورد نیاز تولید کارتن را اسفناک می‌شمارد، کمی قابل تامل است.)
به گفته حُسنی اعظمی از زمان اوج گیری نرخ ارز تا پایان تابستان چندین برابر حجم کاغذی که طی یک سال صادر می‌شد، در اسناد صادراتی مربوط به کاغذ تولید شده در کشور، به ثبت رسیده است.
طبق این آمارها در چهار ماه گذشته بالغ بر ۳۰۰ هزار تن کاغذ از سوی تولیدکنندگان ایرانی صادر شده است و این رویدادی است که می‌توان از آن به‌عنوان عامل اصلی بر هم خوردن تعادل بازار کاغذ مورد نیاز کارتن سازان نام برد.
براساس نظریه‌های اقتصادی کاهش ارزش پول یک کشور، موقعیتی برای افزیش میزان صادرات آن کشور است. یعنی افزایش نرخ ارزهای خارجی، صادرکنندگان را مجاب به بالا بردن حجم صادرات می‌کند چون ارزآوری قابل توجهی را به همراه خواهد داشت. بنابرین نمی‌توان به تولیدکننده ایرانی ایراد گرفت که چرا محصول خود را در حجم بالا صادر می‌کند.
اگر صادرکننده پیش از این به‌ازای هر دلار ۳ هزار و ۵۰۰ تومان عایدی داشته، اکنون چند برابر این میزان در قبال هر دلار صادرات نصیبش می‌شود.
بر اساس مبانی اقتصاد آزاد نباید انتظاری جز صادرات از تولیدکنندگان داشت. گرانی ارز زمینه را برای صادرات مهیا کرده است.
این سکه البته روی دیگری هم دارد؛ نیاز داخلی و توجهی که از سوی مصرف‌کنندگان داخلی به تولیدات داخل وجود دارد.
اگر تولیدکننده کاغذ می‌تواند با صادرات خود ارز به کشور وارد کند، تولیدکنندگان کارتن هم برای رفع نیاز خود به واردات روی آورده و ارز از کشور خارج می‌کنند. در این‌صورت ورود ارز به کشور با خروج آن، تاخت می‌خورد.
مساله دشوار می‌شود
تولیدکنندگان کارتن کشور در تامین کاغذ موردنیاز خود به‌طور طبیعی با دو موقعیت روبه‌رو هستند که هرکدام در تضاد با دیگری هستند. اما اینجا یک پرسش مطرح می‌شود. با نرخ کنونی دلار آیا می‌توان به همان راحتی که پیشتر می‌شد، کاغذ وارد کرد؟ حُسنی اعظمی پاسخ ما را می‌دهد.
وی با اشاره به درماندگی تولیدکنندگان کارتن در تامین کاغذ مورد نیاز خود می‌گوید: «تولیدکنندگان کارتن درمانده شده‌اند. از طرفی تولیدکنندگان داخل به آنها کاغذ نمی‌دهند و به دلیل گرانی دلار به صادرات روی آورده‌اند و از طرفی به دلیل گرانی دلار اصلا نمی‌توان به واردات فکر کرد. برای واردات مواداولیه باید دلار ۱۵ هزار تومانی تامین کنیم. کسی توان تحمل این افزایش شدید هزینه را ندارد.» وی با بیان این مطلب به افزایش هزینه تولیدی و معضلاتی اشاره می‌کند که در عرصه رقابتی بر تولیدکنندگان کارتن تحمیل می‌شود. وی در این باره می‌گوید:« اگر با دلار ۱۵ هزار تومان کاغذ وارد کنیم کارتن تولید شده را با چه قیمتی عرضه کنیم که امکان فروش آن وجود داشته باشد؟ ما درحال‌حاضر به سختی محتاج کاغذ داخلی هستیم و تنها راه حل مشکلات به‌وجود آمده، کاهش صادرات و تامین کاغذ مورد نیاز برای تولیدکنندگان کارتن داخلی است».
تضاد منافع تولیدکنندگان ورق و کارتن‌سازان
گزاره تشویق تولیدکنندگان به صادرات و ورود ارز به کشور، درست در زمانی که پول رایج در کمترین میزان ارزش خود در دهه‌های گذشته رسید در مقابل گزاره جلوگیری از صادرات و تشویق تولیدکنندگان به تامین نیازهای داخل قرار می‌گیرد که عاملی در جهت کاهش واردات و خروج ارز از کشور است و البته در شرایط مختلف به موقعیت ایجابی خاصی بستگی دارد.
رییس سندیکای ورق و کارتن با اشاره به نیاز مبرم تولیدکنندگان کارتن به کاغذ تصریح می‌کند: «تولیدکنندگان کاغذ داخل کشور این اطمینان را به ما دادند که ظرفیت تولید خود را بالا می‌برند و می‌توانند نیاز داخل را رفع کنند. از طرفی ما تولیدکنندگان کارتن با مشورت به این نتیجه رسیدیم با وجود امکان تولید بالای کاغذ داخل، دیگر نیازی به واردات نداریم و چرا باید در چنین شرایطی ارز را از کشور خارج کنیم؟ در بین اسامی منتشر شده کسانی که با ارز دولتی واردات داشته‌اند نام وارد کنندگان کاغذ کارتن به چشم نمی‌خورد.»
علیقلی اضافه می‌کند: «متاسفانه تولیدکنندگان بدقولی کرده و نه تنها صادرات خود را ادامه دادند، بلکه حجم ان را چند برابر کردند. بطوری که در طول یک ماه بیش از میزانی صادر کردند که قبلا در طول یکسال صادر می‌شد.»
اعظمی با بیان اینکه کشمکش‌های صورت گرفته بین سازندگان کارتن و تولیدکنندگان کاغذ به وزارتخانه رسید، عنوان می‌کند: «پس از این مساله و مشکلات به‌وجود آمده، وزیر صنعت وارد ماجرا شد و قول داد جلوی صادرات کاغذ را بگیرد. این اقدام برای تولیدکنندگان کارتن خوشایند بود. چرا که نیاز آنها به مواداولیه تولید کارتن بدون دغدغه رفع می‌شد. با این اقدام ارز از کشور خارج نمی‌شد آن هم در شرایطی که اقتصاد کشور به ارز نیاز داشت و قطع خروج ارز از کشور برای اقتصاد بسیار مفید بود. این طرح از ابتدای شهریور انجام شد ولی متاسفانه بیش از ۲۰ روز دوام نداشت و از ۲۰ شهریور این محدودیت از سوی وزیر برداشته شد. حالا صادرات کاغذ باز هم با شدت زیاد شروع شد».
وی می‌افزاید: «در طول آن ۲۰ روز هم به ما کاغذی داده نشد بلکه در انبارهای تولیدکنندگان ذخیره و سپس صادر شده است».
حُسنی اعظمی در پاسخ به این ادعا که از سر گرفتن صادرات به خودی خود اقدام مخربی نیست، تصریح می‌کند: «ما با صادرات مشکلی نداریم. اما با صادرات بی‌رویه آنهم در شرایطی که نیاز داخلی به شدت احساس می‌شود مشکل داریم. اگر مانند سال‌های قبل صادرات صورت گیرد مانعی ندارد اما متاسفانه این‌گونه نیست. از ۲۰ شهریور تا کنون صادرات به شدت ادامه دارد و متاسفانه کسی به فکر تولیدکنندگان داخلی کارتن نیست. مسئولان دغدغه‌ای در رابطه با مشکل تامین مواداولیه و کاغذ برای تولیدکنندگان کارتن ندارند.»
می‌خواهید زباله وارد کنید؟!
اعظمی درحالی این اظهارات را مطرح می‌کند که در هفته‌های اخیر حرف و حدیث‌هایی پیرامون وضع دوباره محدودیت در برابر صادرات کاغذ به گوش می‌رسد.
برخی منابع غیر رسمی هم گفتند سد امتناعی محکم در مقابل صادرات تولیدکنندگانی ایجاد شده که پیش از نوسان ناگهانی نرخ ارز میزان قابل توجهی از کاغذ مورد نیاز داخل کشور تامین می‌کردند. این در حالی است که برخی تولیدکنندگان کاغذ در برابر این محدودیت زبان به اعتراض گشوده‌اند و این اقدام را منافی حقوق اقتصادی تولیدکنندگان و عاملی در مقابل فرصت‌های اقتصادی و ارزآوری قلمداد کرده‌اند.
در میان این کشمکش‌ها راه‌حل‌هایی برای تعدیل آشفتگی بازار و کاهش فشارهای وارده به مصرف‌کنندگان مطرح شده است. یکی از آنها واردات آخال است. به‌نظر می‌رسد با این اقدام، تولیدکنندگانی که پیشتر به دلیل نداشتن خمیر، از بازیافت کارتنی که خود محصول بازیافت‌های مکرر است، استفاده می‌کرده اکنون می‌توانند از آخال برای ساخت ورق کارتن مورد نیاز خود بهره ببرند.
این موضوع البته با اما و اگرهایی همراه است. گویا هنوز آخال آنگونه که باید به‌عنوان یک ماده اولیه یا واسطه‌ای در تولید کارتن پذیرفته نشده است.
اعظمی در این باره تصدیق می‌کند: «وقتی صحبت از آخال می‌شود مسئولان می‌گویند می‌خواهید زباله وارد کنید؟ وقتی درخواست ارز می‌کنیم می‌گویند برای زباله ارز نمی‌دهیم. به این ترتیب ما مجبوریم با دلار ۱۵ هزار تومان آخال وارد کنیم.»
وی با ابراز نگرانی از وضعیت تولید کارتن در کشور می‌گوید باید تغییری در روند کنونی تامین مواداولیه ایجاد کرد.
به گفته علیقلی حُسنی اعظمی رییس سندیکای تولیدکنندگان ورق و کارتن و مدیر شرکت کارتن میهن صنعت تولید کارتن با وضعیت کنونی نرخ ارز و نیاز به مواداولیه که به سختی تامین می‌شود به سمت تولید محصولات بی‌کیفیت پیش می‌رود. وی این را با اعتقاد به لزوم افزایش کیفیت به‌عنوان مهمترین مزیت رقابتی هر محصول تولیدی عنوان می‌کند.
