کم‌ارزشی ریال، خریداران خارجی را برای خرید ریالی دستگاه و سود چند برابری به ایران کشانده است
از میان صنعت‌گرانی که پس از انقلاب اقدام به تولید قطعات و دستگاه‌های چاپ کردند، تعداد انگشت‌شماری تاب آوردند و پروبال گرفتند؛ یکی‌شان آینده درخشانی داشت. وارد عرصه تولید ماشین‌آلات سیلک‌اسکرین و چاپ تامپو شد. حالا که ۲۸ سال از تولید اولین دستگاه چاپ برادران آل طاها می‌گذرد، مدیر عامل این شرکت می‌گوید: «در منطقه و در داخل کشور رقیبی نداریم.» برای آگاهی از چندوچون کار یکی از معدود تولیدکنندگان موفق ماشین چاپ در کشور با وی به گفت‌و‌گو می‌نشینیم و صحبت را از بخش تحقیق و توسعه آغاز می‌کنیم.
احمد آل طاها مدیرعامل شرکت تولید ماشین‌آلات چاپ صنعتی سپاس (برادران آل طاها) نخست در رابطه با بخش تحقیق و توسعه ضمن اشاره به‌ضرورت وجود چنین بخشی در سیستم کاری یک مجموعه تولیدی خاطرنشان می‌کند: بدون وجود بخش R&D نمی‌توان کار تولید را در فضای رقابتی فشرده امروز به‌پیش برد، بنابراین مصلحت، شرکت ما هم در بخش تحقیق و توسعه، در ابعاد علمی و عملی فعال است. در این قسمت دو مهندس فعال داریم که وظیفه‌شان تحقیقات علمی و انجام بررسی‌ها و مطالعات فنی با توجه به دانش روز دنیا است. ازآنجایی‌که فناوری دائم در حال تغییر است و انتظارات مشتری‌ها پیوسته بالا می‌رود، تولیدکننده در صورتی می‌تواند خود را با نیاز بازار وفق دهد و انتظارات مشتری‌ها را برآورده کند تا همگام با پیشرفت فناوری قدم بردارد و ازلحاظ علمی و کیفیت تولید ترقی کند. بخش R&Dدر شرکت ما با تحقیقات پیوسته، همواره سعی کرده خود را با دانش روز دنیا همگام و همراه کند. به‌عنوان‌مثال تولیدات کنونی ما با تولیدات ده سال پیش، بسیار فرق دارد. مثلاً ماشین‌ها قبلاً دارای پی اِل سی نبودند درحالی‌که به اقتضای نیاز امروزی، این سیستم را به برخی از مدل‌های ماشین‌آلاتمان اضافه کردیم. هم نوع دستگاه‌ها را درگذر زمان ارتقا می‌دهیم و هم اینکه مدل‌های جدید می‌سازیم.» وی در ادامه می‌گوید: «به دنبال تحقیقاتی که در بخش R&D انجام می‌شود، اگر نیاز مشتری‌ها و بازار، با ارتقای سیستم‌های موجود امکان‌پذیر باشد، متناسب با نتایج تحقیقات، دستگاه‌ها را ارتقا می‌دهیم تا به کارآمدیِ مدنظر برسد. اگر هم تغییرات لازم بیش‌ازحدی باشد که بتوان با ارتقای دستگاه‌های موجود ترتیب داد، مدلی جدید می‌سازیم که کاملاپاسخ‌گوی نیاز بازار باشد.» وی در ادامه اظهاراتش درباره بخش تحقیق رو توسعه ماشین‌سازی سپاس گفت:« من یا برادرم، دو یا سه بار در سال برای شرکت در دوره‌های آموزشی مرتبط با کارمان به خارج از کشور به‌ویژه آلمان می‌رویم. شرکت در این دوره‌ها باهدف به‌روز کردن سطح علمی و دانش و انتقال آن به کارکنان شرکت ماشین‌سازی برادران آل طاها از طریق برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی صورت می‌گیرد.»
مزیت‌های تولید داخلی
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تولیدکنندگان، تعیین اولویت‌ها برای تمرکز روی بازارهای خارجی و داخلی است. آل طاها با تأکید بر بازار داخلی فروش ماشین‌آلات صنعتی چاپ به‌عنوان اولویت اصلی آن‌ها درباره رقابت با تولیدکنندگان ایرانی و خارجی در این بازار می‌گوید: تمرکز ما بر بازار داخلی به این دلیل است که در این بازار سفارش‌ها زیادی داریم. رقیب داخلی نداریم چون شرایط بازار به نفع واردکنندگان است مگر اینکه در بازار جایگاهی برای تولیدکننده وجود داشته باشد. در رقابت با خارجی‌ها در این بازار می‌توان گفت ، مشتری‌ها نیاز به خدمات پس از فروش واقعی دارند و تولیدکننده ایرانی در کنار آن‌ها است. زمان و هزینه‌ای که صرف حمل‌ونقل از کشور خارجی می‌شود در خرید تولید ایرانی وجود ندارد. از طرفی تضمین کالا از سوی شرکتی که در داخل کشور حضور دارد و در صورت بروز مشکل می‌توان به آن رجوع کرد، بیشتر از شرکت خارجی است. لذا متقاضیان داخلی به سمت ما گرایش دارند و این گرایش وقتی شدت بیشتری می‌یابد که قیمت‌های ما در رقابت با نمونه‌های خارجی مقایسه شود.»
آل طاها خاطرنشان می‌کند: «ما روی خدمات پس از فروش تمرکز ویژه ای داریم و این مزیت رقابتی خوبی برای ما در برابر رقیبان خارجی فراهم آورده است.»
روزی روزگاری، حمایت دولتی
وی در ادامه به ضرورت حمایت دولت از تولیدکنندگان بخش خصوصی هم اشاره می‌کند و در این رهگذر ضمن انتقاد از تولیدکنندگانی که چشمشان همواره به دست دولت است و بدون اینکه تلاشی از جانب آن‌ها صورت گیرد همواره عجزولابه می‌کنند، تصریح می‌کند: متأسفانه حمایت دولت از تولیدکنندگان بخش خصوصی چنگی به دل نمی‌زند. البته در این میان کسانی هستند که هیچ پتانسیلی در خود نمی‌بینند و با گلایه‌های تکراری خود از این موقعیت به نفع خود بهره می‌برند. منظور من از تولیدکننده آن‌هایی است که واقعاً در حال تولید هستند و حمایت دولت از آن‌ها به‌ویژه در شرایط بحرانی می‌تواند موجب توسعه کار آن‌ها شود. در رابطه با حمایت‌های دولتی می‌توان گفت در برهه‌هایی حمایت‌هایی از تولیدکنندگان صورت می‌گرفت و تأثیر مفیدی هم در این بخش گذاشت.« وی دراین‌باره تصریح می‌کند:« در نیمه دوم دهه هفتاد و نیمه نخست دهه هشتاد دولت به تولید اهمیت بیشتری نشان می‌داد و شرایط هم برای تولید بهتر از زمان‌های دیگر بود. در آن برهه تولیدکننده‌های ایرانی در عرصه بین‌الملل احترام داشتند. همچنین صادرات رشد قابل‌توجه و بی‌سابقه‌ای داشت و ماشین‌آلات چاپ صنعتی هم از این قاعده مستثنا نبود. یکی از بهترین بازه‌های زمانی فعالیت شرکت ماشین‌سازی برادران آل طاها همان نیمه دوم دهه هفتاد و نیمه نخست دهه هشتاد بود. نکته جالب‌توجه این است که آن موقع بخش اعظمی از صادرات ماشین‌آلات چاپ صنعتی ما به کشور عربستان بود. حتی به امریکا و آلمان هم صادرات داشتیم. البته بعد از آن زمان که تولید سیر نزولی داشت ما سعی کردیم خود را از روند نزولی، خارج نگه‌داریم و با تلاش به نتایجی هم رسیدیم.»
علیرغم تحریم‌ها برند ما موفق است
وی در شرح موقعیت تولید ماشین‌آلات چاپ صنعتی در شرایط کنونی، به دو مقوله اشاره می‌کند. یکی شرایط تحریم و نتایج مخرب آن که به اعتقاد آل طاها شکافی عمیق بین تولید کشور تحریم شده و دنیا می‌اندازد. دیگری جایگاه شرکت آل طاها در منطقه که به گفته وی به‌رغم شرایط بد اقتصادی کشور و محدودیت‌ها، جایگاه منحصربه‌فردی در منطقه است. وی در تشریح مقوله اول می‌گوید:» اکنون با توجه به مشکلات ناشی از تحریم‌ها و دشواری‌هایی که دولت در قبال تولیدکنندگان دارد، دست دولت در حمایت از تولیدکنندگان کوتاه‌تر شده است. واردات مواد اولیه به دلیل تحریم‌ها دشوار و در بخش‌هایی غیرممکن شده است. به تبع شرایط اقتصادی و موانع تولید در کشور، تولید و صادرات ماشین‌آلات چاپ صنعتی هم تغییراتی خواهد داشت. صادرات ما در برهه‌هایی به اوج خود رسیده بود ولی در حال حاضر با توجه به شرایطی که عنوان شد، کمتر شده است. به دلیل تحریم، بسیاری از تولیدکنندگان از معامله با ایرانی‌ها بیم دارند.» وی ادامه می‌دهد:«در برخی موارد در جریان تامین نیازهایمان با فروشندگانی مواجه می‌شویم که از گفت‌و‌گو و مبادله با ما پرهیز می‌کنند. اکنون فاصله ایران با بازارهای جهانی زیاد است و این مانعی عظیم در مقابل پیشرفت کشور و ارتقای سطح صنعت چاپ است. فناوری به‌سرعت رشد می‌کند ولی صنعت چاپ ما از این سیر صعودی جامانده است». وی در تشریح مقوله دوم یعنی جایگاه شرکت آل طاها در منطقه، ضمن ابراز رضایت از آن می‌گوید: بخش قابل‌توجهی از بازار امارات، باوجود حضور چینی‌ها در آنجا، در اختیار ما است. ما در رقابت با چینی‌ها دست بالا را داریم. چرا؟» وی پاسخ خود را این‌گونه می‌دهد:« چون قیمت دستگاه‌های ما پایین‌تر از قیمت دستگاه‌های چینی است که در دنیا به ارزانی شناخته می‌شوند و این در حالی است که مثلاً بدنه ماشین‌ها را از آلومینیوم تولید می‌کنیم ولی چینی‌ها هیچ‌گاه از آلومینیوم در بدنه استفاده نمی‌کنند و اغلب اسکلت فلزی می‌سازند و آن را با ورق آهنی می‌پوشانند. مثال دیگر اینکه جک ماشین چاپ‌های ما آلمانی است ولی هیچ‌گاه یک چینی نمی‌تواند از چنین جکی در دستگاه خود استفاده کند. در غیر این صورت قیمت دستگاه به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد. چون قیمت این جک‌ها از قیمت یک ماشین چاپ با جک معمولی هم بالاتر است.»
…..اما این کجا و آن کجا!
آل طاها در ادامه تشریح شرایط کنونی تولید ماشین‌آلات چاپ صنعتی به نکته‌ای جالب توجه اشاره می‌کند که روند تولید و صادرات کشور را با علامت تعجبی نشانه می‌رود. وی تصریح می‌کند:« کشورهایی چون عراق و افغانستان و امارات و… که خریداران خوبی برای ماشین‌آلات ما هستند از شرایط بد اقتصادی ایران و ارزش پایین پول ما به نفع خود استفاده می‌برند. آن‌ها برای خرید ماشین‌آلات ما شخصاً به ایران می‌آیند یا از طریق یک ایرانی ماشین‌ها را همین‌جا به‌صورت ریالی می‌خرند و با خود می‌برند. ازآنجایی‌که ارزش ریال ۴ تا ۵ برابر کاهش‌یافته یعنی پول آن‌ها هنگام خرید دستگاه به ریال، ۴ تا ۵ برابر قوی‌تر از قبل شده و با همان میزان قبلی اگر قبلاً ۲ دستگاه خریده‌اند حالا می‌توانند ۱۰ دستگاه بخرند. وقتی ماشین‌ها را صادر کنیم و آن‌ها در کشور خود بخرند برایشان گران‌تر از وقتی تمام می‌شود که آن را در ایران و به ریال بخرند. ضمن اینکه تنوع بیشتری از محصولات را خواهند داشت. اخیراً شمار این خریداران زیاد شده. این رویداد باعث افزایش فروش ماشین‌های ما شده است اما این به معنای واقعی صادرات نیست.»
وی پس از بیان این رویکرد به گفته وی شبه صادراتی که مراجعه حضوری خریداران خارجی به تولیدکنندگان ایرانی را به دنبال دارد، به رویکرد جالب‌توجه دیگری اشاره می‌کند که این بار در جهت عکس آن قرار دارد.: « ما گاهی به کشوی که می‌خواهیم از آن جنس بخریم مراجعه می‌کنیم و به‌صورت دستی جنس را می‌خریم و با خود به ایران می‌آوریم. دقیقاً مانند حالتی که خریداران خارجی برای خرید ماشین از ما انجام می‌دهد . با این تفاوت که ما از سر اجبار این کار را انجام می‌دهیم نه با شوق. آن‌ها به خاطر قدرت پولشان و سود بردن از مبادله این کار را انجام می‌دهند ولی ما از ترس موانع گمرکی. این روش برای آن‌ها ارزان تمام می‌شود و برای ما گران».
سرعت‌گیر گمرک، از سرعت خود بکاهید!
وی درباره گمرک و موانع پیش روی ترخیص کالاهای وارداتی و مواد اولیه تولیدکنندگان اظهار می‌کند:« اخیراً ترخیص اجناسی که وارد کرده‌ایم بسیار طولانی شده است. اگر قبلاً ترخیص جنس ۲۰ روز طول می‌کشید حالا بیش از ۵ ماه معطل ترخیص آن هستیم. قوانین گمرک ناپایدار است و با آزمون‌وخطا وضع می‌شود. امروز یک قانون می‌گذارند روز بعد آن را نفی می‌کنند. هنگامی در یک قانون ناکارآمد تجدیدنظر می‌کنند که آن قانون مشکلات بسیاری به بار بیاورد و اصطلاحاً داد همه دربیاید. واردکننده مراحل زیادی را برای ترخیص جنسش طی می‌کند، بعد ناگهان قانون عوض می‌شود و باید از ابتدا مراحل جدید را طی کند. لذا اقدامات چندروزه حالا چند ماه زمان می‌برد.» وی می‌افزاید:« یکی از معضلات پیش روی واردات در گمرک این است که در حواله پولی که برای واردات انتقال می‌دهیم باید ۱۵ درصد پول سپرده بگذاریم. وقتی درباره این مسئله می‌پرسیم می‌گویند، این نوعی ضمانت در جریان ترخیص گمرک است. جالب این است که این میزان قابل‌چانه‌زنی است. تولیدکننده نباید معطل مراحل بی‌حاصل شود. برخی از اجناس آن‌قدر در گمرک می‌مانند که فاسد می‌شوند. در مواقعی، موانع گمرکی آن‌قدر زمان‌بر هستند که فرصت ثبت سفارش به اتمام می‌رسد و باید دوباره برای ثبت سفارش اقدام کرد. همین موانع باعث کند شدن روند تولید در کشور شده است. چرا وقتی شعار تولید و ضرورت توسعه آن داده می‌شود، موانع بی‌خود و بی‌جهت بر سر راه تولیدکنندگان گذاشته می‌شود؟
فرصت‌های نمایشگاهی
مدیرعامل شرکت آل طاها در بخش بعدی اظهاراتش بر نتایج مفید حضور در نمایشگاه‌های بین‌المللی ولو در حد بازدید، تأکید می‌کند و در پرتو آن با یادآوری اقداماتی که از سوی دولت موسوم به اصلاحات باهدف توسعه صادرات صورت می‌گرفت، بیان می‌کند:« در دوره اصلاحات، دولت حدود ۳۵درصد از هزینه غرفه‌گذاری شرکت‌ها در نمایشگاه‌های بین‌المللی را پرداخت می‌کرد.» و ادامه می‌دهد:« الآن دیگر از این طرح‌ها و حمایت‌ها خبری نیست. با توجه به قیمت بالای ارز، شرکت کردن در نمایشگاه‌های بین‌المللی بسیار دشوار و خارج از توان بسیاری از شرکت‌ها است. خرید ماشین‌آلات خارجی که جای خود دارد. اگر دستگاهی قبل از گران شدن ارز، ۱۰۰ میلیون تومان قیمت داشته حالا با قیمت کنونی ارز و احتساب هزینه خرید و حمل‌ونقل و نصب، حدود یک میلیارد تومان برای ما آب می‌خورد. این تفاوت ارزش پولی ما با دنیا باعث تهی شدن بسیاری از مبادلات، از صرفه اقتصادی شده است. تداوم این روند باعث عقب ماندن صنعت چاپ کشور از فناوری و دانش روز دنیا خواهد شد. در این دوره از نمایشگاه فسپا، فقط ۵ نفر از ایران برای بازدید رفته بودند. این در حالی است که در دوره قبلی، ما حتی غرفه هم داشتیم. می‌خواستیم امسال شرکت کنیم ولی دیدیم باید ۵ تا ۶ و شاید ۱۰برابر دوره قبل هزینه کنیم که اصلاً صرفه اقتصادی ندارد. ما قبلاً سالی چند بار در نمایشگاه‌های بین‌المللی ازجمله در عربستان، امارات، ازبکستان، ترکمنستان و…. شرکت می‌کردیم. در آن زمان بازدهی این اقدام بسیار بالابود. بسیاری از شرکت‌ها از ما خرید می‌کردند و قراردادهای خیلی خوبی منعقد می‌کردیم. هزینه‌ها هم بسیار پایین‌تر از حالا بود و این در حالی بود که حمایت دولتی، هرچند کم، داشتیم. الآن حتی در نمایشگاه‌های داخلی هم شرکت نمی‌کنیم. البته شرکت نکردن در نمایشگاه‌های داخلی دلایل دیگری چون نامناسب بودن برخورد متولیان برگزاری هم دارد.»
۳۵سال پابه‌پای صنایع کشور
این تولیدکننده ماشین چاپ صنعتی در بخش دیگری از صحبت‌هایش روی فعالیت شرکتی که مدیریت آن را بر عهده دارد متمرکز می‌شود. وی می‌گوید در طول ۳۵ سال اخیر بیش از ۳ هزار دستگاه از انواع ماشین‌آلات چاپ صنعتی شرکت سپاس (برادران آل طاها) در داخل و خارج از ایران نصب و راه‌اندازی شده وی در تشریح حوزه کاربردی این ماشین‌آلات و معرفی برندهایی که از آن‌ها استفاده می‌کنند، می‌گوید:« بسیاری از تولیدکنندگان کشور در صنایع مختلف چون پزشکی، دارویی، غذایی، لوازم خودرو اسباب‌بازی و لوازم‌التحریر و غیره به‌صورت جدی به دستگاه‌های چاپ صنعتی ما نیازمند هستند. بیشترین کاربرد ماشین‌آلات ما در حوزه لبنیات، نوشیدنی‌ها و روغن‌ها و نیز قطعات صنعتی است که برندهای متنوعی را در برمی‌گیرد. برندهایی چون صنایع لبنی ماه شام( شیر مزرعه و…)، سس مهرام، روغن‌زیتون نارون، سس رعنا و برندهای موفق دیگر که در این حوزه ها فعالیت می کنند.از ماشین‌های ما استفاده می‌کنند. همچنین تمام درب بطری‌های آب‌معدنی و نوشابه‌های گازدار اغلب برندها توسط ماشین‌آلات آل طاها ساخته می‌شود. برخی از این برندها در ابتدا با خرید چند ماشین از ما کار خود را آغاز کردند و ظرف مدت کوتاهی ده‌ها دستگاه به آن‌ها اضافه کردند.
