بازار کاغذ گلاسه در ايران يک بازار کاملا وارداتي است، طوري که ۱۰۰درصد نياز بازار از کشورهايي مثل چين، اندونزي و کره تامين ميشود. سالانه ۴۰ هزار تن کاغذ گلاسه در ايران مصرف ميشود و همين حجم کم مصرف و بازار محدود باعث شده هيچ توليدکننده‌اي به سمت توليد در اين حوزه نرود و واردات بر توليد ترجيح داده شود. بازار مقوا اما بازار بسيار مناسبي براي سرمايه‌گذاري تلقي ميشود، گرچه عمده اين بازار نيز دست واردات است و تنها ۳۰درصد بازار را توليدکنندگان ايراني تامين مي‌کنند. براي آگاهي از مهم‌ترين بازار دنيا که قيمت آن تحت تاثير بازار جهاني است، همچنين جهت بررسي بازار مقوا روزنامه “فرصت امروز“ گفت‌و‌گويي را با ابوالفضل روغني، رئيس اتحاديه کاغذ و مقوا و علي اصغر رضايي، مدير بازرگاني شرکت توليدي کـاغذ و مقواي ياران داشته است که در ادامه مي‌خوانيد.
به اعتقاد ابوالفضل روغني، رئيس اتحاديه کاغذ و مقوا حجم کم توليد و قيمت بالا، دليل بي‌انگيزه بودن سرمايه‌گذاران است.
روغني در رابطه با توليد کاغذ گلاسه در ايران ميگويد: ۱۰۰درصد کاغذ گلاسه موجود در کشور وارداتي است. در واقع هيچ‌گونه توليدکننده‌اي در اين حوزه فعاليت نمي‌کند. دليل اين موضوع هم حجم کم مصرف بازار داخلي است و همين مسئله باعث شده استقبالي براي توليد داخل وجود نداشته باشد.
وي با بيان اين جملات ميافزايد: حجم کم بازار مصرف باعث شده است کاغذ گلاسه با قيمت‌هاي بالايي در بازار عرضه شود. اين نوع کاغذ، بازار خاص خود را دارد و براي مجلات شيک و بسته‌بندي‌هاي لوکس مورد استفاده قرار مي‌گيرد.
روغني با اشاره به اينکه کاغذ نيز مثل خيلي از محصولات قيمت جهاني دارد، ادامه مي‌دهد: اين بازار نيز تحت تاثير بازار جهاني تغيير قيمت مي‌دهد، البته چند سالي است قيمت کاغذ گلاسه کاهش داشته است. در حال حاضر ميانگين قيمت هر بند کاغذ تحرير در بازار تهران ۷۴ تا ۷۵ هزار تومان و ميانگين بهاي هر کيلو کاغذ گلاسه نيز ۳هزار و ۳۰۰ تا ۳ هزار و ۴۵۰ تومان است.
وي با بيان اينکه اين واردات عمدتا از کشورهاي اندونزي، چين، کره و کشورهاي اروپايي انجام ميشود، ميگويد: به دليل اينکه کشور ما يک کشور واردات‌پذير است، اگر توليدي هم در اين حوزه در کشور رخ دهد، با استقبال مواجه نخواهد شد. طبيعي است زماني که واردات صورت مي‌گيرد قيمت‌هاي فروش هم مناسب نخواهد بود، زيرا رقابتي براي آن وجود ندارد.
رئيس اتحاديه کاغذ و مقوا با بيان اين جملات ميافزايد: تجهيزات و ماشين‌آلات مورد نياز براي اين خط توليد بايد وارد شود که اين واردات نيز معمولا از کشورهاي صنعتي پيشرفته مثل کره و ژاپن صورت مي‌گيرد. در رابطه با قيمت اين تجهيزات بايد بگويم به دليل اينکه برآوردي براي توليد در داخل نداشته‌ايم، قيمت دقيق ماشين‌آلات مورد نياز را در اختيار نداريم. روغني ميگويد: سالانه ۴۰ هزار تن کاغذ گلاسه مورد نياز کشور است، به همين جهت هيچ توليدکننده‌اي انگيزه‌اي براي توليد در اين حوزه ندارد.
توليد در اين بخش مانند اين است که شما يک اتوبوس بخريد و بدانيد روزانه ۱۰ نفر مسافر بيشتر نداريد. وي ادامه مي‌دهد: تجهيزات اين خط توليد بسيار هزينه‌بردار است و توليد کاغذ گلاسه در ايران به هيچ عنوان صرفه اقتصادي ندارد، مگر اينکه اين خط توليد به منظور صادرات شکل گيرد.
کشوري واردات‌پذير و خارجي‌پسند هستيم
روغني در رابطه با بازار مقوا ميگويد: بازار مقوا بازار بسيار مناسبي به جهت سرمايه‌گذاري و توليد است. در حال حاضر يک واحد توليدي در اصفهان در اين حوزه مشغول به کار است که سالانه ۱۰۰ هزار تن مقوا توليد ميکند، در صورتي که ظرفيت و کشش بازار ۳۰۰ الي ۴۰۰ هزار تن در سال است. اما چيزي که در اين بازار هم مثل بازار کاغذ گلاسه شايان توجه است حجم بالاي واردات است، به گونه‌اي که ۷۰ درصد نياز بازار وارد شده و توليدکنندگان داخلي تنها ۳۰ درصد بازار را تامين مي‌کنند.
وي با بيان اين جملات ميافزايد: بازار ايران ظرفيت بالايي براي توليد مقوا دارد، اما در اين بين بايد به چند نکته توجه داشت؛ اول اينکه بازار داخلي ما خارجي پسند است و ميل بالايي به مصرف‌گرايي داريم. ديگر اينکه اقتصاد ما اقتصاد شفافي نيست و وضعيت ارز متغير است. همين شرايط مزيت سرمايه‌گذاري اين حوزه را کاهش مي‌دهد.
رئيس اتحاديه کاغذ و مقوا با اشاره به اينکه قاچاق در اين حوزه به دليل ارزش پايين محصول رايج نيست، ميگويد: معمولا کم اظهاري يا بد اظهاري‌هايي در اين بخش رخ مي‌دهد اما با قاچاق عمده‌اي در اين حوزه مواجه نيستيم. وي در رابطه با آسيبهاي سرمايه‌گذاري در اين حوزه ميگويد: مهم‌ترين مشکل اين صنعت کمبود مواد اوليه در کشور است. ديگر اينکه واحدهاي کاغذسازي به آب بسيار زيادي نياز دارند و همين مسئله باعث شده انگيزه ايجاد چنين واحدهاي توليدي کاهش يابد.
روغني با بيان اين جملات ميافزايد: حجم سرمايه‌گذاري در اين حوزه بسيار بالا بوده، در صورتي که بازده سود آن بسيار پايين است. اين دليل و مجموع دلايل ذکر شده باعث ميشود مزيت سرمايه‌گذاري در اين حوزه کاهش يابد.
اين فعال صنفي در رابطه با انواع مقواهاي موجود در بازار ميگويد: مقواهاي پشت طوسي، پشت نخودي و پشت سفيد از جمله مقواهاي موجود در بازار هستند و گفتني است تفاوت آنها در بازار مصرف آنهاست. مواداوليه مقواها ويرجين و خمير سفيد است که اين خمير سفيد به صورت کامل وارد ميشود. بخش بازيافت اين مقواها نيز در داخل وجود دارد اما در اين حوزه نيز با کمبودهايي مواجه هستيم.
روغني با اشاره به وارداتي بودن ماشين‌آلات توليد مقوا ميگويد: تجهيزات مورد استفاده در اين صنعت به ويژه مقواهاي پشت طوسي، به طور ۱۰۰ درصد از کشورهايي مثل کره، چين، ژاپن و کشورهاي اروپايي وارد ميشود. قيمت اين دستگاه‌ها نيز بسته به ظرفيت توليد، تنوع و عرض آن، از ۸۰ ميليون يورو شروع ميشود که اين کمترين قيمت موجود براي چنين دستگاه‌هايي است.
سرمايه اوليه
در رابطه با ميزان سرمايه اوليه براي راه‌اندازي يک واحد توليدي کاغذ گلاسه بايد درنظر داشت که هيچ گونه واحد توليدي در داخل در اين حوزه فعاليت نمي‌کند و ۱۰۰ درصد کاغذ گلاسه مورد مصرف کشور وارداتي است؛ به همين جهت هيچ گونه برآورد قيمتي براي راه‌اندازي يک واحد توليدي وجود ندارد.
اما برخي کارشناسان معتقدند براي راه‌اندازي يک واحد توليدي اين چنيني، داشتن حداقل ۸۰ ميليون يورو ضروري است. مواد اوليه مورد نياز اين صنعت خمير سفيد است که هم در داخل و هم از کشورهايي مثل چين، کره و اندونزي وارد ميشود. ماشين‌آلات نيز از ۶ ميليارد تومان گرفته به بالا (بسته به ظرفيت توليد) از کشورهاي اروپايي، کره و ژاپن وارد ميشود. براي شروع فعاليت در يک واحد ۱۷ هزار مترمربعي، داشتن ۱۵۰ نيروي کار ضروري به نظر ميرسد که از اين تعداد بايد ۱۰۰ نفر آنها نيروي متخصص و با مهارت‌هاي کافي باشند.
مجوز و ريسک‌ها
براي گرفتن مجوز در اين حوزه، همانند تمام صنايع، مراجعه به سازمان صنايع براي اخذ مجوز ضروري است. اما از آن جا که اين صنعت با پسماند در ارتباط است، اخذ مجوز از سازمان محيط زيست و داشتن تعاملاتي با اين سازمان طبيعي به نظر ميرسد. گرچه ۷۰ درصد بازار مقواي ايران وارداتي است، اما بايد در نظر داشت اين بازار کشش و ظرفيت‌هاي قابل توجهي به منظور سرمايه‌گذاري دارد.
فعالان اين صنعت واردات بي‌رويه در اين حوزه را يکي از مهم‌ترين مشکلات موجود در اين بخش عنوان مي‌کنند. علاوه بر اين مورد، کمبود مواد اوليه مورد نياز اين بخش و مصرف بالاي آب در اين صنعت از ريسک‌هاي سرمايه‌گذاري در اين حوزه محسوب ميشود.
گفتني است يکي از مشکلات ديگري که اين صنعت با آن مواجه است مصرف‌گرا بودن مردم و عدم حمايت‌هاي آنان از کالاهاي توليد داخل است. تمام اين موارد مي‌تواند مزيت سرمايه‌گذاري در اين حوزه را کاهش دهد.
ارزش ۴۸٫۲۱ ميليارد دلاري بازار کاغذ گلاسه تا سال ۲۰۲۰
کاغذ گلاسه از جمله کاغذهاي موجود و کاربردي در بازارهاي جهاني است که به دليل پوشش براقي که روي آن کشيده شده، سطحي صاف و هموار داشته و در عين حال نسبت به انواع ديگر کاغذ مقاوم‌تر است. کتاب‌هاي عکس‌دار، مجلات، روزنامه‌ها، کارت ويزيت و… از جمله موارد کاربرد اين نوع کاغذ است.
از طرفي در سال‌هاي اخير، صنعت بسته‌بندي نيز به موارد کاربرد کاغذ گلاسه اضافه شده و خصوصا به دليل کيفيت بالايي که اين کاغذ دارد، سهم قابل توجهي نيز در صنعت مذکور به دست آورده است. به طور کلي کاغذ گلاسه جزء انواع مرغوب کاغذ به شمار مي‌رود که کيفيت چاپ روي آن بهتر نمود پيدا کرده و در نتيجه تقاضاي زيادي در سطح جهان نسبت به اين نوع کاغذ ديده ميشود.
چشم‌انداز جهاني بازار کاغذ گلاسه تا سال ۲۰۲۰
طبق آمار ارائه شده از سوي محققان اقتصادي، بازار کاغذ گلاسه در سال‌هاي اخير با رشد قابل توجهي رو به رو بوده و انتظار مي‌رود که در سال‌هاي آتي نيز روند رشد مناسب و رو به رشدي را تجربه کند. در سال ۲۰۱۳ ارزش بازار اين کاغذ ۳۶٫۹۴ ميليارد دلار برآورد شده بود و اين درحالي است که پيش‌بيني ميشود ارزش اين بازار تا سال ۲۰۲۰ به مبلغي معادل ۴۸٫۲۱ ميليارد دلار برسد.
نرخ رشد سالانه اين تجارت نيز در فاصله سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ حدود ۳٫۹ درصد تخمين زده شده است. اين آمار نشان دهنده رشد قابل توجهي است که در بازارهاي جهاني نسبت به اين نوع کاغذ در سال‌هاي پيش رو رقم خواهد خورد.
چالش‌ها و فرصت‌هاي اين بازار
از دلايل عمده اين رشد نيز مي‌توان به کيفيت بالاي اين کاغذ، براق و شفاف بودن و همچنين انعطاف‌پذيري آن در صنعت بسته‌بندي اشاره کرد که بسياري از رسانه‌هاي چاپي و ديگر صنايع کاربردي جهان سعي در استفاده از اين نوع کاغذ خواهند داشت. البته بازار کاغذ گلاسه با چالش‌هايي نيز رو به رو است که تا حدي رشد اين بازار را با محدوديت‌هايي مواجه کرده‌اند.
پوشش‌هاي پلاستيکي و کاغذهاي معمولي و بدون پوشش، به دليل در دسترس بودن و کارايي بالايي که دارند و همچنين به دليل مقرون به صرفه‌تر بودن نسبت به نوع کاغذ گلاسه، توجه برخي بازارهاي جهاني را به سوي خود جلب کرده و در بازار کاغذ گلاسه چالش‌هايي را موجب شدهاند، اما به طور کلي بايد گفت که کيفيت بالاي کاغذ گلاسه، باعث شکل‌گيري و رشد اين بازار شده و روند رشد آن نيز حتي با چالش‌هايي که پيش رو دارد، روند مناسب و قابل توجهي است.
سهم ۵۵ درصدي کاغذ
گلاسه مرغوب
البته بايد توجه داشت که کاغذ گلاسه نيز انواع مختلفي داشته و با توجه به کيفيتي که هر يک از اين انواع دارند، درجه‌بندي ميشود. با اينکه کاغذ گلاسه مرغوب، قيمت نسبتا بالاتري نسبت به انواع پايين‌تر آن دارد، اما کيفيت اين نوع کاغذ باعث شده که کماکان حجم بيشتري از سهم بازار کاغذهاي گلاسه را به خود اختصاص دهد، به طوري که در سال‌هاي اخير، ميزان سهم کاغذ گلاسه مرغوب در بازار اين کاغذ، بيش از ۵۵ درصد بوده است.
سهم ۴۵ درصدي کاغذ گلاسه در صنعت بسته‌بندي
کاغذ گلاسه کاربردهاي متعددي دارد که مهم‌ترين آنها در صنعت چاپ و بسته‌بندي غذايي ديده ميشود. با توجه به اهميتي که بسته‌بندي، خصوصا بسته‌بندي صنايع غذايي در زمينه سلامت و بهداشت افراد جامعه ايفا ميکند، کاربرد کاغذ گلاسه در اين صنعت بيش از ديگر بخش‌هاي کاربردي آن است، چراکه کيفيت بالاي اين نوع کاغذ و مقاوم بودن آن، در صنعت بسته‌بندي اهميت زيادي دارد.
طبق آمار ارائه شده توسط محققان اقتصادي، در سال‌هاي اخير صنعت بسته‌بندي حدود ۴۵ درصد سهم را در بازار جهاني کاغذ گلاسه از آن خود کرده است. البته کاغذهاي گلاسه در صنعت چاپ نيز کاربرد قابل توجهي دارند، اما با توجه به کمتر بودن هزينه کاغذهاي بدون پوشش و معمولي، نرخ رشد کمتري در زمينه صنعت چاپ براي کاغذهاي گلاسه پيش‌بيني ميشود و اين در حالي است که محققان پيش‌بيني مي‌کنند، بازار کاغذ گلاسه در صنعت بسته‌بندي، طي سال‌هاي آتي رشد بيشتري نيز پيدا کند.
آسياپاسيفيک؛ بيشترين سهم در بازار جهاني
به لحاظ جغرافيايي، در سال‌هاي اخير منطقه آسياپاسيفيک بيشترين سهم را در بازار جهاني کاغذ گلاسه از آن خود کرده است. دلايلي مانند رشد تبليغات و به تبع آن صنعت چاپ در کشورهاي نوظهوري مانند چين، اندونزي و هند، همچنين افزايش صنايع بسته‌بندي در اين کشورها باعث شده است که سهم کاغذ گلاسه در اين منطقه تا ۳۳ درصد از بازار جهاني را به خود اختصاص دهد.
از طرفي محققان اقتصادي پيش‌بيني مي‌کنند که اين روند رشد در سال‌هاي آتي نيز در اين منطقه ديده خواهد شد و تا سال ۲۰۲۰، بيشترين ميزان تقاضا براي صنعت کاغذ گلاسه در منطقه آسياپاسيفيک خواهد بود.
واردات بي‌رويه در حوزه کاغذ و مقوا اين صنف را دچار مشکلاتي کرده است، گرچه توليدکنندگان اين صنعت مدعي‌اند مي‌توانند بازار داخل را تغذيه کنند، اما شواهد نشان مي‌دهد ۷۰ درصد نياز بازار ايران از طريق واردات تامين ميشود.
کيفيت و قيمت، دلايل واگذاري
بازار به خارجي‌ها
علي اصغر رضايي، مدير بازرگاني شرکت توليدي کـاغذ و مقواي ياران در بررسي بازار مقوا و با اشاره به اينکه بخش عمده‌اي از کاغذ و مقواي مورد نياز کشور از خارج تامين ميشود، ميگويد: چين، کره و اندونزي کشورهاي عمده تامين‌کننده بازار ايران هستند. اين کشورها از طريق دو مزيت رقابتي، کيفيت و قيمت توانستند گوي سبقت را از توليدکنندگان داخلي بربايند.
وي ادامه مي‌دهد: اگرچه توليدکنندگان خوبي در اين حوزه در داخل فعاليت مي‌کنند و ممکن است کيفيتي بهتر از کاغذهاي وارداتي نيز به بازار عرضه کنند، اما عامل قيمت باعث ميشود خريداران داخلي به سمت کالاهاي وارداتي کشيده شوند.
وي در رابطه با تجهيزات مورد نياز اين صنعت ميگويد: اکثر تجهيزات اين حوزه از خارج و کشورهايي مثل ايتاليا، آلمان و کشورهاي شرق آسيا وارد ميشود. البته نبايد از ذکر اين نکته غافل شد که شرکت‌هايي در داخل کشور نيز در حوزه ورق‌سازي و … مشغول هستند.
رضايي با بيان اين جملات ميافزايد: عمده فعاليت شرکت‌هاي داخلي در زمينه تامين قطعات و لوازم يدکي دستگاه‌هاي وارداتي است. همين مسئله باعث شده دستگاه‌هاي ايراني و توليد داخل قابل رقابت با ماشين‌آلات وارداتي نباشند. اين تفاوت سطح ماشين‌آلات، سطح قيمتي آنها را نيز متفاوت کرده است.
به عنوان مثال اگر دستگاه‌هاي توليد داخل ۲ ميليارد تومان قيمت داشته باشد، همان ظرفيت توليد در يک ماشين خارجي ۶ ميليارد تومان خواهد بود.
اين فعال بازار مقوا در رابطه با ميزان فضا و تعداد پرسنل مورد نياز يک واحد توليدي ميگويد: براي شروع اين کار داشتن يک سرمايه ۱۰ ميليارد توماني ضروري به نظر ميرسد. شرکت ياران مقوا در حال حاضر در فضايي به مساحت ۱۷۸۰۰ مترمربع در سه طبقه توليدي و سه طبقه اداري مشغول فعاليت است. اين شرکت ۱۵۶ پرسنل دارد که از اين تعداد ۱۱۱نفر نيروي متخصص اين حوزه هستند.
رضايي همچنين در رابطه با تامين مواد اوليه ميگويد: اساس کار اين شرکت اينطور است که از مواد بازيافتي و باقيمانده ضايعات صحافيها و چاپخانهها براي توليد کاغذ و مقوا استفاده کند که به محيط زيست و چرخه آن کمکي کرده باشد، اما امکان استفاده از خمير سفيد هم به عنوان مواد اوليه بکر وجود دارد. اين خمير سفيد هم در داخل کشور توليد و هم از خارج وارد ميشود.
به تناوب صادرات داريم
مدير بازرگاني شرکت توليدي کـاغذ و مقواي ياران در رابطه با صادرات اين شرکت ميگويد: اين شرکت به کشورهاي حاشيه خليج فارس، ترکيه، عراق، ترکمنستان، ازبکستان، ارمنستان و تاجيکستان، افغانستان و پاکستان به طور دائم صادرات دارد.
وي با اشاره به اينکه ظرفيت توليدي اين شرکت ۱۰۰۰ تن در سال است، ميگويد: در تلاش هستيم ظرفيت توليد خود را به ۸۰ تن در روز برسانيم. رضايي در رابطه با دريافت مجوز براي شروع فعاليت در اين حوزه ميگويد: قطعا سازمان صنايع و معادن به عنوان اصلي‌ترين نهاد براي دريافت مجوز در اين بخش عمل ميکند، اما دريافت مجوزهايي به دليل پسماند و فاضلاب اين صنعت، از سازمان محيط زيست نيز طبيعي به نظر ميرسد.
وي در رابطه با مهم‌ترين مشکلات و آسيبهاي اين حوزه ميگويد: مشکل عمده فعاليت در اين بخش، مشکل واردات است. بايد تصميماتي اتخاذ شود تا از ورود کاغذهايي که در داخل قادر به تامين آن هستيم جلوگيري به عمل آيد.
رضايي نداشتن همبستگي و اتحاد بين اعضاي اين صنف را يکي ديگر از موانع رشد اين صنعت در داخل کشور معرفي ميکند و ميافزايد: متاسفانه اعضاي فعال در اين صنف چه به لحاظ قيمت‌گذاري در خريد مواد اوليه و چه در فضاي فروش دچار رقابت منفي شدهاند.
اين رقابت ناسالم باعث ميشود کيفيت کاغذهاي توليدي خوب نباشد و شرکتها براي گرفتن بازار، محصولات توليدي خود را با قيمت و کيفيتي پايين‌تر عرضه کنند. از ديگر چالشهاي مهم‌تر اين صنعت، کمبود اپراتور و نيروي متخصص است.
اين فعال بازار مقوا در ادامه ميگويد: حمايت مصرف‌کنندگان داخلي نيز از محصولات توليد داخل بسيار پايين است. مردم ما مصرف‌گرا هستند و ترجيح آنها خريد کالاهاي وارداتي است. اميدواريم خريداران از توليد محصولات داخلي حمايت کنند.
