پيشتر رايج‌ترين معناي پايداري در حوزه محيط زيست بود، اما امروزه اين مفهوم از تک‌بعدي بودن فراتر رفته است. در مديريت و کسب و کار مدرن امروزي مفهوم پايداري شامل سه بعد اقتصادي، زيست‌محيطي و اجتماعي است و هر چه نقطه اشتراک اين سه بعد بيشتر شود پايداري بيشتري حاصل مي‌شود. مفهوم پايداري در صنعت چاپ را مي‌توان در راستاي به‌کارگيري سيستم توليدي و فرآيند کاري پايدار مانند سيستم “توليد ناب“ و “توليد به موقع“ و گرايش هر چه بيشتر به سمت زنجيره تامين پايدار دانست. در اين مفهوم، چاپخانه‌داران با به‌کارگيري سيستم‌هاي توليدي نوين به دنبال حذف يا حداقل‌سازي ضايعات و فعاليت‌هايي هستند که ارزش افزوده‌اي ايجاد نمي‌کنند. امروزه استفاده از مواد اوليه پايدار و دوستدار محيط زيست در پي برآورده کردن بعد زيست‌محيطي در چاپ پايدار است، اما بعد اقتصادي و اجتماعي نيز دو جنبه مهم ديگر پايداري است. هر چند در اين مقاله به بعد اجتماعي اشاره‌اي نشده است ولي مثال‌هايي از دو بعد ديگر مشاهده مي‌شوند.
وقتي صحبت از صنعت چاپ مي‌شود، معمولا تصويري از انتشار گازهاي گلخانه‌اي، ميزان بالاي ضايعات کاغذ و مصرف مقدار زياد انرژي به ذهن متبادر مي‌شود.
امروزه واقعيت صنعت چاپ بسيار متفاوت از اين تصورات کليشه‌اي است. اين روزها خوشبختانه به دليل وجود استراتژي‌هاي مديريت ارتباطات مشتري (CRM)، تقاضاهاي مشتري بيشتر به صورت سفارشي‌سازي تهيه مي‌شوند که اين همکاري چرخه عمر محصولات کالاهاي بسته‌بندي شده را کوتاه‌تر مي‌کند. در زنجيره تامين صنعت چاپ به منظور بهبود پايداري تاکيد بسياري بر کارايي بيشتر و ضايعات کمتر وجود دارد.
شواهد حاکي از آن است که در صنايع چاپ آمريکا براي اجراي يک کسب و کار چاپي پايدار احتياج به يک رويکرد جامع وجود دارد نه مجموعه‌اي از تلاش‌هاي از هم گسسته. اول اينکه به عنوان يک چاپخانه‌دار مطمئن شويد محصولي که چاپ مي‌کنيد (چه ليبل يک بطري و چه يک کاغذ بانکي) و مواد اوليه‌اي که براي چاپ محصولتان مورد نياز است، همگي از منابع پايدار باشد. دوم، فرآيند توليد که شامل مراحل قبل از چاپ، چاپ و بعد از چاپ است بايستي مطابق روش‌هاي پايدار انجام شوند. سوم، عملياتي مانند صحافي، حمل و نقل و مصرف انرژي نيز بايد مطابق معيارهاي پايداري صورت گيرد.
به واسطه نياز به کارايي بيشتر محصول و انعطاف‌پذيري، پيشرفت‌هاي زيادي در هر يک از بخش‌هاي مربوط به الزامات پايداري ديده مي‌شود. براي پي بردن به اينکه اين تغييرات پايداري چگونه اتفاق مي‌افتد، بسيار مهم است که بدانيم امروزه واقعيت کسب و کار صنعت چاپ به چه صورت است. اکنون بسياري از چاپخانه‌هاي تجاري و شرکت‌هاي توليد ليبل و بسته‌بندي فقط يک چاپخانه نيستند و صرف نظر از اينکه چه تکنولوژي اعم از فلکسوگرافي، گراور، چاپ اسکرين، لتر پرس يا ديجيتال مورد استفاده قرار مي‌گيرد؛ علاوه بر چاپ سنتي، برخي خدمات جانبي شامل حمل و نقل و حتي مديريت موجودي را نيز به مشتريان خود ارائه مي‌کنند.
پويايي‌هاي مختلفي بين بازار چاپ تجاري و ليبل و بسته‌بندي وجود دارد، اما ويژگي‌هاي مشابهي نيز بين آنها وجود دارد. امروزه ديگر رقابت بر سر قيمت به تنهايي براي بقاي يک سازمان کافي نيست.
تحت چنين فشارهاي رقابتي، برخي چاپخانه‌ها فرآيند کاري خود را مدرن کرده و به منظور افزايش بهره‌وري و سود، جريان‌هاي کاري خود را خودکار کرده و به منظور شخصي‌سازي هر چه بيشتر بخش‌هاي بازاريابي سازمان خودشان، با پايگاه داده‌هاي بزرگي يکپارچه شده‌اند.
بسياري از چاپخانه‌ها با فرآيند کاري Web-to-print (يک فرآيند پيش از چاپ که به طراحان گرافيک يا چاپخانه‌داران به منظور ويرايش موثر طرح و لي‌اوت کار اجازه مي‌دهد تا با مشتريان به صورت مستقيم ارتباط برقرار کنند) مطابقت پيدا کرده‌اند.
همه ما در مورد سيستم توليد تويوتا (توليد ناب)، شنيده‌ايم. مفهوم اين سيستم در صنعت چاپ همان سيستم “توليد به موقع”، يا “چاپ بر اساس تقاضا” است که هنگام نياز مکرر مشتريان به بروزرساني کالاهاي چاپي مانند کاتالوگ، کتابچه‌هاي راهنما، کتاب‌ها و لوازم تحرير شخصي‌سازي شده، اجراي آن در صنعت چاپ گسترش مي‌يابد.
در حال حاضر چاپخانه‌ها از تکنولوژي به منظور توليد کالاهاي شخصي‌سازي شده در مقادير کمتر استفاده مي‌کنند.
نشر کتاب صنعتي است که ممکن است همگام با واقعيت‌هاي جديد کسب و کار بيشترين تحول را داشته باشد. اکثر تحقيقات اخير نشان‌دهنده آن است که با محبوبيت نشر الکترونيک مانند کيندل و آي‌پد و توانايي نويسندگان براي خود انتشاري (Self-publishing) در زمان بسيار کوتاه، ناشران به منظور به‌روز کردن کتاب‌ها تحت فشار هستند. ناشران کتاب‌ها به‌سادگي نمي‌توانند با اين شرايط عدم قطعيت در بازار نشر از عهده نگهداري تعداد بالاي کتاب برآيند.
در مورد ضايعات ايجاد شده از طريق چاپ کتاب مي‌توان گفت، ضايعات کاغذ ناشي از چاپ اضافي يا به دليل وجود خطاها و مسائل مربوط به مرکب است. ضايعات کاغذ مي‌تواند ناشي از مسائل زينک (کارهايي که با فرآيندهاي سنتي مانند افست و لتر پرس چاپ مي‌شوند) هم باشد.
بسياري از چاپخانه‌ها با به‌کارگيري تکنولوژي‌ها و سيستم چاپ “درست به موقع” از طريق چاپ سيستم توليد “کوتاه مدت” – چاپ تعداد کمتر براساس سفارشات واقعي به جاي تقاضاي پيش‌بيني شده – مقدار موجودي اضافي را که به معني ارسال ضايعات کمتر به محل دفن زباله است کاهش مي‌دهند.
طبق گزارش انجمن هواي پاک آمريکا، کاغذ وسيع‌ترين منبع ضايعات در صنعت چاپ است. تقريبا ۳۱ درصد از زباله‌هاي شهري از کاغذ و مقوا تشکيل شده است.
توليدکنندگان به منظور بازيافت کاغذ و بسته‌بندي در حال بهبود تکنولوژي حذف مرکب از سطح کاغذ هستند. براساس برآوردهاي شوراي انجمن صنعت کاغذ آمريکا، ۶۳.۵ درصد از کاغذ مصرف شده در آمريکا که تقريبا دو برابر نرخ آن در سال ۱۹۹۰ (۳۳.۵ درصد) است، در سال ۲۰۱۰ بازيافت شده است. آژانس حفاظت از محيط زيست نيز تخمين زده است که نرخ بازيافت ظروف کاغذي و مقوايي و بسته‌بندي در سال ۲۰۰۹ تقريبا ۷۲ درصد بود.
فرآيند چاپ، بدون توجه به تکنولوژي به‌کار رفته در آن، مقدار زيادي آب و انرژي مصرف مي‌کند. اما امروزه توليدکنندگان به‌منظور کاهش ميزان آب استفاده شده و ميزان آب هدر رفته براي خنک‌کردن فرآيند چاپ، تکنولوژي‌ها و نوآوري‌ها را توسعه مي‌دهند. برخي از فرآيندهاي چاپ امروزي، سيستم‌هاي خنک‌کننده بر پايه آب که ديگر بر تامين آب از بيرون متکي نيستند را يکپارچه کرده‌اند.
در اين راستا انجمن‌هاي مربوطه صنعت چاپ نيز ابتکار عمل‌هايي که در زمينه پايداري رخ مي‌دهد را تشويق و از آنها حمايت مي‌کند. براي مثال در سال ۲۰۰۹، انجمن توليدکنندگان ليبل و برچسب (TIMI)، برنامه “L.I.F.E” (ليبل ابتکاري براي محيط زيست) را معرفي کرد که به اعضاي انجمن در يافتن روش‌هاي پايدار و مقرون به صرفه در کسب و کارشان کمک مي‌کرد. TIMI بهبودي را نيز در زمينه چاپ نرو وب و صنايع تبديلي فراهم کرده است.
موارد ديگري از پروژه‌هاي برنامه L.I.F.E ارزيابي روي بازيافت چسب‌ها، با کاربرد موادي با ساختار نازک‌تر و کم وزن‌تر براي کاهش ضايعات و تعيين اينکه آيا اين مواد مي‌توانند بازيافت شوند، است.
هميشه دليلي براي بهينه عمل کردن در صنعت چاپ وجود دارد تا نياز به کارايي ادامه يافته و نوآوري‌هاي آينده از طريق زنجيره تامين صنعت چاپ و لزوم وجود دستگاه‌هاي چاپي با انرژي کاراتر، مرکب‌ها و تونرهاي پايدارتر را تحريک کند.
چاپخانه‌ها و تامين‌کنندگاني که مفاهيم پايداري را درک مي‌کنند، تشخيص مي‌دهند که آنچه براي محيط زيست و کسب و کار آنها خوب است، همه يکسان و يکپارچه هستند.
ترجمه: عاطفه يعقوبي
