کمي بيش از ۳۷ هزار تن محصول چاپي در بازه زماني ۶ ماهه به کشور وارد مي‌شود. اين رويدادي اقتصادي است که جدالِ صادرکنندگان مختلف محصولات چاپي به ايران را نشان مي‌دهد. رقابتي گاه تنگاتنگ و گاه نامتوازن که گاهي دلايلي علمي براي توجيه آن نمي‌توان يافت. برخلاف ماشين‌آلات و تجهيزات چاپ، آمار واردات محصولات چاپي نوسان بيشتري داشته و به دليل سهولت بيشتر در خريد محصولات چاپي و لغو آن، پايداري مبادلات مربوط به اين محصولات، کمتر از مبادلات مربوط به تجهيزات چاپي است. بر اين اساس اظهارنظر کارشناسانه در خصوص واردات محصولات چاپي و رويدادهاي پيراموني آن قطعي نبوده و پيش‌بيني‌هاي مربوط به آن اطمينان کمتري خواهد داشت. به ويژه آنکه آمارها در طول ماه تغييرات قابل توجهي داشته اند. ماهنامه صنعت چاپ هر ماه آمار واردات محصولات چاپي را از مدارک موجود استخراج و در هر شماره به همراه توضيحي مختصر به چاپ مي‌رساند. از آنجايي که آمارها ماهانه بود ارايه تحليلي جامع و قابل اتکا در اين مورد چندان موجه نبود. براي اين کار دست کم مي‌بايست آمار چند ماه متوالي و روند چند ماهه بروز تغييرات در آن را در دسترس داشت. اکنون اين روند در اختيار ماست. آنچه در گزارش پيش‌رو تقديم خوانندگان فرهيخته مي‌شود تحليل آماريِ واردات محصولات چاپي در سه ماه پاياني سال پيش و سه ماه نخست سال جاري است. از ابتداي دي‌ماه۹۵ تا پايان خرداد۹۶ برخي رويدادهاي قابل توجه در بازار محصولات چاپي کشور رخ داده که تا حد امکان در اين گزارش پوشش داده شده است.
تحليل آماري واردات۶ ماهه محصولات چاپي
در طول ۶ ماه (دي ماه ۹۵ تا خرداد ۹۶) حدود ۳۷ هزار تن محصولات چاپي به کشور وارد شده که حدود نيمي از آن به واردات محصولات چاپي تُرک اختصاص دارد. ترکيه که سهم ۵۰ درصدي بازار صدور محصولات چاپي به ايران را به خود اختصاص داده است، دست بالا را در اين رقابت داشته و تقريبا در اين عرصه بي رقيب است. چين با صدور بيش از ۸۸۰۰ تن در رتبه دوم قرار دارد. در رتبه بعدي اروپا قرار دارد که در اين مدت حدود۶ هزار و پانصد تن محصول چاپي به ايران صادر کرده است. ديگر کشورهاي آسيايي که به بازار مصرف ايران جمعا بيش از ۳ هزار و ۳۰۰ تن محصول چاپي داده‌اند، درپايين‌ترين سطح اين رتبه‌بندي قرار دارند. آنچه در دي‌ماه براي چين روي مي‌دهد، بالاترين سطح واردات ماهانه محصولات چاپي به ايران است که به نام چين ثبت مي‌شود.
زمستان آغاز مي شود. با آغازفصل سرما تغييري در ترکيب کشورهاي اروپايي صادرکننده محصولات چاپي به ايران روي مي‌دهد و اين در حالي است که تغيير چنداني در ميزان واردات محصولات چاپي اروپايي رخ نمي‌دهد. کمتر از ۳۳۰ تن محصول چاپي، سهم اروپا از صادرات اين محصولات به ايران است. در اين ماه بيش از ۴۶۰ تن محصول چاپي آسيايي با فاصله تقريبا ۴۰ درصدي نسبت به حجم محصولات اروپايي از گمرک جمهوري اسلامي ايران رد مي‌شود. ترکيه هم که در اين ماه اندکي بيشتر از ۳۰۰ تن به ايران صادرات محصولات چاپي داشته در رتبه آخر قرار مي‌گيرد. در چين اما وضعيت به گونه‌اي ديگر است. به رغم سردي دي ماه بازار صادرات محصولات چاپي خود به ايران را پر حرارت نگه داشته و بيش از ۶ هزار و ۳۰۰ تن از اين محصولات را به ايران صادر مي‌کند اين مقدار واردات يک ماهه از چين، حدود ۲ برابر محصولاتي است که در طول ۶ ماه از ديگر کشورهاي آسيايي وارد شده است و اين تناسب چشمگيري است. اين ميزان که رکوردي جديد است، به تنهايي با حجم مجموع واردات محصولات اروپايي در طول ۶ ماه برابري مي‌کند. البته نبايد فراموش کرد، اينگونه رويدادها اينچنيني که در نمودار واردات محصولات چاپي به کشور ايجاد قله مي‌کند رويدادي نيستند که هر ماه تکرار شوند. هر از گاهي ممکن است چند قلم محصولات چاپي در حجم بالايي وارد شود وتا مدت مديدي نياز به آن نوع محصول در کشور وجود نداشته باشد. از اين حيث اين رکورد تکرار پذير نبوده و همانطور که از جدول ۶ ماهه واردات محصولات چاپي بر مي‌آيد در ماه‌هاي ديگر حجم واردات محصولات چاپي چيني به شدت سقوط مي‌کند. نکته ديگري که شايان ذکر است اينکه در واردات محصولات چاپي ثبت شده چيني، نام ديگر کشورها هم به چشم مي‌خورد. در واقع برخي از اين محصولات توليد مشترک چين و ديگر کشورهاست. با وجود اين، محصولات مزبور را به عنوان محصولات چاپي توليد شده توسط چين معرفي کرده و اوزان آن را با مقادير محصولات وارداتي چيني جمع مي‌زنيم. علت اين امر اين است که وقتي با محصولات بازار مشترک چين و ديگر کشورها روبه‌رو هستيم؛ بايد دانست که توليد محصول مربوطه در کشور چين صورت گرفته و کشورهاي شريک در پروسه توليد و در ديگر مراحل، از جمله طراحي، برنامه‌ريزي، توزيع، ضمانت و …. فعال هستند. اين مساله به نيروي کار ارزان در چين بر مي‌گردد که انجام مرحله نهايي توليد محصول در چين را توجيه مي‌کند. لذا گزارشگر ما اين محصولات را با عنوان محصول چيني در جداول آماري واردات محصولات چاپي ذکرکرده است. در ميان کشورهاي آسيايي توليدکننده محصولات چاپي(غير از ترکيه و چين)، پاکستان جايگاه قابل توجهي دارد. اين کشور که تقريبا همه ماهه به ايران محصولات چاپي صادر مي‌کند، چاپخانه‌هاي بسياري دارد که شباهت زيادي با چاپخانه‌هاي ايراني دارند. در واقع بسياري از محصولات چاپي که از پاکستان وارد مي‌شود همان‌هايي هستند که در داخل امکان توليد آنها وجود دارد. با اين حال پاکستان در بين کشورهاي اسيايي(غير از چين و ترکيه) بيشترين حجم صادرات محصول چاپي به ايران را دارد.
ماه مياني زمستان براي رقابت چيني‌ها ماه خوبي نيست. چرا که محصولات چاپي وارد شده از اين کشور سقوط چشمگيري داشته و به زير ۵۰۰ تن مي‌رسد. البته اين انتظار مي‌رفت و همان طور که پيش‌تر عنوان شده، در دي ماه نياز به برخي محصولات مشخص رفع شده و تا مدت‌ها خبري از واردات اين محصولات نيست. لذا همان طور که مشاهده مي‌شود در بهمن ماه حجم محصولات چاپي چيني ۴۷۹۲۵۷ کيلوگرم است که شامل محصولاتي چون ليبل، فيلم، هولوگرام، پاکت مقوايي و… است. آنچه از آمار واردات محصولات چاپيِ متعلق به آسيا بر مي‌آيد اين است که با شيبي ملايم نسبت به ماه قبل رشد کرده و به ۷۷۲۸۱۷ کيلوگرم مي‌رسد. اروپا در اين بازه زماني، رشدي ۱۰۰ درصدي را تجربه مي‌کند به طوري که در طول آن شاهد ورود محصولات چاپي اروپايي به حجم ۶۸۷۲۸۳ کيلوگرم هستيم. اين محصولات که اغلب از کشورهايي نظير فنلاند آلمان و اتريش به ايران وارد مي‌شوند، بيشتر شامل پاکت‌هاي مقوايي بسته‌بندي چندلايه هستند و اغلب موارد توسط توليدکنندگان مواد غذايِ عمدتا لبني در داخل کشور سفارش داده مي‌شوند. با وجود اين‌ها، آنچه در بهمن ماه بيش از هر رويکرد ديگري رخ مي‌نمايد حضور فعال ترک‌ها در بازار محصولات چاپي کشور است. از اين رو پر بيراه نيست اگر بهمن ماه را ماه معاملاتي صنعت چاپ ترک‌ها در بازار ايران بدانيم. آنها در اين ماه حتي رکورد ماه پيش چشم بادامي‌ها را مي‌زنند و از آنها پيشي مي‌گيرند. اگر در دي ماه فاصله حجم واردات از چين و ترکيه جالب توجه است در بهمن ماه اين فاصله به غايت، توجه ها را به خود جلب مي‌کند. در اين ماه ۱۰۸۹۴۷۲۲ کيلوگرم محصول چاپي ساخت ترکيه در گمرک جمهوري اسلامي ايران به ثبت رسيده که در نوع خود رقم کم‌سابقه‌اي است. لازم به ذکر است که از مجموع محصولات وارد شده از ترکيه فقط يک قلم آن بيش از ده هزار تن پاکت مقوايي چند لايه براي بسته‌بندي خامه، دسر و شير است که با نام‌هاي تجاري سحر، دامداران، دنون و روزانه در بازار مواد غذايي کشور عرضه مي‌شود.
آخرين ماه سالِ کاري صنعت چاپ، اسفندي اروپايي است. آن هم از نوع فرانسوي، اتريشي، صرب و آلمانِ آن. چرا که در اين ماه توليدکنندگان اروپاييِ محصولات چاپي، يکه‌تاز ميدان رقابت در صادرات محصولات چاپي به ايران بوده و توانسته‌اند حجم صدور محصول به بازار مصرف ايران را به بالاترين ميزان خود در بازه زماني دست‌ِکم ۳ ماهه برساند. به نظر مي‌رسد اين رويداد يعني ورود۲۸۱۷۳۱۷ کيلوگرم محصول چاپي اروپايي به کشور بتواند براي آنهايي که طرفدار مصرف محصولات با کيفيت اروپايي هستند، رضايت نسبي به وجود آورد. قابل توجه اينکه در اين واردات ماهانه صربستان بار سنگيني را به دوش مي‌کشد. اين کشور طي صدور يک محموله صادراتي محصولات چاپي توانسته ۲۰۱۲۷۱۲ کيلوگرم پاکت مقوايي چندلايه بسته‌بندي شير نيم‌کيلويي و ۳۳۰گرمي را در آمار واردات محصولات چاپي ايران به نام خود ثبت کند. با بررسي ورود محصولات چاپي چيني در اسفند ۹۵ خواهيم ديد که اين ميزان به نصف آنچه در بهمن وارد شده مي‌رسد و اين در حالي است که محصولات چاپي آسيايي تغيير قابل توجهي را در ميزان ورود به داخل مرزهاي ايران تجربه نمي‌کند. به بيان ديگر حجم واردات محصولات چاپي از کشورهاي آسيايي به استثناي چين و ترکيه ۶۰۵۳۱۷ کيلوگرم است که نسبت به ماه پيش حدود ۸۰ تن کاهش يافته است . البته اين ميزان کاهش در گستره آمار واردات يک قاره پهناور که با صنعت چاپ ايران مراودات متعددي دارد، چشمگير نيست.
سقوط شديد واردات چيني
سال ۹۶ آغاز مي شود. با بهاري که براي ناوگان صنعت چاپ کشور خبرهاي خوبي به همراه مي‌آورد. با آغاز سال، واردات ماشين‌آلات نو افزايش مييابد. رويدادي که کارشناسان رخ دادن آن را با نتايج حاصل از برجام پيوند مي‌دهند. رويداد ديگر در حوزه ماشين‌آلات، کاهش ورود تجهيزات چيني است. رويدادي که هر چند با شيب ملايم اتفاق افتاده اما گوياي نظرات کارشناسانه‌اي بود که بسياري آنرا مبين گرايش صنعت چاپ کشور به بازارهاي اروپايي توجيه مي‌کردند. اتفاقي که در فروردين ماه براي محصولات چاپي هم روي داد. اين اتفاق اما در گستره واردات محصولات چاپي با شيبي تند رخ مي‌دهد. واردات محصولات چيني در اين ماه به شکل بي سابقه‌اي کاهش مييابد و به حدود ۴ و نيم‌تن مي‌رسد. رقمي که در گستره روابط تجاري چين و ايران طنزآميز است. بر عکس محصولات چاپي چيني، در فروردين ماه بازار محصولات چاپي وارد شده از ترکيه گرم است. ترکيه حجم صادرات خود به ايران را به حدود ۲هزار تن رسانده است. رقم دقيق مجموع اين معاملات۱۹۶۳۶۵۲ کيلوگرم است که در مقايسه با نمونه‌هاي چيني زمين تا آسمان است. کشورهاي آسيايي به ويژه ترکيه هم بي‌کار نبوده و ۴۴۷۴۲۸ کيلوگرم محصول چاپي به ايران صادر کرده‌اند. نکته‌اي که در فروردين ماه بايد به آن توجه داشت تعطيلي نيمي از ماه است. نکته‌اي که شايد بتوان کاهش شديد محصولات چيني را با آن توجيه کرد، مساله‌اي که شايد براي محصولات اروپايي هم رخ داده باشد. حجم واردات محصولات اروپايي هم در آغاز سال ۹۶ کاهش يافته است. اين مقدار که ۶۸۴۳۴۱ کيلوگرم وزن دارد در مقايسه با واردات ماه پيش کاهش چشمگيري را تجربه مي‌کند. به محض گفتن اين مطلب چشم‌مان به محصولات وارد شده از ديگر نقاط جهان مي‌افتد که اتفاقا در اين ماه سيري افزايشي را دنبال کرده‌اند.
صعود پيوسته ترکيه با شيب ملايم
ارديبهشت ماه، در اين ماه ترکيه همچنان به سير صعودي صادرات محصولات چاپي به ايران ادامه مي‌دهد. در اين ماه دقيقا ۲ هزارتن محصول چاپي ترکيه‌اي وارد مرزهاي ايران شده است. در واردات محصولات چاپيِ چيني، آسيايي و اروپايي هم اتفاق خاصي رخ نداده و حجم اين واردات به ترتيب ۳۴۴۳۸۷کيلوگرم، ۶۲۳۵۹۷ کيلوگرم و ۶۹۸۷۹۰ کيلوگرم است.
رقيبان دست پر
در خرداد ماه ترکيه با تداوم سير صعودي حجم صادرات محصولات چاپي خود به ايران توانست حجم صادرات خود را به حدود ۳ هزارتن رساند. در واردات محصولات چاپي خرداد همچنين نکته‌اي جالب توجه مستتر است و آن بروز رفتاري نامتعارف است نسبت به آنچه به طور معمول از جداول مزبور در ماه‌هاي اخير سر زده است. معمولا وقتي حجم بالايي از محصولات چاپي از يکي از اين ۴ مبدا توليد و صدور کالا به کشور وارد مي‌شود، بقيه مبادي رقم کمي را در جدول‌هاي مربوطه به خود اختصاص مي‌دهند. اما در خرداد ماه اين روال نقض شده است. همانطور که از جدول مربوط به واردات خرداد برمي‌آيد چين حدود يک‌و‌نيم هزار تن و اروپا بيش از هزارو‌دويست‌و‌پنجاه تن محصول چاپي به ايران صادر کردند. تنها روال عادي جدول خرداد که تقريبا با آنچه در ماه‌هاي پيش روي داده متناقض نيست، آمار متعلق به کشورهاي آسيايي است. در اين خصوص مجموع محصولات چاپي وارد شده به کشور در خردادماه سال جاري از کشورهاي آسيايي، ۴۶۰۳۰۸ کيلوگرم است که بر خلاف ۳ مبدا ديگر جدول، کاهش ۲۵ درصدي دارد.
