گزارش نشست ويژه کارگروه ليبل
به گزارش خبرنگار ماهنامه صنعت چاپ در راستاي ايجاد تحول در بازار ليبل، نشستي در محل اتحاديه صادرکنندگان صنعت چاپ با حضور بابک عابدين، رييس اتحاديه صادرکنندگان؛ راجر استيفان پلو، رييس نمايشگاههاي ليبل اکسپو جهان و کارشناس با سابقه و بينالمللي اين بخش؛ اعضاي کارگروه ليبل و رسانههاي صنعت چاپ براي بررسي چالشها برگزار شد.
عابدين، رييس اتحاديه صادرکنندگان صنعت چاپ در ابتداي اين نشست گفت: طي ده سال گذشته، اتحاديه صادرکنندگان صنعت چاپ در ايجاد نگرشي نسبت به تغيير سيستم سرمايهگذاري و روند سرمايهگذاري در صنعت چاپ کشور و نياز به چاپ بستهبندي بيشتر در سيستم بستهبندي کشور پي برد. زيرا اتحاديه طي پژوهشها و حضور در نمايشگاههاي بينالمللي به اين نتيجه رسيد که در سيستم چاپ تجاري و نشر رکود رشدي وجود دارد. بنابراين اين سوال پيش آمد که چاپخانهداران ايراني در چه زمينهاي ميتوانند شاهد سرمايهگذاري سودآور باشند. طبق اين پژوهش چاپ بستهبندي و يا چاپ صنعتي بهترين زمينه براي سرمايهگذاري است. از اين رو اولين بخش که بتوان در آن شروع به فعاليت کرد، بخش بستهبنديهاي کوچک و ليبل است که قبلا شاهد واردات بسيار زيادي در اين زمينه بوديم. طبق آمارهاي وزارت ارشاد و سنجش بازار در مقطعي از زمان، هر سال حدود ۵۰۰ ميليون دلار واردات مخصوصا از طرف کشور ترکيه در اين بخش به ايران انجام ميشد. وي گفت: جذب سفارش کار از ايران به قدري براي شرکتهاي ترکيهاي ارزش داشت که آنها براي بازديد از چاپخانه نماينده به ايران ميفرستادند. مثال بارز در اين زمينه نماينده شرکت اومت است که در سال چندين بار به چاپخانههاي ايراني مراجعه ميکند. عابدين درباره علت حضور استفان پلو در ايران ابراز کرد: زماني که ايشان مسئوليت هدايت سيستم چاپ گروه تارسوس را بر عهده داشت، تصميم گرفته شد از گروه تارسوس به عنوان بهترين گزينه در افزايش سطح دانش روند تجاري صنعت چاپ بستهبندي و ليبل در دنيا کمک بگيريم. آقاي راجر نيز پذيرفت. پس از شرکت در نمايشگاه ليبل اکسپو و بعد از اولين حضورمان در نمايشگاه چاپ و بستهبندي دوبي که آنها مسئول برگزاري اين نمايشگاه بودند، با آنها ارتباط برقرار کرده و با دعوت آنها به تعداد ۴۰ نفر در نمايشگاه ليبل اکسپو شرکت کرديم. از آنها خواستيم که به ايران بيايند و اين اطلاعات را در اختيار تبديلکنندهها يا چاپخانهداران ما قرار دهند تا تغييري در روند کسب و کار در ايران صورت بگيرد. وي افزود: در نمايشگاه ليبل اکسپو بعدي از ايران، حدود ۷۰ الي۸۰ نفر شرکت کرده بودند. در سال بعد تعداد شرکتکنندگان نهايي حدود ۲۰۰ نفر اعلام شدند. به هر حال ما متوجه اين تغيير شديم و نتيجه آن ايجاد انگيزه و از بين رفتن ترس چاپخانهها از سرمايهگذاري جديد يا ورود به حوزه چاپ بستهبندي و ليبل بود. چاپخانهداران بايد به دنبال يافتن راهحل باشند نه اينکه فقط سرمايهگذاري کرده و ماشينآلات بخرند. به همين دليل هدف ما حضور در بهترين و بزرگترين نمايشگاه ليبل اکسپو اروپا است که تمام تکنولوژيهاي جديد و ابزار توليد در آنجا براي اولين بار به نمايش گذاشته ميشود. به دليل اينکه نمايشگاه کاملا تخصصي است و از ورود افراد زير ۱۸ سال به آنجا جلوگيري ميشود، ارتباطات خوبي در آن نمايشگاه ديده ميشود. زيرا بر خلاف نمايشگاه دروپا که يک نمايشگاه بسيار عمومي است، همه بازديدکنندگان حرفهاي بوده و براي پرسش و پاسخ زمان صرف ميشود. در نمايشگاه دروپا به دليل تعداد زياد بازديدکنندگان عمومي ممکن است زمان کافي براي ارتباط با غرفهها وجود نداشته باشد. به دليل تخصصي بودن نمايشگاه ليبل اکسپو، ارتباط بسيار خوبي براي دريافت اطلاعات وجود دارد. به عبارت ديگر اين نمايشگاه يک پايگاه کسب اطلاعات است نه صرفا نمايشگاهي براي بازديد از ماشينآلات. نتيجه اين بازديدها شروع به سرمايهگذاري در تجهيزات بود. عابدين با اشاره به برخي محدوديتها در زمينه سرمايهگذاري در ايران افزود: به دليل ويژگيهاي خاص مورد استفاده در برخي ليبلها و عدم دسترسي به اين مواد، بايد آنها را وارد کرد. ممکن است برخي ليبلهاي امنيتي با مرکبهاي خاصي چاپ شود که ما در ايران به آنها دسترسي نداشته باشيم يا برخي کاغذها و موادي باشد که واردات آنها مشکل است. اما به هر حال در ايران ميتوان ليبلهاي خاصي را چاپ کرد. عابدين افزود: امسال نيز ما در نمايشگاه ليبل اکسپو شرکت خواهيم کرد و احتمالا به همراه اتحاديه صادرکنندگان دو يا سه شرکت ايراني نيز، در آنجا غرفه خواهند داشت. اتحاديه صادرکنندگان در حال حاضر يک برند بينالمللي است و بسياري از کشورها و انجمنهاي چاپي دنيا ايران را به اين اسم ميشناسند. وي ضمن تاکيد بر اهميت سرمايهگذاري در حوزه ليبل در ايران افزود: مسلما نميتوان در بازه زماني کوتاه متوجه تغيير شد. بالاخره در طول مدت ده سال بايستي روند تغيير نگرش در ايران صورت گيرد. اگر آماري از تکنولوژي جديد ليبل و بستهبندي و تعداد شرکتهاي فعال در زمينه فروش تجهيزات، مواد اوليه و مواد مصرفي فعال داشته باشيم، ميبينيم که طي ده سال گذشته در اين بخشها حدود ۶۰۰ يا ۷۰۰ درصد رشد وجود داشته است. براي مثال در زمينه ديجيتال، يووي فلکسو، کانونشينال در سيستم چاپ بستهبندي و ليبل، نمايندگيهايي در ايران اخذ شده است. عابدين افزود: صحبت کردن راجع به فرايند توليد باعث ايجاد بازار ميشود و نبايد وقتي چند رقيب درباره يک فرآيند صحبت ميکنند، آنرا بد تلقي کرد. زيرا هر چه بازار بزرگ شود، تقاضا نيز افزايش پيدا ميکند. افزايش تقاضا نيز به نفع همه ذينفعان است. ترس از گفتوگو راجع به فرآيند يک کسب و کار باعث ايجاد تغيير نشده و به دنبال آن بازار نيز رشد نخواهد کرد. رييس اتحاديه صادرکنندگان صنعت چاپ اضافه کرد: ما تصميم گرفتهايم به منظور برگزاري اولين همايش ليبل و چاپ بستهبندي در ايران برخي هماهنگيها را با شرکت تارسوس انجام دهيم. به گونهاي که در آذر ماه، همايش دو روزه ليبل و چاپ بستهبندي را برگزار خواهيم کرد. تلاش داريم اين همايش دو روزه را به صورت کنفرانس و نمايشگاه تيبلتاپ (مدلهاي نمايشگاهي که شرکت تارسوس در هندوستان، جاکارتا، مکزيک، چين، شيلي و بسياري از کشورهاي ديگر به صورت موفقيتآميز برگزار کرد) برگزار کنيم. همچنين يک سيستم در هماهنگي با نمايشگاه چاپ و بستهبندي تهران خواهيم داشت. عابدين افزود: پايداري در بازار ايران مهم است، ولي اولويت اول نيست. براي بازار ايران روش کاهش هزينه توليد، بهبود کيفيت، مديريت در توليد و روش سودآوري مهم است. به همين منظور در سيستم تخصصي خود در کارگروه ليبل، با تشکيل گروهي شامل افراد مختلف در زنجيره توليد چاپ بستهبندي شامل مصرف کنندگان نهايي يا برندها، چاپخانهها يا تبديلکنندههاي مواد به ليبل و بستهبندي، توليدکنندگان ماشين آلات و ابزار و مواد مصرفي را طي دو ماه آينده، درباره محتواي آموزشي اين سمينار بحث و تبادل نظر خواهيم کرد. عابدين درباره سرمايهگذاري هدفمند در زمينه چاپ ديجيتال گفت: يکي از سوالهايي که سرمايهگذار بايد از خود کند بايد اين باشد که دليل گرايش به سمت سرمايهگذاري در زمينه ديجيتال چيست و دستاورد او از اين سرمايهگذاري چه خواهد بود و چه ارزش افزودهاي را به همراه دارد. وي توضيح داد: در اين پنل احتمالا يکي از تصميمهاي شرکت تارسوس اين باشد که موفقترين چاپخانهدار انگليس را به ايران دعوت کند. بنابراين آن شخص با حضور خود در اين سمينار دليل موفقيت خود را توضيح خواهد داد که ممکن است انگيزههايي را در سيستم توليد ما ايجاد کند. در ادامه سمينار، راجر استيفان پلو، رييس نمايشگاههاي ليبل اکسپو جهان و کارشناس با سابقه و بينالمللي اين بخش نيز در ادامه صحبتهاي عابدين، به ايراد سخنراني پرداخت و گفت: باور من و باور شرکت تارسوس بر اين است که به کشورهايي مانند ايران که در حال رشد و توسعه هستند، موقعيتها و سمتوسوي روندهاي جهاني را بگوييم. خود شرکت تارسوس راه ليبل و بستهبندي را سيوسه سال پيش در لندن شروع کرد. اين شرکت در طول يک سال ۱۲۰ نمايشگاه، در صنايع و بخش هاي مختلف در دنيا برگزار ميکند. به منظور دستيابي به مدلي مناسب در زمينه برگزاري نمايشگاه و براي تامين نياز کشورها، مدلي را به عنوان ساميت (Summit) تدوين کرده و اولين مورد را در سال ۲۰۰۴ در مکزيک برگزار کردند. استفان پلو افزود: ما به دنبال اين هستيم که چگونه ميتوان به رشد بازار چاپ و بستهبندي کمک کرد. اين رشد نياز به دانش و اطلاعات دارد. ما در دنيا وسعت فعاليت را در اين زمينه تخصصي داريم و ميخواهيم اطلاعات مربوط به آن را نيز انتقال دهيم. زيرا انتقال اطلاعات به رشد بازار کمک ميکند. رييس نمايشگاههاي ليبل اکسپو جهان افزود: باور سيستم کاري ما اين است که اگر طرف مقابل رشد کند ما هم رشد ميکنيم. موفقيت بازار موفقيت ماست. اگر چاپخانهدار به نتيجه برسد، مسلما ما نيز به نتيجه ميرسيم. ما قصد داريم در رشد بازار مربوطه شريک بوده و هم زمان با رشد چاپخانهها ما نيز رشد کنيم. اگر بزرگ بيانديشيم که قرار است چه اتفاقي در زمينه چاپ بيافتد، به آساني تغييرات را خواهيم ديد. اين تغييرات شامل بازارها و موقعيتهاي جديد خواهد بود که همه آنها در حال رخ دادن است. وي با اشاره به تغييرات رخ داده در زمينه چاپهاي مختلف گفت: چاپ سنتي بيشترين سهم را در چاپ پاکتنامه، انتشارات، نشريات و مجلات داشته و هنوز هم داراي سهم بزرگي است ولي اين سهمها در حال تغيير بوده و بازارهاي جديدي در حال ايجاد شدن است. چاپ تجاري در حال رکود بوده ولي در ازاي آن چاپ بستهبندي در حال رشد است. اين اتفاق در ايران نيز خواه ناخواه ميافتد. پلو افزود: وقتي به سيستم بستهبندي توجه ميشود، اين سوال پيش ميآيد که در شرايطي که همه چيز آنلاين است، پس چرا بستهبندي رشد ميکند. جواب اين است که خود اينترنت به رشد بستهبندي کمک ميکند. دليل اينکه چرا اينترنت به پيشرفت بستهبندي کمک ميکند اين است که با توجه به بازار جهاني، مراجعه به خريد کالا از طريق فروشگاهها کاهش پيدا کرده است ولي به هرحال کالاي سفارشي بايد به شکل بستهبندي شده به دست مشتري برسد. پلو در زمينه رشد چاپ بستهبندي افزود: يک شيشه آب بدون چاپ بستهبندي فقط يک شيشه آب است و هيچ برندي روي آن نيست و هيچ معرفهاي ندارد و اين بستهبندي است که آنرا معرفي ميکند. بدون چاپ، محتوي درون بسته هيچ هويتي ندارد. وقتي برند اهميت پيدا ميکند، موقعيتهايي را در بستهبندي و چاپ بستهبندي ايجاد ميکند. اين موقعيت نيز باعث معرفي بهتر برند، ايجاد نياز، تقاضا و موقعيت براي چاپخانهدار و توليدکننده ميشود. در نهايت اين کار باعث ايجاد رقابت بين برندها ميشود. زيرا برندها به منظور تامين احتياجات خود نياز بيشتري به چاپخانهها خواهند داشت. در اين شرايط است که چاپخانهها بايد طرز تفکر خود را تغيير دهند. استفان پلو گفت: در بازار امروزي چاپخانهداران نبايد خود را توليدکننده محسوب کنند. آنها بايد خود را شاخهاي از سيستم معرفي، تبليغات يا بازارساز و بازارياب برند بدانند. چاپخانهدار بايد بيانديشد که چگونه ميتواند بازار يک برند را ارتقا دهد. به عبارت ديگر چاپخانهدار بايد خود را در جايگاه بازارياب يک برند تلقي کند. پلو درباره سرمايهگذاري در زمينه چاپ ديجيتال گفت: بايد دليل سرمايهگذاري در زمينه چاپ ديجيتال مشخص باشد. نکته بعدي بايد اين باشد که ماشينهاي چاپ ديجيتال در اصل داراي امکاناتي هستند که در سيستم چاپ سنتي وجود ندارند. سرمايهگذار بايد بداند که خريد دستگاه چه امکاناتي را به همراه دارد. ميتوان سيستم چاپ ديجيتال را يک ابزار بازاريابي براي مشتريانتان محسوب کرد. براي مثال در مناسبتهاي مختلف مانند جام جهاني، کريسمس و… ميتوان لوگوهاي مختلفي را بر روي بستهبنديهاي مختلف چاپ کرد. اين کار باعث ايجاد انگيزه در صاحب آن برند شده و هزينه اين سرويس را پرداخت ميکند. در اصل چاپخانهدار براي صاحب آن برند يک ابزار بازاريابي خواهد بود. زيرا نشان دهنده يک راهحل معرفي براي او هستيد. پلو درباره متغيرهاي تاثيرگذار در صنعت چاپ افزود: در حال حاضر در دنيا سه نوع متغير بيشترين تاثير را بر بازار چاپ دارد. اولين متغير، رشد بستهبندي در مقابل رکود چاپ تجاري است. دومين متغير، تغييرات تکنولوژي است. منظور از تغييرات تکنولوژيک اين است که ديگر يک کارگر مجبور نيست با تنظيم پيچ مرکبدان به رنگ مورد نظر در چاپ برسد. اين سيستمها تغيير پيدا ميکنند. بنابراين ما نيز بايد خود را با اين تغييرات تغيير دهيم. بنابراين چاپخانهداران اگر ميخواهند روش موثري براي توليد داشته باشند بايد از تکنولوژي آگاهي داشته و در آن زمينه سرمايهگذاري کنند. سومين و مهمترين مورد تغيير در عادتهاي اجتماعي افراد است. عادتهاي اجتماعي بسته به سن و موقعيت افراد متفاوت بوده و در طول سال تغيير ميکند. چاپخانهداران بايد بتوانند اين مساله را درک کرده و موقعيتها را سنجيده و توليد و بازاريابي خود را با توجه به عادتهاي روز اجتماعي پيش ببرند. چاپخانهداران بايد ويژگيهايي که قشر خاصي از جامعه دارند را شناسايي کرده تا با افزودن ارزش افزوده به کالاهاي خود، خريدار بيشتري براي يک برند جذب کنند. يکي از حضار پرسيد: در ايران هنوز چاپ ديجيتال در زمينه چاپ بستهبندي جايگاهي را پيدا نکرده است و همه ما ميدانيم که اينگونه است. استفان پلو: به هر حال اين تغيير خواه ناخواه به دليل تغيير تقاضا و موتور متحرکه نسل جديد در ايران نيز اتفاق خواهد افتاد. هدف اين نيست که تمام کارها به صورت ديجيتال چاپ شود، بلکه بايد انديشيد که در يک چاپخانه، چاپ ديجيتال در چه زمينههايي ميتواند موثر باشد. به عبارت ديگر براي مرتفع کردن تقاضاي مشتري، چه سيستمي از چاپ ديجيتال ميتواند ارزش افزوده ايجاد کند. وي با اشاره به بازار چاپ ليبلهاي خصوصي گفت: بازار چاپ ليبلهاي خصوصي، بازاري است که اتفاقات خوبي در آن در حال رخ دادن است. طبق يک پژوهش در آمريکا و انگليس چاپ ليبل خصوصي در همه زمينهها ۷ درصد در سال رشد داشته است. حدود ۳۳ درصد از بازار آمريکا و انگليس مربوط به ليبلهاي خصوصي بوده که نسبت به گذشته حدود ۶ تا ۷ درصد رشد داشتهاند. طبق يک پژوهش تا سال ۲۰۲۰، بيش از ۵۰ درصد فروش بازار در دست ليبلهاي خصوصي خواهد بود. در اين حوزه برندها به خوبي با يکديگر رقابت ميکنند. استفان افزود: موقعيت بالقوه ليبلهاي خصوصي بايد شناسايي شوند. تجربه نشان داده است که گفتوگو درباره موقعيت بازارها باعث توسعه بازار ميشود. مسلما صحبت کردن راجع به روشها و مصارف مختلف ليبل باعث ايجاد رشد در تقاضا شده و بازار بزرگتري ايجاد ميکند. اين بازار آنقدر بزرگ هست که بايد چگونگي استفاده از آن شناسايي شود. زيرا اصولا گفتوگو و انتقال اطلاعات باعث تغيير عقيده و روش در افراد و توليدکننده ميشود. وي گفت: شرايطي که چاپخانهداران با آن دست و پنجه نرم ميکنند اين است که از سمت هزينههاي تامين مواد اوليه و ماشينآلات، توليد و توزيع که در حال افزايش است، تحت فشار هستند. از طرف ديگر صاحبان برند و مصرفکنندگان نهايي محصول منتقد قيمت بالاي محصول را بوده و خواستار کاهش قيمت آن هستند. استفان پلو اضافه کرد: در حال حاضر در اروپا کارمندان فروش از نظر تکنيک و تکنولوژي محصولي که قصد فروش آنرا دارند، تعليم ميبينند. يک مثال حقيقي در اين مورد راجع به يکي از بهترين چاپخانههاي دنيا در شهر دالاس ايالت تگزاس آمريکا است. اين چاپخانه يک تيم خاص براي دريافت سفارش دارد.
در حاشيه اين کنفرانس حاضران در جلسه از آقاي استفان پلو پرسشهايي داشتند که به آنها اشاره مي شود:
حضار: در مجموع، ارزيابي شما از بازار ايران چيست و چه پيشبينيهايي از رشد چاپ بستهبندي و چاپ ليبل در ايران داريد؟
پلو پاسخ داد: کل بازار دنيا در زمينه چاپ بستهبندي و ليبل، ۴ درصد در حال رشد است. کشورهاي در حال توسعه و صنعتي و کشورهايي که به بستهبندي بيشتري نياز دارند، بين ۱۵ تا ۲۰ درصد در حال رشد هستند. به نظر من ايران نيز در آينده نزديک و در يک بازه زماني کوتاه به رشد ۱۵ درصدي از نظر رشد و مصرف بستهبندي خواهد رسيد. زيرا تقاضا روند صعودي به خود گرفته و به اين شکل ادامه پيدا ميکند. به گونهاي که بازارهاي در حال رشد ميتوانند اين نيازها را تامين کنند. چاپخانهداران بايد همزمان هم به دنبال بازارهاي داخل و هم به دنبال بازارهاي آسان و بازارهاي سخت صادراتي باشند.
حضار: به منظور عملکرد حرفهاي در بازار ايران و در بازار دنيا و به منظور استفاده از تجربه آنها چه راهنماييهايي ميتوانيد ارايه دهيد؟
استفان پلو: اول بايد ببينيد که چگونه در داخل سازمان براي جذب بازار مشخص اقدام ميکنيد. بسياري از اوقات چاپخانهداران درگير موضوعات بيرون از چاپخانه مانند کاهش فروش، کاهش قيمت و مشکلات رقابتي هستند. معمولا هيچ مديري از درون به سازمان خود نگاه نميکند. ما ابتدا بايد به درون سازمان خود نگاه کنيم. بايد همواره به فکر تغيير در سيستم توليد بود. براي مثال ميزان بهرهوري سيستم توليد خودمان را سنجيده و از طريق تکنيکهايي مانند کايزن افزايش دهيم. در سيستم مديريتي کايزن که خاستگاه آن شرکت تويوتاي ژاپن است، قطعات مورد نياز در خط توليد از قبل آماده است. به گونهاي که به محض کاهش موجودي قطعات به صورت اتوماتيک سفارش داده ميشود. در اين سيستم مکانيابي ماشينآلات در خط توليد بهگونهاي انجام ميشود که با کمترين حرکت مواد و اطلاعات، خط توليد بالاترين بهرهوري را داشته باشد. با بالا رفتن بهرهوري هزينه اضافي مانند مصرف مواد و زمان اضافي، کاهش پيدا ميکند. مثال بارز آن در مورد صنعت چاپ اين است که آسوره نورد که معمولا هر شش ماه يکبار گشاد ميشود، بايد عوض شود. اين سرويسهاي کوچک ولي اساسي در بالا بردن بهرهوري ماشينآلات و خط توليد بسيار موثر است. اگر بخواهيم در زمان توليد آسوره را تعويض کنيم بهرهوري خط توليد کاهش پيدا ميکند. بايد در سرويس ماهانه قطعه عوض شود. اين مساله به مديريت خط توليد نيز مربوط ميشود که بايستي همواره سعي در بالا بردن بهرهوري باشد. وي افزود: نکته مهم ديگر اين است که به نيروي انساني مخصوصا پرسنل فروش و عمليات به عنوان يکي از مهمترين نيروها در سازمانها توجه شود. چاپخانهدار بايد از خود سوال کند که آيا در سيستم فروش، پرسنل فروش با خريدار مرتبط است. آيا ابزارهاي لازم در اختيار فرد مرتبط با خريدار است. هم نيروي فروش و هم اپراتورها بايد از تکنولوژي، آگاهي لازم را داشته باشد. پلو توضيح داد: اتوماسيون خط توليد نيز بسيار مهم است. کاري که امسال در نمايشگاه ليبل اکسپو شرکتهاي توليدي خطوط توليد ليبل و بستهبندي نيلپيتر و… انجام دادند. تمام اين توليدکنندهها در حال بالا بردن اتوماسيون ماشينآلات هستند. زيرا ماشيني که به مدت ۳۰ سال کار کرده و در طي زمان تغييري در آن رخ نداده است، نميتواند براي مثال در سيستم مديريت کايزن نتيجه دهد. بنابراين بايد چاپخانه خود را با تکنولوژي وفق دهد. وي افزود: مطالعه روند کسب و کار گوياي اين است که به منظور عملکرد حرفهاي در کسب و کار، مدير سازمان بايد مطالعه داشته و اين مطالعه را به عنوان بخشي از زمان کاري خود محسوب کند. مديران بايد روند کسب و کار و تکنولوژي را به منظور يادگيري مسايل و روشهاي توليد و مديريتي روز دنبال کنند. علاوه بر اين هر سازماني بايد براي خود طرح تجاري داشته باشد. مديران بايد از خود سوال کنند که براي مثال آيا در سيستم کاري براي پنج سال آينده خود برنامهاي دارند. ممکن است منحني طرح تجاري نوسان داشته باشد ولي به هر حال بايد نقطه عطف شناسايي شود. سازمان بايد حتما طرح تجاري داشته باشد ولو اينکه در بسياري از بازههاي زماني پيشرفت نداشته باشد.