چاپ ديجيتال در قاموس صنعت چاپ ايران معادل با کپي پرينترهاي ورقي و پرينترهاي جوهرافشان رول و تخت با عرض کم يا زياد تعبير شده است، در‌حالي‌که با نگاهي به تحولات اين حوزه به‌سادگي مي‌توان دريافت که فناوري‌هاي چاپ ديجيتال در بسياري از حوزه‌ها نفوذي گسترده يافته‌اند و با سرعتي باورنکردني در جدال و جايگزيني با تکنيک‌هاي سنتي چاپ در صنايع بسته‌بندي، پارچه و پوشاک، سراميک، نشر و غيره قرار دارند. فناوري‌هايي که با گذشت بيش از ۱۵ سال از ورود آنها به بازارهاي جهاني، بسياري از آنها هنوز راه به صنعت چاپ ايران نيافته‌اند. البته صحبت از چاپ ديجيتال، فناوري‌هاي جهاني عرضه شده در اين حوزه و توسعه اين فناوري در بخش‌هاي مختلف صنعت چاپ ايران بدون در‌نظر‌گرفتن وضعيت اقتصاد صنعت چاپ و صنايع مرتبط با آن در ايران اقدامي ابتر است.
حقيقت اين است که بهره‌گيري از فناوري‌هاي جديد و توسعه ابزارهاي نوين چاپ ديجيتال در بازارهاي حرفه‌اي نشر، تبليغات، پارچه، پوشاک، سراميک، بازاريابي، بسته‌بندي و غيره ايران با توجه به اقتصاد بيمار اين صنايع طي دو دهه اخير در مقايسه با ساير کشورهاي منطقه بسيار کند بوده و رضايت بخش نيست. بديهي است که رکود اين صنايع منجر به کاهش کمي و کيفي سفارشات چاپي شده است. از سويي عدم تناسب در هزينه خدمات چاپي به مشتريان با قيمت ماشين‌آلات و مواد اوليه اين صنعت(که همه وارداتي هستند) با توجه به افزايش سرسام‌آور نرخ ارز، انگيزه سرمايه‌گذاران براي خريد فناوري‌هاي جديد را بسيار کاهش داده است. و از سوي ديگر لزوم پرداخت کل قيمت ماشين‌آلات به‌صورت نقد توسط چاپخانه‌داران ايراني به فروشندگان خارجي(در مقايسه با چاپخانه‌هاي خارج از ايران که ماشين‌ها را با ۱۵ درصد قيمت به‌صورت پيش پرداخت و مابقي با وام بانکي ۳ يا ۵ ساله و با بهره ۳ درصد خريد مي‌کنند)، توسعه چاپ ديجيتال در ايران را با چالش جدي مواجه ساخته است. البته بگذريم از اينکه به واسطه تحريم‌ها، امکان واردات مستقيم پرفروش‌ترين و حرفه‌اي‌ترين ماشين‌هاي چاپ ديجيتال براي مصارف نشر، تبليغات، بازاريابي، پوشاک و بسته‌بندي به ايران وجود ندارد.
براي نگارنده اين سطور که بيش از ۱۵سال به پژوهش و مشاوره فني در صنعت چاپ ايران پرداخته، بديهي است که از واحدهاي صنعت چاپ در اين وضعيت اقتصادي و با اين سطح از هزينه‌هاي خدمات چاپ ديجيتال در ايران نبايد انتظار تجهيز به فناوري‌هاي چندصد هزار يورويي داشت ليکن فرصت‌هايي مغتنم در سرمايه‌گذاري‌هاي سبک‌تر به‌وجود آمده و انتظار مي‌رود که در اين تنگناهاي اقتصادي، رويکرد مديران واحدهاي چاپ اندکي به سمت مطالعه بيشتر بازار و بررسي تخصصي فناوري‌هاي عرضه شده چاپ ديجيتال تغيير يابد.
شرايط ويژه اقتصادي کشور در سال‌هاي اخير، لزوم توجه جدي به برخي فناوري‌هاي چاپ ديجيتال در حوزه نشر و بسته‌بندي را چند برابر نموده است. چرا که برخي از اين فناوري‌ها در وضعيت کنوني توجيه‌پذير گشته‌اند. متأسفانه صنعت نشر کشور ما هنوز در پائين‌ترين سطح بهره‌گيري از فناوري‌هاي چاپ و صحافي ديجيتال است و همين امر منجر به توليد کتاب و مجله با هزينه بالا و کيفيت پايين شده است. چاپ ديجيتال مي‌تواند فرصت‌هاي بسياري براي چاپخانه‌ها و ناشران ما به‌وجود آورد که متاسفانه هنوز از سوي آنها جدي گرفته نشده است. اين غفلت قابل تعميم به بازار بسته‌بندي نيز مي‌باشد. در حوزه چاپ بسته‌بندي نيز کشور با کمبود‌هاي بسياري مواجه است. سال‌هاست که توليد انواع ليبل، جعبه مقوايي، کارتن و غيره با استفاده از ماشين‌آلات چاپ ديجيتال ميسر گشته و واحدهايي توليدي مي‌توانند در کمترين زمان سفارشات کم‌تيراژ يا سفارشات با اطلاعات متغير خود را با اين ماشين‌آلات توليد کنند، ليکن در‌حالي‌که تيراژهاي توليد ۴۰ درصد سفارشات چاپي برندهاي ملي توسط ماشين‌هاي چاپ ديجيتال توجيه مالي دارد، اما هنوز اين فناوري‌ها به بازار ايران راه نيافته‌اند.
در حوزه چاپ پارچه و مد با استفاده از تکنيک‌هاي چاپ ديجيتال نيز صرفاً به فناوري ترانسفر قناعت کرده‌ايم و پرينترهاي حرفه‌اي ديجيتال جوهرافشان براي چاپ مستقيم روي پارچه هم هنوز وارد بازار ايران نشده‌اند.
در‌زمينه چاپ سراميک، خوشبختانه وضعيت بهتر است و خطوط چاپ ديجيتال يکي پس از ديگري در کارخانه‌هاي توليد سراميک در حال نصب هستند.
برگزاري رويدادهايي چون نمايشگاه چاپ ديجيتال و سمينارهاي جانبي آن فرصت خوبي براي دست‌اندرکاران صنعت چاپ و سرمايه‌گذاران جديد از يک سو و توليدکنندگان فناوري‌هاي چاپ ديجيتال با هدف تبادل اطلاعات و معرفي فناوري‌هاست. بدون‌شک فرصت‌هاي سرمايه‌گذاري مغفول‌مانده‌اي در حوزه چاپ ديجيتال نهفته است که با شناخت آنها مي‌توان بخشي از نياز کشور را مرتفع نمود.
توليد فناوري در صنعت چاپ ديجيتال خاورميانه
در‌زمينه توليد ماشين‌آلات و تجهيزات چاپ ديجيتال در ايران، تنها به مونتاژ پرينترهاي اداري و لارج فرمت بسنده کرده‌ايم. جايگاه صنعت چاپ ايران در بهره‌گيري از فناوري‌هاي نوين چاپ ديجيتال در منطقه خاورميانه بعد از ترکيه، امارات، مصر و عربستان سعودي قرار دارد. هرچند شاخص‌هاي اقتصادي در اين کشورها قابل مقايسه با ايران نيست، ليکن بايستي قبول کنيم که رويکرد غيراصولي همين سرمايه‌گذاري‌هاي محدود در صنعت چاپ و غفلت از بازارهاي جديد چاپ ديجيتال مهم‌ترين علت اين عقب‌ماندگي چاپ ديجيتال در کشورمان است.
حتي در بازارحمايتي نشر نيز دولت نتوانسته با ارايه مشاوره به سرمايه‌گذاران، ايشان را ترغيب به سرمايه‌گذاري در فناوري‌هاي نوين و حرفه‌اي چاپ ديجيتال براي توليد کتاب، روزنامه و مجله نمايد. فناوري‌هايي که سال‌هاست توسط شرکت‌هاي بزرگي چون آمازون براي توليد کتاب به‌کار گرفته شده است.
در کشورهاي امارات متحده عربي و ترکيه نيز سرمايه‌گذاري‌هاي متعددي براي توليد و مونتاژ پرينترهاي اداري و لارج فرمت توسط شرکت‌هاي چيني، تايواني، کره‌اي و حتي ايراني انجام شده است. شرکت اچ پي اينديگو ۷۰ درصد سهم بازار جهاني ماشين‌هاي چاپ ديجيتال براي مصارف حرفه‌اي در بازار نشر، تبليغات، بازاريابي و بسته‌بندي را در اختيار دارد. توليد ماشين‌هاي چاپ ديجيتال -با کيفيت چاپ افست و فناوري تونر مايع- توسط اينديگو از سال ۱۹۹۹ ميلادي آغاز شد. اينديگو اکنون بخشي از شرکت آمريکايي HP است و با ۵۵۰۰ کارمند، هم‌اکنون مشغول به فعاليت است. شرکت HP در سال ۲۰۰۱ ميلادي اينديگو را به ارزش ۶۵۰ ميليون دلار خريداري نمود. بيش از ۶۰۰۰ ماشين چاپ از اين شرکت در ۴۰۰۰ چاپخانه ۱۲۰ کشور جهان در‌حال‌کار هستند. در ۱۷ کشور جهان از جمله چين، روسيه، هند، کره جنوبي و ژاپن، تعداد دستگاه‌هاي چاپ در‌حال‌کار اچ‌پي اينديگو از ۱۰۰ عدد فراتر رفته و چين پس از ايالات‌متحده بيشترين تعداد ماشين را در خود جاي داده است. پرينترهاي مخصوص چاپ ديجيتال مستقيم روي پارچه و لباس شرکت‌هاي Matan, Kornit و Jemtex، ماشين‌هاي کانورتينگ ديجيتال و چاپ سه‌بعدي شرکت Highcon و ماشين‌هاي چاپ ديجيتال سراميک و شيشه شرکت Dip نيز شهرت جهاني دارند. لاندا ديگر شرکت مطرح در زمينه ماشين‌هاي چاپ ديجيتال و عرضه‌کننده به‌روزترين و مدرن‌ترين فناوري چاپ جهان با ثبت ۵۰۰ گواهي اختراع(Patent) در سال ۲۰۱۶ ميلادي با نام «نانوگرافيک» است. بني لاندا مالک اين شرکت بنيان‌گذار شرکت اينديگو بوده و بدون شک بخشي از موفقيت خود در پروژه لاندا را بايستي مديون دريافت مشاوره‌هاي فناوري از شرکت‌هاي ژاپني نظير کيوسرا و کوموري بداند. لاندا فقط در طول برگزاري نمايشگاه دروپا ۲۰۱۶ موفق به فروش ۴۵۰ ميليون يورو از انواع ماشين‌هاي خود شد.
