نوشتهی: وین لین
گروه پژوهش
در تازهترین بخش از مجموعه مقالات «تصمیمگیری هوشمند»، وین لین بررسی میکند که چگونه تصمیمگیری مؤثر اغلب تحت تأثیر سوگیریهای رفتاری Biases) ( Behavioral قرار میگیرد و چگونه میتوان این سوگیریها را از میان برداشت.
با وجود تمرکز قابل توجه بر موضوع تصمیمگیری در ۷۵ سال گذشته، پژوهشگران به تازگی به این نتیجه رسیده اند که تصمیماتی که تحت تاثیر سوگیریهای رفتاری گرفته میشوند، اغلب به سرانجام نمی رسند. این سوگیریها مدیران را به انتخابهایی سوق میدهند که منجر به نتایج ضعیف و خارج از مسیر میشوند. تاکنون چندین سوگیری شناخته شده و تاکتیکهایی برای کاهش تأثیرات منفی آنها نیز ارایه شده است. این مقاله به بررسی مهمترین این سوگیریها میپردازد.
یک نکته
دکتر دانیل کانمن به همراه دکتر آموس تورسکی، پیشگامان حوزه نسبتاً جدید اقتصاد رفتاری بودند. اقتصاد رفتاری تلاشی است برای ارائه رویکردی واقعگرایانهتر نسبت به رفتار اقتصادی انسان بر اساس گرایشهای رفتاری شناختهشده، که در تضاد مستقیم با نظریه قدیمی انسان منطقی قرار دارد. کانمن و تورسکی بهویژه تأثیرات احساسی بر تصمیمگیری را بررسی کردند که میتوانند اثر منفی بر نتایج بگذارند.
چرا این نکته مهم است؟
حتی اگر از یک فرایند صحیح برای تصمیمگیری پیروی کنیم، این سوگیریها میتوانند منجر به تصمیمات ضعیف یا حتی مخرب شوند. در این مقاله این سوگیریها به گونهای توصیف میشوند که خواننده بتواند آنها را تشخیص داده و گامهایی برای حذف آنها از فرایند تصمیمگیری بردارد.
نگاهی عمیقتر:
با بررسی شناختهشدهترین سوگیریها، می توان آنها را به دو گروه تقسیم کرد تا درک آنها و اثرشان بر فرایند تصمیمگیری آسانتر شود:
- ناتوانی در درک صحیح واقعیت
- جهش به سمت مسیر اشتباه
ناتوانی در درک صحیح واقعیت:
- تله وضعیت موجود: ما را به حفظ شرایط فعلی سوق میدهد حتی زمانی که گزینههای بهتری وجود دارد.
راهکار: غرور را کنار بگذارید؛ هزینههای تغییر را اغراق نکنید. - تله هزینهی ازدسترفته (غرق شدن در گذشته): ما را وادار به ادامه اشتباهات گذشته میکند بهویژه زمانی که پول یا منابعی قبلاً در آن راه سرمایهگذاری شده باشند.
راهکار: با افرادی که در تصمیمات قبلی دخیل نبودهاند مشورت کنید. - تله چارچوببندی: زمانی رخ میدهد که مسئله را به اشتباه تعریف کنیم.
راهکار: مسئله را از زوایای مختلف بازتعریف کنید و به تحریفات احتمالی توجه داشته باشید. - تله اعتماد بهنفس بیشازحد: باعث میشود دقت پیشبینیهای خود را بیش از حد ارزیابی کنیم.
راهکار: محدودهی بالا و پایین مقادیر ممکن را بررسی کنید. - تله احتیاط بیشازحد: ما را به برآوردهای بیشازحد محافظهکارانه سوق میدهد.
راهکار: تخمینهای خود را صادقانه ارائه دهید و آنها را در بازهای منطقی آزمایش کنید. - سوگیری برجستگی: تحتتأثیر یک موفقیت خاطرهانگیز قرار میگیریم.
راهکار: نمونههای مشابه بیشتری بخواهید و آنها را مقایسه کنید. - اثر هالهای: فرض میکنیم موفقیت در یک زمینه به زمینههای دیگر نیز منتقل میشود.
راهکار: استنتاجهای اشتباه را شناسایی و حذف کنید. - تفکر گروهی (Groupthink): نادیده گرفتن نظرات مخالف یا بررسی ناکافی آنها.
راهکار: بررسی کنید آیا نظرات مخالف وجود داشت؟ آیا بررسی شدند؟
جهش به سمت مسیر اشتباه:
- سوگیری لنگر انداختن (Anchoring): وزن بیشازحد به اولین اطلاعات دریافتی میدهیم.
راهکار: ابتدا خودتان در مورد مسئله فکر کنید، سپس نظرات دیگران را جویا شوید. - تله تأیید شواهد: فقط به اطلاعاتی توجه میکنیم که دیدگاه فعلی ما را تأیید میکنند.
راهکار: نقش مخالف را بازی کنید؛ همه شواهد را بهطور یکسان بررسی کنید. - تله یادآوری: بیشازحد تحتتأثیر وقایع اخیر یا دراماتیک قرار میگیریم.
راهکار: فرضیات را با دقت به چالش بکشید. - ابتکار احساسی (Affect heuristic): عاشق یک گزینه خاص میشویم.
راهکار: روند تفکر پشت آن گزینه را بررسی کنید. - سوگیری دسترسی: گزینهها را بدون تحلیل کافی و فقط بر اساس اطلاعات در دسترس انتخاب میکنیم.
راهکار: بپرسید اگر قرار بود دوباره تصمیم بگیرید، چه اطلاعاتی نیاز داشتید و آیا میتوانید اکنون آنها را تهیه کنید؟ - سوگیری منافع شخصی: توصیههایی که بر اساس منافع شخصی داده میشود.
راهکار: فرضیات را با دقت بررسی کنید؛ به دنبال خوشبینی غیرواقعی باشید.
نکات کلیدی:
تصمیمات خوب از طریق یک فرایند اثباتشده و ساختارمند گرفته میشوند.
سوگیریهای رفتاری میتوانند تصمیمگیری را از مسیر درست منحرف کنند.
کانمن و تورسکی تأثیرات احساسی بر تصمیمگیری را بررسی کردهاند.
۱۴ سوگیری شناخته شده وجود دارد که در دو گروه اصلی طبقهبندی میشوند:
- ناتوانی در دیدن واقعیت
- جهش به سمت مسیر اشتباه
هر سوگیری با توصیف و اقدام پیشنهادی برای مقابله با آن ارائه شده است.
هشدار: مراقب سوگیریها در تصمیمات خود باشید!
سوگیری برای تصمیمگیری، مثل سیرینی دسر برای دور کمر من است!
