مطلب حاضر بخش اول از کتاب” صنعت چاپ عصر جديد؛ روندها و فرصت‌ها”است که فرانک رومانو استاد بزرگ صنعت چاپ آنرا با حق ترجمه و چاپ در ايران در اختيار ماهنامه صنعت چاپ قرار داده است. کتاب فراوري شده در دانشکده علوم رسانه‌اي انستيتو تکنولوژي روچستر(محل تدريس رومانو) و توسط آَکشات پارديوالا دانشجوي رومانو بوده و توسط وي تصحيح و ويرايش شده است. وروديه کتاب نيز توسط رومانو نگاشته شده است. بخش‌هاي اصلي اين کتاب به تدريج در ماهنامه عرضه خواهند شد. اين بخش به بررسي وضعيت چاپ بنر و کتابچه اختصاص يافته است.
موقعيت بنرها و آگهي‌هاي تبليغاتي
بنرها و آگهي‌هاي تبليغاتي، نوارهاي کاغذي، پلاستيکي، يا پارچه‌اي هستند که يک شعار يا تصوير را به نمايش مي‌گذارند و در اماکن عمومي آويخته مي‌شوند، يا اينکه در راهپيمايي يا دسته‌هاي مردمي حمل مي‌گردند. آنها در وهله اول تبليغات بصري به شمار مي‌روند در گذشته آگهيها و بنرهاي عريض در بسياري موارد نيازمند چاپ اسکرين بودند که از حيث رنگ و تصوير محدوديت‌هايي داشتند. ظهور چاپگرهاي جوهرافشان رنگي با “قطع بزرگ” در اواخر دهه ۱۹۹۰ همه چيز را دستخوش تغيير کرد. بنرها و آگهيها بخش عمده‌اي از تبليغات چاپي را تشکيل مي‌دهند. از آنجا که ميزان نشريات افست کاهش يافته، فروش حاصل از آگهيها، بنرها و تصاوير بزرگ، رشد چشمگيري را به خود مي‌بيند. تبليغات محيطي، بازاري جهاني به ارزش سي‌ميليارد دلار را به خود اختصاص داده است. بنرها و آگهيها نيازمند چاپ عريض روي اليافي هستند که قابليت قرارگيري در معرض آفتاب، بارندگي، و آلاينده‌ها را داشته باشد. بازار تبليغات شامل مشاغل جزئي متعددي مي‌شود که ملزم به تحويل فوري آگهي هستند. تجهيزات تکثير بايد قادر به چاپ روي الياف مصنوعيِ مقاوم در برابر آب‌وهوا (به ويژه وينيل‌هاي پايدار در برابر اشعه فرابنفش) باشند. به همين منوال علايم نمايشگاهي روي لمينت‌هايي چاپ مي‌شوند که در عمل نيمه سخت به نظر مي‌رسند اما مي‌توانند در مقابل بسته‌بندي‌هاي مداومي که به منظور جابه‌جايي صورت مي‌گيرند، انعطاف نشان دهند. مرکب‌هايي که در چاپِ علايم به کار مي‌روند بايد به اندازه اليافي که چاپ روي آنها صورت مي‌گيرد، دوام داشته باشند. اين شرط به انضمام ضرورت “نفوذ” بر سطح الياف مصنوعي، درگذشته به معني رواج مرکب‌هاي پايه حلال در تبليغات محيطي و علايم نمايشگاهي بود. اما امروزه در اين بخش از بازار، مرکب‌هاي موسوم به يووي حرف اول را مي‌زنند و مرکب‌هاي لاتکس پايه‌آب معمول هستند. آگهي‌هاي تبليغاتي به منظور جلب توجه طراحي مي‌شوند. براي دستيابي به اين هدف، قابليت چاپ عکس‌هاي رنگي درخشان با استفاده از يک طيف رنگي گسترده، امري الزامي است. آگهي‌هاي بزرگ معمولا به مقادير محدودي توليد مي‌شوند و از اين رو شمارگان آنها پايين است. در بسياري از طرح‌هاي تبليغاتي، امکان چاپ و تحويل فوري آگهي يک اصل اساسي به شمار مي‌رود. جوهرافشان عريض و مسطح با کاربرد صفحات چاپي که در تناسب با آگهي‌هاي نمايشي انتخاب مي‌شوند، کيفيت اين آگهيها را ارتقا داده و عرصه تبليغات را تحول بخشيده است. قبل از پيشرفت جوهرافشان عريض، چاپ اسکرين بر بازار علايم تبليغاتي با قطع بزرگ، چيره بود. اما چاپ اسکرين نقص‌هايي دارد که همين نقايص دروازه را به روي جوهرافشان عريض گشوده تا بازار علايم تبليغاتي را قبضه کند. چاپ اسکرين محدود به چاپ تصوير بود، به عبارتي تنها يک کارکرد داشت. جوهرافشان عريض قادر به بازتوليد طيف رنگي وسيع‌تر و چاپ صفحاتي با وضوح بالاتر است؛ اين چاپگر ابزار چندمنظوره‌اي است که به طور قابل ملاحظه‌اي کيفيت تصوير را بهبود مي‌بخشد. امروزه بيش از گذشته، آگهيها از تصاويري با کيفيت واقع‌گرايانه عکس برخوردارند. مثل همة فناوري‌هاي چاپ ديجيتال، جوهرافشان عريض نيز براي تکثير با شمارگان معدود، صرفه اقتصادي دارد و چاپ با تحويل فوري را ميسر مي‌سازد. افزون بر اين، مرکب‌هاي جوهرافشانِ پيزوالکتريک – در قياس با مرکب‌هاي چاپ اسکرين- مي‌توانند با دامنه وسيعي از صفحات چاپ سازگار شوند. در بازار چاپ، جوهرافشان عريض با شتاب جايگزينِ چاپ اسکرين مي‌شود. در اثر اين جايگزيني هزينه‌هاي پوسترها و بنرهايي که با شمارگان معدود توليد مي‌شوند، کاهش مي‌يابد. همچنين نوآوري‌هاي متعددي در عرصه نمايش آگهي شکل گرفته، به‌طوري که عملکرد چاپگرهاي مسطح، با بارگيري و تحويل خودکارِ اوراق چاپ، ارتقا يافته است. بنرها و آگهيها با علايم الکترونيکي در رقابت هستند. علايم الکترونيکي داراي صفحه نمايشي هستند که در آنها نمايشگرهاي بلور مايع (LCD) و دي‌وي‌د‌ي‌هاي نوري آلي (OLED) به کار مي‌روند. نمايشگرهاي الکترونيکي به سهولت مي‌توانند تعويض شوند و اين امکان را براي فروشندگان مختلف فراهم آورند که به تبليغ محصولات خود به‌طور همزمان بپردازند. اين مزيت شامل حال فروشگاه‌هايي مي‌شود که برندهاي متنوعي را عرضه ميکنند. اما علايم الکترونيکي قيمت بالايي دارند، مستلزم مصرف انرژي هستند و در برابر تغييرات آب‌وهوايي دوام نمي‌آورند. به دليل خصلت آگهي‌هاي مصور، يعني معدود بودن شمارگان آنها، چاپ با جوهرافشان‌هاي عريض، در بازارِ خرده‌فروش‌هاي جزيي و متوسط پيشتاز خواهد بود. الواح مصورِ کاغذي و کارت‌هاي روميزي تا بيست سال آينده زايل نخواهند شد. آنها به موازات فناوري‌هاي نمايشِ ويديويي به حيات خود ادامه خواهند داد. انتظار مي‌رود صنعت طراحي علايم تبليغي تا سال ۲۰۲۰ به رشد تصاعدي خود ادامه دهد. رواج فزاينده علايم در کارزارهاي تبليغاتي، قيمت‌هاي فروش و دامنه‌هاي سود را بالا خواهد برد. با چاپ عريض، زمان لازم براي تعويض يک آگهي به‌طور قابل توجهي از يک هفته به يک روز تقليل يافته است. گمان مي‌رود بيش از نيمي از تمام شرکت‌هاي تبليغاتي، طرح‌هاي تبليغاتي عريض را به مشتريان خود ارايه مي‌دهند. اين اقلام عبارتند از پوسترهاي خودچسب، ديوارنگاره، نقاشي روي خودرو، بيلبوردها، و ساير محصولات با چاپ سفارشي از قبيل منسوجات. هاليوود براي بازنمايي صحنة پس‌زمينه در فيلم، به جاي نقاشي از چاپ عريض بهره مي‌گيرد. شايد ادعا شود چاپ عريض به حفظ صنعت چاپ ياري رسانده است. با کاهش حجم محصولات سنتيِ چاپ، آگهي‌هاي بازرگاني و ديگر خدمات چاپي قادر شدند فرصت‌هاي درآمديِ نويني در بازار علايم تبليغاتي بيابند. بي‌ترديد چاپگرهاي جوهرافشانِ عريض مي‌توانند روي هر سطحي از هر جنسي چاپ کنند، و چاپگرهاي جوهرافشان مسطح قادرند روي مواد ضخيم، عمليات چاپ را به انجام رسانند. چاپ سه‌بعدي به عصر آگهي‌هاي سه‌بعدي رهنمون خواهد شد، و مدارهاي چاپي زندگي‌بخشِ علايم تبليغاتي خواهند گشت.
کتاب‌ها و کتابچه‌ها
کتاب‌ها، نشرياتي هستند که شامل مجموعه‌اي از صفحات چاپيِ صحافي‌شده در يک مجلد مي‌شوند، و معمولا در يک نوبت چاپ مي‌شوند (به رغم نشرياتِ دوره‌اي که در چندين نوبت به طبع مي‌رسند.) کتابچه به کتاب کوچکي اطلاق مي‌شود که از صفحات انگشت‌شماري تشکيل شده و غالبا جلد کاغذي دارد. چاپ رول افست سرد به طور گسترده براي چاپ کتاب، هم جلد سخت و هم جلد کاغذي، به کار رفته است. چاپ گرم، و گراور البته با گسترة کمتر براي چاپ کتاب‌هاي رنگي با شمارگان بالا به کار گرفته شده‌اند. بسياري از چاپخانه‌هاي کتاب داراي اجاق‌هاي چاپ گرم هستند که مي‌توانند براي چاپ کتب رنگي کارآمد باشند، درصورت خاموشي اين اجاق‌ها، مي‌توان از دستگاه تکثير براي چاپ کتب تک‌رنگ (اغلب با استفاده از دو رول کاغذ) استفاده کرد. بازارِ ماشين‌هاي چاپ کتاب از نوع رول افست، سير نزولي را طي مي‌کند، از جمله آنکه برخي نهادهاي چاپ از توليد ماشين‌آلات چاپ ليتو اجتناب نموده، تمرکز خود را بر تقويت و توسعه امکانات ديجيتالي گذاشته‌اند. چاپ ديجيتال بازار چاپ کتاب را دستخوش تحول کرده و مي‌کند. در گزارشي از اسميترز پيرا (Smithers Pira) با عنوان “آيندة چاپ ديجيتال در برابر چاپ آنالوگ تا سال ۲۰۲۰″، وي اعلام مي‌کند که چاپ آنالوگ در حال ازدست دادن سهم ارزش خود از ۸۶درصد در سال ۲۰۱۰ به کمتر از ۵۴درصد در ۲۰۲۰ است. برخي مطبوعات نشريات با شمارگان بالا، کتاب‌هاي روميزي، نشريات کودک، و چاپ کتاب مقدس- به دليل تکثير با شمارگان بالاتر، هنوز عموما به صورت آنالوگ چاپ مي‌شوند. اما اين وضعيت در حال دگرگوني است. نخستين کاربرد الکتروفوتوگرافي در چاپ کتاب به دهة ۱۹۹۰ برمي‌گردد که به منظور چاپ کتاب‌هاي تک‌رنگ با شمارگان پايين صورت مي‌گرفت. اين تکنيک تدريجا محبوبيت يافت، به‌طوري که امروزه ماشين‌آلات چاپ رولِ ديجيتال امکانات تازه‌اي را پيش روي چاپ ليتو مي‌نهند و راه‌گشاي بسياري از عملکردهاي چاپ برمبناي تقاضا هستند؛ عملکردهايي که از نظريه “دنبالة ممتد” (Long Tail) بهره مي‌جويند؛ براساس اين نظريه بسياري از عناوين کم‌فروش همچنان به چاپ مي‌رسند. اين تکنيک همچنين فرصت‌هاي تازه‌اي را فراهم آورده که ضمن آنها چاپِ مستقل و شخصيِ مؤلف جايگاه مهمي را از آن خود مي‌کند. بسياري از ناشران کتاب (که غالبا آنلاين هستند) براي چاپ از روي وِبسايت، اجازه مؤلف را کسب ميکنند و محتواي کتاب را به صورت قالب‌هاي مناسب درمي‌آورند و امکاناتي مثل دريافت جزييات شابک را براي مخاطب فراهم ميکنند. در اين حوزه ابتکارات زيادي شکل گرفته، مثل شخصي‌سازي کتب کودکان با ثبت نام و تصوير کودک، و کتاب‌هاي دودمان‌شناسي که نام‌هاي خانوادگي در طول تاريخ را در بر مي‌گيرد. تقاضا براي جوهرافشان براي چاپ شمارگان بالا، ميان ناشران کتاب در سرتاسر جهان شدت گرفته، از سويي زنجيره‌هاي تأمين مي‌کوشند به صورتي سريع و مقرون‌به‌صرفه شمارگان محدودتر را به چاپ برسانند. توليد کتاب با جوهرافشان قويا در حال رشد است چرا که بازار تازه‌اي را از آن خود کرده؛ بازار شمارگان بسيار محدود. واپسين ميزان شمارگان پايين، به يک واحد مي‌رسد، و چاپ با تونر اين بازار را ايجاد نموده است. برخي ناشران در پي تکثير با شمارگان ۵۰ تا ۱۰۰ بودند، و جوهرافشان غلتک‌دار اين نياز آنها را برطرف نموده است. سازگاري تونر و جوهرافشان برنامه‌ريزي مجددِ توليد کتاب را برحسب کل مزاياي اقتصادي و خدماتي ميسر مي‌سازد و به ناشران کتاب اين امکان را مي‌دهد تا از موجودي انبار و خطراتي که نشر آنها را تهديد مي‌کند، بکاهند. کتاب‌هاي رنگي بلافاصله همان مسير کتب تک‌رنگ را دنبال ميکنند. ماشين‌هاي پرسرعت جوهرافشان که به برش‌زنيِ ظريف رول، برش کاغذ و ابزارهاي تازنيِ نهايي مجهز هستند در ميان بسياري از توليدکنندگانِ پيشگام و جهاني کتاب محبوبيت يافته‌اند. اين ماشين‌ها با رشد مداومي که در برابر چاپ ليتو از سر مي‌گذرانند، توليد به صرفة کتب تک‌رنگ و رنگي را، خواه به صورت تنه اصلي کتاب و خواه به صورت قسمت‌‌هاي تاخورده، ممکن مي‌سازند. چاپ با حجم بالا به انضمام صحافي پيشرفته خودکار، ميزان هزينه‌ها و مدت پاسخگويي در عرصه توليد کتاب را متحول نموده و زنجيره‌هاي سنتيِ تأمين نشريات را دگرگون کرده است. به علاوه اين ماشين‌ها تسهيلاتي به شمار مي‌رود که توليد انواع جديد کتاب را در پي دارند. براي نمونه نشر پيرسون (Pearson) موسوم به لانگمن (Longman) کتاب‌هاي تخصصيِ حقوق را با عنوان «کتب سفارشي حقوق لانگمن» عرضه مي‌کند. بدين طريق فرد تعليم‌دهنده قادر مي‌شود تا بخش‌هاي قابل قبولِ کتب درسي را با جزوات دورة تخصصي درآميزد و کتابي فراهم آورد که با جوهرافشان به چاپ رسيده، صحافي شده و در آغاز دورة آموزشي، در دسترس دانشجويان قرار مي‌گيرد. آغاز اين پديده به دهة ۱۹۶۰ برمي‌گردد. کتاب شامل دسته‌هاي متعددي مي‌شود؛ کتاب‌هاي داستاني/غيرداستانيِ عامه‌پسند، درسي، کودکان، مذهبي، آشپزي، گردشگري، کتاب‌هاي راهنماي تلويزيون/فيلم، کتب علمي، فني، پزشکي، حقوقي و ساير موارد. اکنون مقولات تازه‌تري در حال ظهور هستند که شامل حوزة چاپِ مستقل (مبتني بر درخواست شخصي) مي‌شود. با وجود آنکه کتاب‌هايي مثل مجموعة “پنجاه طيف خاکستري” مي‌توان يافت که شمارگان بالايي دارند، اما گرايش کلي بر آن است که ميزانِ شمارگان، تنزل يابد تا از ضررهاي احتمالي نشر کتاب کاسته شود، ضمن اينکه چاپ ديجيتال به کاهش قيمت واحد توليد کمک مي‌کند. در حال حاضر الگوهاي کسب و کار براي ناشران کتاب در حال دگرگوني است. چاپ برمبناي تقاضا به واسطة فن‌آوري‌هاي چاپ ديجيتال امکان‌پذير شده، توليد فوريِ محصولاتِ آمادة عرضه را جايگزينِ انبارنمودن کالاها کرده است. وبگاه آمازون (Amazon.com) در سال ۲۰۰۷ از راه‌اندازي سرويس چاپ برمبناي تقاضا خبر داد. اين سرويس دستمزدي براي تشکيلات وبگاه اخذ نمي‌کند يا دست‌کم مبلغ ناچيزي جهت انجام سفارش مطالبه مي‌نمايد. يک الگوي عمدة کسب‌وکار، عمليات توزيع و چاپ را نيز پوشش مي‌دهد. در سال‌هاي اخير سرويس‌هاي توزيع و چاپِ تمرکزيافته هم براي کتاب‌هاي عمومي و هم براي کتب تخصصي فزوني يافته است. امروزه وبگاه لولو (Lulu.com) و ساير وب‌گاه‌ها در حوزه توزيع و چاپ، شرکايي در اروپا دارند، و خواستار جذب شرکاي آسيايي نيز هستند. سرويس‌هاي انتشار شخصي از سوي مؤلف، کتاب‌ها را از مناطق مختلف به چاپ مي‌رسانند، صحافي ميکنند، و براي بازارهاي بين‌المللي ارسال مي‌نمايند. لايتينگ سورس (Lighting Source) فعاليت خود در راستاي چاپ و توزيع را شدت بخشيد و در نواحي مختلفي از جهان، بخش‌هاي نويني براي چاپ برپا کرد. راهکارهاي توزيع و چاپِ حاشيه‌اي نيز به حضور خود در بازار ادامه مي‌دهند. طي تحقيقي پيرامون بازار کتاب ديجيتال، چنين ادعا شد که برخي فروشندگانِ سامانه‌‌هاي چاپ در بازار جاويژه (بازار فرعي و تخصصي که بر کالايي خاص متمرکز است) سامانه‌هايي را توسعه داده‌اند که فروشگاه‌هاي کتاب را قادر مي‌سازد تا کتاب‌هايي را از کتابخانه‌هاي مجازي در اينترنت بارگيري نموده، آنها را برحسب تقاضا و با استفاده از رايانه و چاپگرهاي شبکه‌اي با کيفيت متوسط، منتشر نمايند. همچنين دريافتيم که اين سامانه‌ها به ميزان زيادي امکان توفيق در بازار را محدود ساخته‌اند. دادوستد الکترونيکيِ کتاب‌ها به حق انتخابي ماندگار تبديل شده و درحال حاضر اغلب کتاب‌ها به صورت کاملا آنلاين سفارش داده مي‌شوند. کتب درسي هم به صورت ديجيتال و هم به شکل کاغذي موجود هستند. سابقا با ظهور نخستين نمونه‌هاي کتاب‌هاي الکترونيکي (E-books)، اين پديده را ترقيِ آينده قلمداد مي‌کردند. امروزه اين محصولات به محبوبيتي که انتظارش مي‌رفت دست نيافته‌اند، چه بسا پيشرفت‌هاي جديد در توليد نمايشگرها، خلق ابزارهايي را ممکن نموده که به اندازة کتاب‌هاي کاغذي انعطاف‌پذير و قابل حمل باشند. مطالعه از روي نمايشگر، البته با ضريب شتاب پايين‌تر، فزوني خواهد گرفت. بااين‌حال کتب چاپي نيز به مدد چاپ-برمبناي-تقاضاي ديجيتالي بالنده خواهد شد. درآمد جهاني کتاب طي پنج سال آتي به ۸ ميليارد دلار خواهد رسيد. تلاش بر آن است تا درآمد جهاني کتاب به CAGR يا نرخ رشد سالانه ۱.۳درصد برسد و مقدار آن از ۱۲۰.۱۳ ميلياد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۱۲۸.۳۴ ميليارد دلار در سال ۲۰۱۹ برسد. اين رشد به ميانجي بازار هند محقق خواهد شد؛ بازار هند در سال ۲۰۱۴ دهمين بازار بزرگ کتاب در سطح جهاني شد، و بنابراين سريع‌ترين رشد درآمد کتاب را - در ميان کل درآمدهاي کتاب در جهان- از آن خود خواهد کرد. رشد کتاب درسي از درآمد حاصل از کتب عمومي و تخصصي پيشي خواهد گرفت . بين سال‌هاي ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ درآمد جهاني کل کتب درسي به نرخ رشد سالانه ۲.۰درصد خواهد رسيد، و از درآمد کتب عمومي با نرخ رشد ۰.۸درصد، و درآمد کتب تخصصي با نرخ رشد ۱.۶درصد سبقت خواهد گرفت. کتب درسي از رشد فراگير خود کسب سود خواهند کرد؛ خواه از طريق نسخه‌هاي ديجيتالي يا به واسطه نسخه‌هاي چاپي که با تنزل ناچيزي همراه است، زيرا هنوز هم کتب کاغذي در کلاس، آسان‌تر به اشتراک گذاشته مي‌شوند، و يا هنگام تبادلات کتب دست دوم، قابل واگذاري به نوآموزان هستند. بازار کتاب در ساية عملکردهاي چاپ ديجيتال مديريت مي‌شود. ناشران الگوهاي کسب و کار خود را دگرگون ميکنند زيرا ديگر سلطه‌اي بر بازار کتاب ندارند. حالا افراد مستقل هستند که بازار کتاب را اداره ميکنند. کتب آشپزي، شجره‌نامه‌ها، کتب مصور، کتاب‌هاي خاطرات، و بسياري از موارد ديگر توسط افرادي تأليف مي‌گردند و سفارش داده مي‌شوند که هرگز با هيچ ناشري وارد مذاکره نشده‌اند. رمز موفقيت در اين بازار حضور پررنگ دايمي يا آنلاين، و خدمات پيشتيبانيِ درجه يک است. همگي پي مي‌بريم که تنها راه حفظ خاطرات تصويري‌مان “چاپ” خواهد بود.
ترجمه: زهره قلي‌پور
