چاپخانه‌داران خراسانی از دلایل بی‌انگیزگی صادرات می‌گویند
گرفتاری صادرات در بازار ناپایدار
خراسان یکی از قطب های مهم صنعت چاپ ایران است اما آنچه اهمیت چاپخانه های این استان را محرز میکند نه پوشش برخی کارهای چاپی داخلی بل میزان صادراتی است که سالانه از برخی چاپخانه‌های بزرگ در این استان به کشورهایی چون افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان و … صورت می‌گیرد. این صادرات اما در سال ۹۷ دستخوش تغییرات قابل توجهی شده. به گفته برخی از فعالان صنعت چاپ خراسان، مسائلی چون نبود توجیه اقتصادی برای بسیاری از سفارشات و ناکارامدی سامانه نیما، بی‌ثباتی نرخ ارز و سرعت تغییر قیمت‌ها و غیره، انگیزه و توان چاپخانه داران را برای صادرات فرو کاسته است. در گزارش پیش رو ضمن گفت‌وگو با علی مغانی، رییس اتحادیه چاپخانه‌داران خراسان رضوی و جواد مخملباف، مدیرعامل چاپخانه کیهان مشهد، از فعالان صادرات صنعت چاپ کشور، به بررسی این موضوع می‌پردازیم.
هرنگ نیکنام
برنامه‌ریزی چاپخانه‌ها قربانی نوسان نرخ ارز
جواد مخملباف مدیرعامل چاپخانه کیهان مشهد می‌گوید: در گردش کاری هر چاپخانه باید مواد مصرفی، تجهیزات و غیره تامین شود. اختلال در هر یک از این موارد، چرخه کاری چاپخانه را مختل میکند. تولید کنندگان همواره سعی داشته‌اند تولید خود را به نحو احسن انجام دهند و اگر مانعی مقابل انجام کارهای چاپی آنها ایجاد شده، بیشتر مربوط به تامین نیازها بوده است. البته در هر واحد تولیدی، دانش و خلاقیت کارکنان بسیار اهمیت دارد. متاسفانه در کشور ما، اغلب، تولیدکنندگان را مقصر نواقص موجود می‌دانند. از طرفی سیاست‌های دولت در بخش بین‌المللی تاثیر چشمگیری در کار تولیدکنندگان کشور دارد. در چند ماه گذشته تغییرات شدید در نرخ ارز، موجب ضعف تولید در کشور شده که صنعت چاپ هم از این مساله مستثنی نیست.
نمی توانیم خود را با تولیدکنندگان مواد مصرفی هماهنگ کنیم
مخملباف می‌گوید: ما در بخش صادرات صنعت چاپ فعال هستیم. در سال ۹۶ اساس کار خود را با دلار ۳۶۰۰ تومان یا یوروی ۴ هزار تومان تعیین و بر مبنای همین نرخ خود را با بازار بین المللی هماهنگ کرده‌ایم. البته همان موقع هم نوسان نرخ ارز داشتیم و اتفاقا شکایت‌ها در این باره زیاد هم بود، اما با درنظرگرفتن اندکی نوسان می‌توانستیم وضعیت مالی را مشخص و طبق آن مراوده کنیم. در صورت هماهنگی با بازار بین‌المللی می‌توان میزان تولید خود را برنامه‌ریزی و طبق آن مواد مصرفی وارد کرد که نتیجه آن میزان حساب شده صادرات خواهد بود. در سال ۹۶ پیش‌بینی‌ها تقریبا دقیق بود اما متاسفانه امسال حتی نمی‌توان چند روز آینده را پیش‌بینی کرد. وقتی ارزش پول ما به شدت کاهش می‌یابد و بدتر از آن، نوسان هم دارد، نمی‌توان خود را با تولیدکنندگان مواد مصرفی در خارج هماهنگ کرد.
وقتی دلار ۳۷۰۰ تومانی تا مرز ۲۰ هزار تومان گران می شود تولیدکننده چگونه می تواند برنامه‌هایشان را با این افزایش نرخ تنظیم کند؟
ترکیه سهم ایران را از بازار سوریه خواهد گرفت
کشورهای آسیای میانه که با ایران هم مرز هستند و مرزی با ترکیه ندارند، جذب بازار ترکیه شده اند و بسیاری از کارهای پیمانکاری چاپی خود را به چاپخانه‌داران ترکیه داده‌اند که ثبات نسبی اقتصادی دارند. ما نمی توانیم چنین قراردادهایی ببندیم زیرا برنامه‌ریزی در ایران به دلیل ابهام در آینده صنعت چاپ کشور، غیرممکن است. شرایط آنقدر برای تولیدکنندگان ایرانی دشوار است که نمی‌توانند با تولیدکنندگان دیگر کشورها رقابت کنند. در حال حاضر بازاری که می تواند برای چاپخانه‌داران ایرانی موقعیت ویژه صادراتی ایجاد کند بازار سوریه است، اما متاسفانه به دلایلی که برشمرده شد، به این بازار هم نمی توان امید چندانی داشت. با اینکه ایران هزینه زیادی صرف ثبات و بازسازی سوریه کرده است، خواهیم دید با مشکلاتی که در بخش برنامه ریزی های دولتی داریم، آن سهمی که باید در بازار سوریه برای ما ایجاد شود، از دست خواهد رفت و ترک‌ها آن‌را به دست می‌آورند.
ارز ثابت، هرچند گران باشد
مخملباف با تاکید بر ضرورت ثابت ماندن نرخ ارز حتی به قیمت گران بودن آن می گوید: اگر ارز با قیمت کنونی یعنی ۱۱ هزار تومان ثابت بماند به طوری که بتوانیم با آسودگی خاطر، برای سال‌های آینده برنامه‌ریزی کنیم، بی‌شک صادرات چاپی ما با این برنامه‌ریزی و عقد قرارداد با کشورهای عراق، افغانستان، ترکمستان، تاجیکستان و غیره، رونق خود را باز خواهد یافت. وقتی ثبات در ارز وجود داشته باشد، ترس از آینده و نگرانی از نبود امنیت سرمایه‌گذاری رنگ می‌بازد و جای خود را به قراردادهای بلند مدت می دهد که نتایج زیرساختی مفیدی به دنبال خواهد داشت.
توجیه ناموجه برای گرانی مواد مصرفی چاپ
علی مغانی رییس اتحادیه چاپخانه داران خراسان رضوی می‌گوید: متاسفانه وقتی نرخ ارز به شکل افسارگسیخته‌ای افزایش می یابد، عرصه برای سوء‌استفاده‌های احتمالی در بازار فراهم می‌شود. در ماه‌های اخیر قیمت دلار تا مرز ۲۰ هزار تومان پیش رفت. در آن هنگام وقتی چاپخانه‌ها برای تامین مواد مصرفی خود به فروشندگان مواد مصرفی مراجعه می کردند با قیمت بسیار بالایی مواجه می‌شدند که البته به دنبال نرخ بالای ارز، چاره‌ای جز پذیرش استدلال فروشندگان درباره گرانی محصول نداشتند. بعد از مدتی که دلار تا مرز ۱۰ هزار تومان کاهش یافت، کماکان قیمت مواد مصرفی بالا بود. این با دلار ده هزار تومان در نگاه اول توجیه‌پذیر نبود اما استدلال فروشندگان همچنان چاره‌ای برای چاپخانه داران در خرید گران مواد مصرفی باقی نمی‌گذاشت؛ آنها می‌گفتند خرید ما در زمان اوج قیمت دلار بوده و حالا مجبوریم گران بفروشیم. چاپخانه دار هم راهی جز تسلیم در برابر این برهان نداشت چرا که همین میزان اندک کار نیز، به تامین مواد مصرفی ولو با با پرداخت قیمت بالا وابسته بود.
صعود قیمت مواد مصرفی در میانه کار
مغانی خاطرنشان میکند: فعالیت کاری بسیاری از چاپخانه ها از سه شیفت به یک شیفت رسیده و در برخی حتی یک شیفت هم به طور کامل پر نمی شود. زیرا توجیه اقتصادی برای کار کردن ماشین‌ها وجود ندارد. در باره کارهای داخلی وقتی چاپخانه دار برای انجام سفارش قرارداد می‌بندد، مدت زمانی طول می کشد تا تمام مراحل کار از تامین مواد گرفته تا پایان مرحله تکمیلی، انجام شود. در ایران به‌خاطر نبود ثبات اقتصادی هر اتفاقی در مراحل تولید ممکن است بیفتد. به عنوان مثال وقتی یک قرارداد بسته می شود، ممکن است ده تا بیست روز طول بکشد تا آن را تحویل مشتری دهیم. مثلاً در روز عقد قرارداد هر بند کاغذ ۲۵۰ هزار تومان است و بر اساس همان قیمت کار چاپی محاسبه می‌شود. اما متاسفانه در طول یک هفته دست کم ۵۰ هزار تومان به قیمت کاغذ افزوده می شود. نتیجه این که چاپخانه دار هنوز کار را انجام نداده، ضرر میکند. در این شرایط انگیزه‌ای برای کار کردن باقی نمی‌ماند.
یک هفته هم نمی توان قیمت را کنترل کرد
ا گر در کارهای داخلی، انجام سفارشات، در تورم شدید ماهانه به خطر می افتد، در کارهای صادراتی این میزان بسیار طولانی تر است، بنابراین گران شدن مواد مصرفی در طول چند ماه خسارت جبران ناپذیری به چاپخانه داران حوزه صادرات خواهد زد. در بخش صادرات کار به‌صرفه، کاری است که طی بستن قراردادی یک ساله یا چند ساله انجام شود. ما که نمی توانیم یک هفته قیمت های خود را کنترل کنیم چگونه می توانیم صادرات کنیم؟! در طول یک سال هزینه تولید برای چاپخانه دار ایرانی چند برابر خواهد شد و اگر قراردادی یکساله ببندد، باید چند برابر مبلغی که از مشتری دریافت کرده، صرف انجام سفارش چاپی وی بکند!
نارضایتی چاپخانه‌داران از سامانه نیما
صادرکننده باید ارز حاصل از صادرات را به سامانه نیما تسلیم و بر اساس آن، ریال دریافت کند. این در حالی است که با دلار ۱۴ هزار تومان، مواد مصرفی و ملزومات چاپی خود را برای تولید تامین کرده است. به‌راحتی نمی‌توان ارز نیمایی دریافت کرد ولی باید ارز خود را با قیمت ۸ هزارتومان به دولت بدهد. آیا هیچ چاپخانه‌داری حاضر می‌شود دلار ۱۴ یا ۱۵ هزار تومانی بخرد و ارز حاصل از صادرات را ۸ هزار تومانی بفروشد؟ این یکی از دلایل بسیار مهم کاهش صادرات است.
