نخستين شکل ابزار چاپ که توسط بشر تکامل يافت، در قالب باسمه‌هاي استوانه‌اي از جنس سنگ، جواهرات و سراميک به وجود آمد. اشياي کوچک استوانه‌اي که بيش از ۵ هزار سال قبل در شوش، متعلق به ايران باستان، و شهر سومريِ اوروک در بين‌النهرين پديد آمد شامل کنده‌کاري‌هاي نوشتاري مي‌شد يا مناظري از انسان‌ها و حيوانات را به نمايش مي‌گذاشت. استوانه‌ها بر الواحي از گِل رُس غلتانده مي‌شدند تا نقوش حک‌شده، بر الواح درج شوند. اين الواح گلي که غالبا کارکردهاي اجتماعي و خبررساني مهمي داشتند، در ميان اولين اسنادي که توسط نوع بشر به ثبت رسيده، يافت شده‌اند. با پرشي ناگهاني به سده بيست‌ويکم درمي‌يابيم همان ابزار سنتي تکوين يافته و به زايش انواع بي‌شماري ازفناوري‌هاي مدرن انجاميده، تا جايي که در تعيين سبک زندگي و جهت دادن به دنياي امروز نقشي مهم ايفا کرده است. از فنون چاپِ سازگار با محيط زيست گرفته، تا فناوري‌هاي چاپ سه‌بعدي که صنعت ساخت را به شيوه‌هايي بي‌سابقه عمومي کرده‌اند. بي‌ترديد چاپ، مسير پر فراز‌و‌نشيبي را از دوران همتايان اوليه خود يعني باسمه و گِل، پشت سر گذاشته است. اما با گذشت ساليان متمادي، فناوري‌هاي چاپ به‌طور مداوم توسعه خواهند يافت. چه آينده‌اي پيش روي اين صنعت قرار دارد؟ در اين جا برخي پيشرفتهاي جديد و مهيج و شماري از تحولات ادواري که مي‌توانيم به آنها خوشبين باشيم را مرور مي‌کنيم.
عملکرد چاپ با محيط زيست سازگارتر مي‌شود
امروزه انسان‌ها بر مسايل زيست‌محيطي و پيامدهاي مخرب مصرف بي‌رويه واقف‌تر از گذشته هستند. با تداوم اين روند، شاهد اِعمال محدوديت‌هايي توسط مجامع قانون‌گذار اقصي نقاط جهان خواهيم بود. تمرکز قوانين جديد در حيطه چاپ معطوف به عملکردهايي است که از حيث زيست‌محيطي بي‌ضرر باشند، از جمله مي‌توان به بازيافت و بازسازي کارتريج‌هاي چاپگر و محصولات کاغذي اشاره کرد که جداسازي بخش عمده ضايعات کاغذي، پلاستيکي، فلزي و شيميايي از انبوه زباله‌ها را در دستور کار دارد. برآوردهاي کنوني نشان مي‌دهند اگر فقط به جاي توليد کارتريج‌هاي تازه، به بازسازي کارتريج‌هاي کارکرده مي‌پرداختيم، مي‌توانستيم سالانه از ورود چيزي حدود ۴۰۰.۰۰۰ تن ضايعات به انباشت‌گاه‌هاي زباله جلوگيري کنيم. نسل‌هاي بعدي علاوه بر بازيافت، توليد انواع مناسب‌تر جوهر و مرکب را که براي محيط زيست بي‌خطر باشند، در نظر خواهند داشت. براي مثال جوهرهايي که از روغن‌‌هاي گياهي تشکيل شده‌اند و جوهرهايي که با UV خشک مي‌شوند بر جوهرهاي حلال‌پايه -که شامل آلاينده‌هاي محيطي بيشتري هستند- اولويت خواهند يافت. افزون بر اين، جوهرهاي مجاز خوراکي بر اساس مقتضيات صنعت غذا و نوشيدني از کيفيت بهتري برخوردار خواهند شد.
چاپ ديجيتال حيات ما را متحول خواهد ساخت.
فناوري پشتيبانِ چاپ سه‌بعدي براي اغلب مردم مبهوت‌کننده است، اما بايد گفت اين فناوري تنها پيشرفتي ديگر و دنباله منطقي روند تکامل در صنعت چاپ، مبتني بر جوهر است. امروزه به مدد فرايندي موسوم به توليد افزايشي، نه تنها قادر به چاپ تصاوير مسطح بر روي انواع صفحات هستيم، بلکه مي‌توانيم فرايند چاپ را بر اشياي سه‌بعدي که از موادي نظير رزين پلاستيکي تشکيل شده‌اند، اعمال کنيم. توليد افزايشي عبارت است از افزودن پي‌‌در‌پي و لايه‌به‌لايه رزين، تا زماني که محصول، شکل نهايي خود را به دست آورد. افق‌هاي گسترده‌اي پيش روي فناوري چاپ قرار دارد. چاپ ديجيتال ارزان‌تر، قابل وصول‌تر، و پيشرفته‌تر مي‌شود و مي‌تواند اين امکان را فراهم آورد که محصول، تقريبا يا دقيقا بر اساس نياز مصرفي ساخته شود. ازاين‌رو قادر است در صنعت ساخت تحولي انقلابي ايجاد کند. به عبارتي افراد معمولي قادر مي‌شوند هر زمان که بخواهند، کالاهاي مورد نيازشان را توليد کنند. همچنين الگوهاي اقتصادي رايج دگرگون خواهند شد، نيروگاه‌هاي مولدي که امروزه مي‌شناسيم، خواه دولتي يا اتحاديه‌اي، امتيازات بي‌‌بديل و کنوني خود را از دست خواهند داد. از ديگر افق‌هاي پيش رو آن است که نمونه‌سازي و سفارشي‌سازي در صنعت ساخت با سهولت بيشتري انجام خواهد گرفت. در اين مسير خلاقيت حرف اول را خواهد زد. با تسريع نمونه‌سازي و سفارشي‌سازي، پيشگامان نوآوري ميتوانند بر ابزارها و مقدمات زيرسازي متمرکز شوند و لذا بر بسياري از معضلاتي که حيات امروزي ما را مختل کرده‌اند، پايان دهند.
فناوري‌هاي پيشرفته، صنعت چاپ را ارتقا خواهند بخشيد.
تاکنون از چاپ نوري (فوتوني) چيزي شنيده‌ايد؟ درمورد جوهرهاي رسانا چه طور؟ اگر از آنها چيزي نمي‌دانيد، به زودي با آنها آشنا خواهيد شد زيرا فناوري‌هاي پيشرفتهاي مثل آنها تمدن بشري را به عصر نوين چاپ رهنمون خواهند ساخت. در حال حاضر سازمان‌هاي پيشگام در نوآوري از علم فوتونيک دانش توليد، بررسي و هدايت نور يا فوتون بهره مي‌گيرند به اين اميد که فنون چاپ نوريِ نامرئي را توسعه دهند. اين فناوري براي طيفي از برنامه‌هاي کاربردي از جمله بازشناسي و نهان‌نگاري (Watermarking)، تلاش براي پرهيز از توليدات ناخالص و بدلي، نهان‌نگاري داده‌‌ها (Steganography)، پنهان‌سازي پيام‌ها يا اطلاعات موجود در متون خوانا و تصاوير قابل روئيت سودمند است. از سوي ديگر جوهرهاي رسانا قابليت آن را دارند که شيوه استفاده از رسانه چاپي در ارتباطات، بازاريابي، و تبليغات را تحول بخشند. اين جوهرها که از موادي چون نانو ذرات نقره‌اي و پليمرهاي رسانا توليد مي‌شوند درواقع مدارهايي هستند که پيوند کاغذ يا هر سطح ديگر را با واژه ديجيتالي ميسر مي‌سازند. (براي درک آن) يک پوستر معمولي را در نظر آوريد که از همان حس‌گرهاي مورداستفاده در نمايشگرهاي لمسي برخوردار است. جوهر رسانا مي‌تواند در بسياري از فرايندهاي ديگر به کار آيد از قبيل: توليد البسه هوشمند که طرح آنها با جوهرهاي الکترونيکي چاپ شده، يا ساخت ماشين‌آلات سبک مثل روبات‌هاي خَمِش‌‌پذير که ميتوانند در عمليات جست‌وجو و نجات به کار آيند. اگر کسي به شما بگويد صنعت چاپ دوران خود را پشت سر گذاشته و در آينده نزديک زايل خواهد شد، آنچه اينجا مي‌خوانيد را به ياد بياوريد. به آن فرد بگوييد روزي خواهد رسيد که انسان‌ها خانه‌هاي خود را با بهره‌گيري از چاپ سه‌بعدي برپا خواهند کرد و يادداشت‌هاي محرمانه و عاشقانه را که با جوهر نوري نامريي چاپ شده، بين يکديگر رد و بدل خواهند نمود.
