ترجمه از: بیتا توفیقیان
صنعت بسته‌بندی و لیبل روسیه و کشورهای اروپایی با یکدیگر دست همکاری داده‌اند تا باهم به تبادل تجربه، تخصص و بازار بپردازند. پیوتر وانک گزارش می‌دهد.
در دوران کرونا، صنایع لیبل هم در کشور روسیه و هم کشورهای اروپایی ثابت کردند که نسبت به این شرایط بحرانی مقاوم هستند. از آنجایی که صنایع لیبل و بسته‌بندی به عنوان قسمتی از زنجیره تامین کالاهای ضروری مانند خوراکی، نوشیدنی‌ها و محصولات دارویی محسوب می‌شوند، در بحران کرونا هم به عنوان صنایع ضروری شناخته شدند. اما محدودیت‌هایی که شیوع جهانی کرونا با خود به همراه داشت، برای این صنایع در چه در اروپا و چه در آسیا مشکلات عدیده‌ای ایجاد کرد. میخاییل آسکنوف، مدیر فروش بین‌الملل در شرکت تجهیزات و قطعات چاپ فلکسو Flexo Wash می‌گوید: «با شیوع کرونا در سال ۲۰۲۰، حجم کالاهای چاپی در روسیه بین ۸ تا ۱۵ درصد کاهش پیدا کرد. این ریزش تقاضا بیشتر در بخش‌های تبلیغاتی اتفاق افتاد، یعنی تمام قسمت‌های چاپ به غیر از بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر و لیبل؛ صنعت چاپ در این قسمت‌ها برعکس بخش تبلیغات، با افزایش شدید و ناگهانی تقاضا مواجه شد. در مجموع، تخمین زده شده که در دوران شیوع کرونا، ۳۱ درصد از کسب و کارها بدون بازدهی مالی به کار خود ادامه داده‌اند و ۲۰ درصد از کسب و کارها نیز با کاهش سود و بازدهی مالی مواجه شدند.»
مارات باتیکائو، مدیر شرکت CCL-Kontur در مسکو عقیده دارد: «نمی‌توانیم بگوییم کرونا به صنعت بسته‌بندی خسارت وارد کرده. حتی میتوان گفت اگر با کمبود برخی مواد اولیه مواجه نشده بودیم، شاهد رشد و رونق بسته‌بندی هم بودیم.» آسکنوف ادامه می‌دهد: «هنوز گزارش کاملی از خسارت های کرونا به دستمان نرسیده اما به نظر می‌رسد که صنعت بسته‌بندی و لیبل روسیه در این دوران با کمی افزایش رشد همراه بوده است. روندهای موجود در سال‌های اخیر، باعث نصب تجهیزات بهتر و مدرن‌تر شده و حالا کارخانه‌های لیبل از ماشین‌های فلکسو و دیجیتال به تعداد یکسان در خطوط تولید خود استفاده میکنند. البته این روزها از تجهیزات دیجیتال بیشتر استقبال می‌شود.»
با وجود اینکه شیوع کرونا، اقتصاد تمام کشورهای دنیا رو به شکل جدی تحت‌تاثیر قرار داد، ولی حجم تولیدات در صنایع ضروری مانند لیبل و بسته‌بندی با افزایش رو به رو شد. صنعت بسته‌بندی در روسیه با رشد سالانه ۳ تا ۴ درصد، یکی از بازارهای پرظرفیت دنیا محسوب می‌شود که در سال‌های اخیر، ۲ درصد از حجم تقاضا برای بسته‌بندی در دنیا را از آن خود کرده است.
تفاوت‌ها
کشورهای اروپایی زودتر از دیگر کشورها به تقاضای مشتری برای تشریح فرآیند تولید، کاهش زباله و پایدار کردن محصولات، بازیافت و کاهش هدررفت مواد اولیه پاسخ دادند. بازار روسیه برعکس کشورهای اروپایی، چابک نیست و انعطاف‌پذیری آنها را ندارد. همچنین آگاهی عمومی از پایداری و تاثیر بسته‌بندی بر محیط زیست در روسیه آنقدرها قوی نیست که بخواهد بر استراتژی ها و سیاست های تولید اثرگذار باشد. بااینحال، وابستگی قوی میان تولیدکنندگان اروپایی و بازار روسیه، برای هردو طرف منافع خوبی به دنبال دارد.
بخش بزرگی از صنعت بسته‌بندی و افق‌های بازاریابی در کشور روسیه، توسط کمپانی های خارجی مانند Greiner Packaging از آلمان، Swiss Tetra Pack و Dutch Weener Plastics ساخته شده است. این کمپانی ها حضور جهانی گسترده‌ای دارند و در اکثر زمینه های بازار مانند خوراکی، دارویی و مراقبتی بهداشتی فعالیت میکنند. البته روسیه خودش هم کمپانی های بزرگی مانند Danaflex دارد که ماهانه ۴ هزار تن بسته‌بندی انعطاف پذیر تولید میکند. بااینحال، بازار کشور روسیه همچنان توسط تولیدکننده‌های غربی که برای توزیع محصولات خود به دنبال بازارهای آسیاسی هستند، شکل می‌گیرد.
سیاست‌های ملی گرایانه دولت روسیه، کمپانی‌های اروپایی را تشویق کرده که تولیدات خود را در این کشور محلی کنند. این کار یکی از مهمترین سیاست‌های میان کشورهای اروپایی و روسیه به شمار میرود زیرا راه‌اندازی خطوط تولید کارخانه‌های غربی در روسیه، نیازمند جا به جایی تجهیزات، مواد اولیه، نیرو و همچنین انتقال تخصص و تجربه به این کشور است.
یکی از کمپانی‌هایی که تا امروز با این رویکرد همراه شده، شرکت بسته‌بندی اتریشی Constantia Flexibles است که با مجموعه شرکت های TT روسیه ای به توافق رسیده و نام برند خود در روسیه را به Constantia TT تغییر داده است. بعد از Constantia Cuban، این دومین کارخانه‌ای است که این شرکت در روسیه راه‌اندازی کرده است.
شرکت Mondi هم در کارخانه‌های بسته‌بندی روسیه‌ای در شهرهای آرامیل و پرسلاول سرمایه‌گذاری کرده و به گفته مدیرعامل این شرکت، این توافق برای آنها سود ده و اثربخش بوده است.
شرکت Flint Group Packaging Inks هم در اوایل ۲۰۲۲، کارخانه‌ای در شهر کالوگای روسیه راه‌اندازی میکند. مدیرعامل این شرکت، داگ آلدرد از این اتفاق ابراز خوشحالی میکند: «روسیه به عنوان یکی از بزرگترین بازارهای جهان، فرصت های رشد بسیاری در اختیار ما می‌گذارد. ما از اینکه بر سر برخی تعهدات استراتژیک با این کشور به توافق رسیدیم، بسیار خوشحالیم.»
بسیاری از کمپانی‌های بزرگ غربی با راه‌اندازی خطوط تولید محلی در روسیه، محصولات خود را به شکل مستقیم وارد بازار این کشور میکنند. آنها محصولات خود را در بسته‌بندی‌های شرکت‌های غربی و به اصطلاح «ساخت روسیه» می‌پیچند و بعد آنها را با کمترین دردسر وارد قفسه‌های فروشگاه‌ها میکنند.
مثلا شرکت تولید کننده شیر و محصولات لبنی EkoNiva بسته‌بندی محصولات خود را از شرکت سوئدی تترا پک تامین میکند. البته کمپانی‌های مستقر در روسیه، مواد مورد نیاز خود را از شرکای جهانی خود خریداری میکنند و نه کارخانه های محلی روسی، زیرا عقیده دارند که تجهیزات کارخانه‌های داخلی آنچنان به روز نیست و فرآیندهای کنترل کیفیت مطلوبی بر خطوط تولید اعمال نمی‌شود.
چالش‌ها و فرصت‌ها
هلنا استپانیسچوا، مدیر توسعه کسب و کار شرکت Paritet Systems می‌گوید: «صنعت بسته‌بندی و لیبل روسیه در سال‌های اخیر، تحت فشارهای اقتصادی و سیاسی شدیدی قرار گرفته است. متاسفانه افت شرایط اقتصادی، قدرت خرید مردم را کاهش داده و به نظر می‌رسد که این وضعیت تا آخر این دهه نیز ادامه داشته باشد. مساله دیگر، تمایل به صرفه‌جویی مالی در کارخانه جات صنعتی ست که راه برای پیشرفت‌های آینده و رسیدگی به دغدغه‌های روز دنیا مانند پایداری محیط‌زیست را با موانع زیادی رو به رو کرده است. مشکلات مربوط به واردات مواد اولیه و بالا رفتن هزینه‌ها و قیمت ها هم مشکل دیگری ست که صنعت بسته‌بندی روسیه با آن مواجه است.»
شرکت CCl-Kontur عقیده دارد که صنعت بسته‌بندی و لیبل روسیه به زودی با کمبود مواد اولیه مخصوصا انواع پلیمرها مواجه می‌شود که همین مجددا قیمت‌ها را افزایش خواهد داد. برای همین بسیاری از کارخانه‌های کوچک و متوسط نیز با بحران مالی مواجه خواهند شد.
آکسنوف می‌گوید: «البته افزایش قیمت مواد اولیه و تجهیزات مختص روسیه نیست و در تمام دنیا اتفاق افتاده است. بسیاری از کارخانه‌های بزرگ در جهان با کمبود مواد اولیه مواجه شدند و به ناچار قیمت کالاها و خدمات خود را افزایش داده‌اند. اما در اینجا اوضاع به حدی رسیده است که خرید برخی قطعات تقریبا غیرممکن شده است. اکثر کارخانه‌ها محصولات خود را گران‌تر کرده‌اند ولی از طرف مشتریان با اعتراض و مقاومت مواجه شده‌اند.»
هلنا استپانیسچوا با این بحث که افزایش قیمت‌ها بر اقتصاد تولیدکنندگان بسته‌بندی و لیبل تاثیر زیان باری داشته است، موافق است و اضافه میکند: «اما سمت خوشبینانه این مساله این است که تولیدکنندگان داخلی در حال تبدیل شدن به تامین‌کنندگان محلی هستند تا بتوانند از سیاست حمایت‌های مالی که دولت روسیه برای واردات درنظر گرفته، بهره‌مند شوند. این اتفاق باعث شده که توجه به سلامت و امنیت محصول و استفاده از مواد اولیه باکیفیت که عمر محصول را درقفسه فروشگاه افزایش می‌دهد، بیشتر شود. هرروز مشتریان بیشتری طالب بسته‌بندی‌های ساده، زیبا و سالم‌تر هستند. بنابراین تقاضا برای کالاهای جذاب و درعین حال آسان مصرف بیشتر شده است. همین روند باعث رشد صنعت می‌شود.»
استپانیسچوا همینطور عقیده دارد که بازار بسته‌بندی روسیه به ماشین‌آلات چاپ دیجیتال توجه قابل ملاحظه‌ای نشان داده و از آنجایی که شرکت های رقابتی بر سر سفارشی‌سازی محصول، سرعت تحویل بالا و پایین آوردن هزینه‌ها باهم رقابت میکنند، تجهیزات چاپ دیجیتال چیزی ست که نیاز آنها را بهتر از سایر روش‌های چاپ مرتفع میکند.
بازیافت
تولیدکنندگان روسیه‌ای می‌خواهند ظرفیت‌های تولید خود را افزایش دهند. برای اینکار باید به قوانین و مقررات مربوط به بازیافت زباله‌ها تن دهند. مخصوصا حالا که برای بازیافت انواع خاصی از بسته‌بندی، دستورالعمل‌های مشخصی به وجود آمده است. در سال ۲۰۲۰، ۴۵ درصد از بسته‌بندی‌های کارتنی بازیافت میشدند. بازیافت برای محصولات پنبه‌ای، چوبی، کاغذی و آلومینیومی، ۲۰ درصد و برای شیشه و فلزات، ۳۰ درصد بوده است. در همین سال، دولت برای تولید بسته‌بندی‌های کاغذ و مقوایی، ۳۰۵۵ روبل (۴۰ یورو) مالیات تعیین کرد که به خاطر اعتراضات گسترده، اجرای آن به تعویق افتاد. هرروز به تعداد مشتریانی که از خرید بسته‌بندی‌های پلاستیکی یکبار مصرف سرباز می‌زنند هم افزوده می‌شود. طبق آمار، حالا در روسیه از هر چهار نفر، یک نفر برای بردن کالاهایی که خرید کرده به جای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی از زنبیل‌های پارچه‌ای و شخصی استفاده میکند.
اما پایداری بسته‌بندی در روسیه هنوز راه زیادی را پیش رو دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که در حالی که در سال ۲۰۱۸، کشورهای عضو اتحادیه اروپا ۴۲ درصد از زباله‌های پلاستیکی خود را بازیافت می‌کردند، این رقم در روسیه فقط ۱۰ درصد بوده است. همینطور فشاری که مردم روسیه برای جدی گرفتن تولیدات پایدار به تولیدکنندگان می‌آورند اصلا قابل مقایسه با اروپا نیست. نتایج نظرسنجی ها نشان می‌دهد که فقط ۱۶ درصد از مشتریان روسی گفته‌اند که هنگام خرید، پایداری بسته‌بندی محصول را ملاک انتخاب قرار می‌دهند.
میلا نوویچنکووا، مدیر بازاریابی شرکت Ipsos Russia در این باره می‌گوید: «این رقم اگرچه زیاد نیست، ولی نسل جوان روسیه برای موضوع پایداری محیط‌زیست اهمیت بالایی قائل است. بااینحال درست است که برای ایجاد تغییر در استراتژی‌های تولید و پایدار کردن آنها، به احساس مسئولیت جمعی و تقاضا از طرف توده مردم نیاز داریم.»
تاثیر تعهد به پایداری کمپانی‌های غربی و پیاده‌سازی آن در روسیه هم می‌تواند یک محرک دیگر برای شروع این جنبش در روسیه باشد. مثلا در سال ۲۰۲۰، دو کمپانی Tetra Pack و Valio برای اولین بار در روسیه، محصولات شیر و لبنیاتی با بسته‌بندی پایدار تولید کردند.
تحولی صادقانه
روسیه در حال ایجاد یک دگرگونی بزرگ در سیاست‌های مصرف خود است. با قانون شماره ۱۹۵۷ از دولت روسیه که در سال ۲۰۱۹ تصویب شد، وجود لیبل کیو آر کد برای یک سری از محصولات خاص در روسیه اجباری شد. بنابراین قانون تمام محصولات وارداتی به این کشور باید در سیستم Chestny Znak ثبت شده و بسته‌بندی آنها دارای کیو آر کد باشد. این کیو آز کدها باید حاوی تمام اطلاعات محصول، تاریخ انقضا، طرز تهیه و فرآیند عمل آوری آنها باشد.
مهمترین هدف این اقدام، اطمینان از اصالت و سلامت کالایی ست که به دست مشتری می‌رسد. و عواقب نقض این قانون بسیار سختگیرانه است: متخلفین از این قانون از بازار این کشور اخراج شده و مشمول جرایم سنگینی خواهند شد.
