فناوری استفاده از نانو در بستهبندیهای غذایی سالهاست که رواج دارد. تمایل مشتریان در کشورهای صنعتی و زندگی شهری به مواد غذایی سالم و تازه موجب رونق این فناوری در بستهبندی غذایی شده است.
نانو مواد در بستهبندیهای غذایی به دو صورت کاربرد دارد:
1- بستهبندی فعال که حاوی مواد با عملکرد خاص هستند، مثل بستهبندی با موادی که از ورود اکسیژن جلوگیری میکنند و فاسد شدن موادغذایی را کاهش میدهد. همچنین فواید دیگری هم دارند. مثلاً چسبهایی که با نانو ذرات نشاسته ساخته میشوند، جایگزین چسبهای حاصل از موادنفتی میشوند. همچنین در بستهبندیهای مقوایی، نانو مواد جایگزین پلی وینیل استات و پلی وینیل الکل میشوند. از مواد دیگر میتوان به بطریهای پلاستیکی از مواد نانو کامپوزیتها و لایههای پلاستیکی ضدقارچ و ضدباکتری اشاره کرد.
2- بستهبندیهای هوشمند که به تغییرات محیط نشان میدهند مثلاً با شناسایی پاتوژنها.
بستهبندیهای هوشمند با شروع فساد در مواد غذایی درون بسته، مادهای از خود آزاد میکنند که با تغییر رنگ، خریدار را از فاسد شدن مواد غذایی آگاه میکند. سراسر سطح فیلم پلاستیکی شفافی به نام دورتان ـ حاوی مواد رسی است.
که اکسیژن، دیاکسید کربن و رطوبت را برای حفظ گوشت و غذاهای دیگر، در خود نگه میدارد. نانو مواد، در واقع به صورت حسگر درون بسته عمل میکند و با نشان دادن تغییر وضعیت، کیفیت محتوای بسته را ا علام میکند.
بستهبندی فعال، همانطور که از نامش پیداست، در شرایط نگهداری مواد غذایی تأثیرگذار است. به گونهای که موجب افزایش طول عمر و زمان نگهداری آن میشود.
در بستهبندیهای قدیمی همه تلاشها بر نگهداری مواد غذایی با کمترین تأثیرپذیری از بسته، متمرکز بود، اما در بستهبندی فعال برهمکنش موادغذایی و بسته، سودمند قلمداد میشود. ترکیبات فعال شامل جاذبهای اکسیژن، دیاکسید کربن، رطوبت، اتیلن، عوامل آزادکننده اتانول، مواد طعمدهنده و عوامل ضدمیکروب است. بستهبندی فعال بهویژه در بستهبندی، نان، کیک، پیتزا و شیرینی، خمیر تازه، پنیر، گوشت و فرآوردههای آن و میوهها کاربرد دارد.
از کاربردهای جالب نانو مواد در بستهبندی فعال، میتوان به قوطیهای خود گرم شوند Self – heating و قوطیهای خود سرد شونده Self-Chilling اشاره کرد. البته این قوطیها چندان ارزان نیستند.
ملاحظات نانو در مواد غذایی
علیرغم فواید آشکاری که مواد نانو در بستهبندی غذایی دارند و به همین خاطر رشد چشمگیری در کشورهای امریکا و ژاپن و اروپا داشتهاند، هنوز درباره بسیاری از کاربردهای آن با احتیاط عمل میشود. احتمال نفوذ درون سلولی مواد نانو، مستلزم احتیاط در کاربرد انواع آن است. نظارت بر این جنبه به عهده وزارت بهداشت و سازمان استاندارد است.