ایمنی فضای کار در چاپخانه

نویسنده: مایک فرلی
ترجمه از: بیتا توفیقیان

حوادث شغلی در چاپخانه ممکن است به ندرت اتفاق بیافتد، اما بازهم باید مورد توجه قرار بگیرد. مایک فرلی گزارشگر پژوهشگر حوزه چاپ و بسته‌بندی در بررسی‌ها و مشاهدات خود از چندین چاپخانه اروپایی به نتایج خوبی در زمیته حوادث ضمن کار در چاپانه‌ها رسیده و این مقاله ارزنده را به مدیران و مسئولان ایمنی چاپخانه‌ها تقدیم کرده است. گفتنی است که او توجه ویژه‌ای به واحدهای چاپ لیبل داشته است..

در حال حاضر، بالغ بر ۲۰ هزار ماشین چاپ تنها در بخش لیبل در سرتاسر جهان فعال است و هرروز به تعداد ماشین‌آلات بسته‌بندی‌های انعطاف‌پذیر و ماشین‌های چاپ شرینک اسلیو هم افزوده می‌شود. به همین دلیل جای تعجب نیست اگر حوادث مربوط به واحدهای چاپ و بسته‌بندی در صدر جدول پرحادثه‌ترین مشاغل دنیا قرار داشته باشد.
تصور کنید روزانه چند مورد اختلال در سیلندر چاپ اتفاق می‌افتد، چند رول چاپ باز و بسته می‌شود، کارهای روزمره‌ای که در واحد دایکات و واحدهای عملیات تکمیلی باید انجام شود؛ نظارت بر سیستم‌های کنترل و تنش رول فیلم یا کاغذ؛ واحدهای یووی، جمع آوری زباله و… همه احتمال وقوع حوادث را در این فضاها بیشتر می‌کند.
به گفته سازمان بین‌المللی کار، سالانه ۳۳۷ میلیون حادثه شغلی و ۱۶۰ میلیون بیماری مربوط به محیط کار در دنیا اتفاق می‌افتد اما بااینحال حوادث مربوط به چاپخانه‌های تولید لیبل و بسته‌بندی، برخلاف انتظار، در بالای لیست خطرناکترین مشاغل دنیا قرار ندارد.
در لیست پرحادثه‌ترین مشاغل، مشاغل مربوط به صنعت چاپ در دسته «سایر مشاغل» و بعد از کارخانه‌جات تولید غذا و نوشیدنی، محصولات شیمیایی و دارویی، فلزات و تولید قطعات مربوط به حمل و نقل قرار می‌گیرد. خارج از گروه مشاغل تولیدی، صنعت ساختمان در زمره مشاغل دارای بیشترین حوادث محیط کاری قرار دارد.
حتی در خود صنعت چاپ و بسته‌بندی نیز، حوادث مربوط به کار با ماشین‌آلات فقط عامل وقوع یک سوم از حوادث محیط کار تلقی می‌شوند: اپراتوری دستی، عامل ایجاد ۲۶ تا ۲۷ درصد از حوادث شغلی، سُر خوردن و افتادن، عامل ایجاد ۱۹ تا ۲۲ درصد از حوادث شغلی و در نهایت کار با ماشین‌آلات، عامل ایجاد ۱۲ تا ۲۲ درصد از حوادث مربوط به چاپخانه ها را تشکیل می‌دهد.
در اکثر مواقع با آموزش طرز استفاده صحیح، تمیزکاری و نگهداری صحیح ماشین و رعایت دستورالعمل‌ها می‌توان از حوادث مربوط به ماشین‌آلات جلوگیری کرد. در حال حاضر بسیاری از کارخانه‌های پیشرو در صنعت چاپ و لیبل، تلاش کرده‌اند که کار با ماشین‌آلات چاپ را تا جای ممکن امن کنند؛ اتوماسیون واحدهای سروُ موتور، واحدهای چاپ و دایکات، ایجاد تنظیمات الکترونیک برای نوردهای آنیلوکس و فشار، و اتوماسیون فرآیندهای پیش از چاپ که با هدف کاهش زمان راه اندازی ماشین انجام شده‌اند، همه خطرات مربوط به کار در سالن‌های چاپ را به حداقل رسانده‌اند.
همچنین اصلاح دوره‌های آموزش به اپراتورها و پیشرفته‌تر شدن ماشین‌آلات و امن‌تر شدن حفاظ‌ها در دستگاه‌ها، باعث شده که حوادث مربوط به کار با ماشین‌آلات صنعت چاپ در سال‌های اخیر، روند نزولی داشته باشد. البته با همه این اینها، واضح است که کار با ماشین‌آلات صنعتی در مجموع خطرآفرین است و در مواقعی این حوادث حتی منجر به مرگ اپراتور هم می‌شود.
ماشین‌آلات صنعت لیبل هم مانند هر صنعت دیگری باعث ایجاد حوادث متعددی می‌شوند، اما در اکثر موارد این حوادث اجتناب‌پذیر هستند؛ گزارش ها نشان می‌دهد که در بسیاری از موارد این حوادث زمانی اتفاق می‌افتد که اپراتور در قسمت‌های در حال کار ماشین مانند سیلندرها، نوردها، دنده‌ها و.. با ماشین درگیر می‌شود. در اغلب مواقع هم این حوادث در ماشین‌هایی اتفاق می‌افتد که قدیمی‌تر هستند و سیستم‌های حفاظتی در آنها خیلی پیشرفته نیست. موهای بلند و باز، لباس کار باز و یا شل و استفاده از وسایل تزییناتی مانند دستبند و گردنبد هم گاهی به وقوع این حوادث دامن میزنند که می‌توان به راحتی با رعایت مسائل ایمنی جلوی آنها را گرفت.
همین‌طور نزدیک به سه پنجم از حوادث مربوط به ماشین‌آلات چاپخانه ها، هنگام تمیزکاری ماشین، راه‌اندازی و تنظیمات رول و کشش سطحی کاغذ اتفاق می‌افتد. از هر پنج حادثه، یک حادثه مربوط به زمانی ست که اپراتور در حال اصلاح چروک یا پارگی کاغذ رول است. بیشتر این حوادث هم منجر به کبودی، شکستگی، در رفتن یا مو برداشتن دست، و در برخی موارد باعث قطع انگشتان یا کل دست می‌شود. همچنین همانطور که گفته شد، بیشترین حوادث مربوط به چاپخانه‌ها، در هنگام جابه‌جایی‌های رول، بالابردن‌ها، پایین آوردن‌ها و نصب و تنظیم رول بر روی ماشین اتفاق می‌افتد که با اتوماسیون حداکثری این قسمت ها می‌توان از وقوع آنها جلوگیری کرد.
یکی دیگر از قسمت‌های حادثه‌آفرین در چاپخانه‌های لیبل، در قسمت عملیات تکمیلی و کار با تیغه‌های برش، پرفراژ ، امباسینگ، فویل و تمیزکاری و تنظیمات اولیه آنها اتفاق می‌افتد. جابه‌جایی و نصب ماشین‌های روتاری برش و ابزارهای امباسینگ و فویل، به دلیل اینکه حجیم، سنگین و تیز هستند، معمولا خطرآفرین است و حتما باید طبق دستورالعمل‌های صادر شده انجام شود. برای جابه‌جایی این ابزارآلات بزرگ و خطرناک می‌توان از کتاب راهنمایی که Label Academy تحت عنوان «ِDie-cutting and tooling» منتشر کرده، استفاده کرد.
یکی دیگر از عواملی که منجر به حادثه می‌شود، بی احتیاطی اپراتور در هنگام نصب، تنظیم و راه‌اندازی قطعات خطرناک ماشین، مخصوصا در هنگام روشن بودن آن است. اگر دستورالعمل‌های احتیاطی کار با ماشین‌آلات جدی گرفته نشود، مسلما باعث وقوع حوادث جدی خواهد شد. کار دستی با ماشین در قسمت‌هایی که تماس اپراتور به آن قسمت‌ها ممنوع است، موقعیت بدنی نامناسب و حرکت اشتباه پاها، بازوها و پشت بدن، و حتی استفاده مجدد از قسمت‌های آسیب دیده بدن حین کار با ماشین می‌تواند منجر به ایجاد حادثه شود.
ملاحظات ایمنی
برای جلوگیری از حوادث ناشی از تماس دستی اپراتور با ماشین‌آلات چاپ لیبل، باید تا جای ممکن از کارهای خطرآفرین دوری کرد. بااینحال بعضی از اپراتوری‌های دستی که حضور نیروی انسانی را می‌طلبد، مانند تنظیم ریل‌ها، کار با ابزارآلات، جمع آوری محصولات و کار با پالت‌ها باید در نهایت دقت و رعایت دستورالعمل‌های مربوط به ایمنی انجام بگیرد.
ملاحظات اساسی‌ای که در هنگام کار، جابه جایی و نصب، در وظایف دستی مربوط به اپراتورها باید مورد توجه قرار بگیرند از قرار زیر است:
– هنگام جابه‌جایی و حمل ابزارها یا بارها، نه فقط با انگشتان بلکه با کف دستتان قسمت‌هایی را که به عنوان دستگیره تعبیه شده‌اند، محکم بگیرید.
– از ایستادن و نگه داشتن بارها و ابزارآلات سنگین بپرهیزید. هنگامی که ناچار هستید برای مدتی منتظر بمانید، حتما بر روی صندلی یا سکویی با ارتفاع مناسب بنشینید.
– هنگام جابه‌جایی هرگز قسمتی را که گرفته‌اید عوض نکنید.
– اگر احتمال ریختن، افتادن یا کج شدن بار یا ابزاری را که قرار است بلند کنید می‌دهد، هرگز آن را بلند نکنید.
– چیزی که بلند می‌کنید باید در حد فاصل پایین شانه‌ها و بالای زانوها قرار داشته باشد.
– کارگران خود را از خطراتی که بلند کردن وسایل سنگین برای کمر و پشت‌شان دارد، آگاه کنید.
– تا جای ممکن از وسیله ها و چرخ‌ها (تانکها)جابه‌جایی بار استفاده کنید.
بعد از حوادث مربوط به اپراتوری دستی ، بزرگترین علت حوادث و عامل ۴۰ درصد از کل حوادث در چاپخانه‌های لیبل، اتفاقات مربوط به سُر خوردن و افتادن اپراتورهاست. این اتفاقات اکثرا در سالن‌های چاپ، اتاق‌های شست و شو و یا بیرون از فضای سالن و در پارکینگ یا پله‌ها اتفاق می‌افتد.
بیشتر حوادث مربوط به سر خوردن در سالن های چاپ ، به خاطر نشت مرکب، مواد شیمیایی و روغن بر روی زمین اتفاق می‌افتد. پس در هنگام نشت این مواد، زمین باید فورا شست و شو و پاک شود به شکلی که چسبندگی و لغزندگی سطح زمین کاملا از بین برود. وجود وسایلی مانند پالت‌های جا به‌جایی رول، چرخ‌ها، کابل یا مواد اولیه، ظرف مرکب و… در پلکان هم اکثرا باعث گیرکردن پای افراد و افتادن از پلکان می‌شود. حوادث مربوط به فضاهای خارجی چاپخانه‌ها نیز اکثرا به دلیل بارندگی و لغزنده بودن زمین، و یا یخ زدن زمین در فصل زمستان اتفاق می‌افتد.
ملاحظات مربوط به فضاهای داخلی و خارجی سالن چاپ باید اجرا و رعایت شود. برخی از این ملاحظات به قرار زیر است:
– دسترسی کامل تمام کارکنان به اطلاعات، دستورالعمل‌ها و آموزش‌های مربوط به امنیت و سلامت محیط کار
-پوشیدن لباس کار مناسب بدون آنکه شل یا باز باشد. عدم استفاده از وسایل تزیینی در سالن چاپ
– احتیاط موقع کار با مواد سیال مانند روغن، مواد شیمیایی و مرکب و تمیز کردن فوری محل هنگام نشت
– مرتب بودن فضای سالن و انبار و نماندن زباله در اطراف محیط کار
• اطمینان از اینکه هنگام روشن‌کردن و راه اندازی ماشین، هیچ‌وسیله یا ابزاری بر روی آن باقی نمانده باشد.
– شناخت کامل ماشین و آگاهی از طرز استفاده از تکمه‌های اضطراری
– پایین آوردن گارد ماشین قبل از راه انداختن آن
– توقف ماشین قبل از شروع تنظیمات و تعمیرات و استفاده از ابزارهای مناسب
– اطمینان از قطع کردن جریان برق قبل از شروع کار با ماشین
حوادث مربوط به مشاغل صنعت چاپ و لیبل در سال‌های گذشته با روند یکنواخت و کاهشی همراه شده که با رعایت هرچه بیشتر شیوه نامه‌ها و ملاحظات احتیاطی و امنیتی می‌توان سرعت و شیب نزولی آن را حتی از این هم بیشتر کرد.