در روزهایی که از ترس ویروس کرونا فرمان به بستن آغوشها دادهاند دروپا آغوشش را به روی آیندۀ صنعت چاپ میگشاید. آغوش که جای خود دارد، دروپا حتی اگر دستی دراز کند، نیمرُخی بنمایاند، گوشۀ چشمی نازک کند، نیز جذاب است. وه! که چقدر خواستنی و دیدنی است دروپایی که به روی آیندۀ صنعت چاپ آغوش گشوده است.
از لمس تا آغوش!
چهار سال پیش، در سال ۲۰۱۶، دروپا ما را به «لمس آینده» (touch the future) فراخوانده بود. حالا، در سال ۲۰۲۰، دروپا چنان در تجسم پیکرۀ صنعت چاپ چیره شده و در ترسیم آیندۀ آن مهارت یافته است که بیمحابا و بیتردید ما را فرامیخواند تا «آینده را در آغوش بگیریم» (embrace the future).
آینده را در آغوش بگیریم، اما…
دروپا، چه «لمس» آیندۀ صنعت چاپ باشد و چه غلتیدن در «آغوش» آیندۀ آن، جز دروپای حسرت، دروپای تخفیف نمایشگاهی! دروپای برچسب sold out روی ماشینآلات دستدوم با یک نام و فامیل ایرانی ! و جز این‌ها، که همیشه بوده، دیگر برای ما چه خواهد داشت؟ آیا دروپای ۲۰۲۰ میتواند دستاوردی برای صنعت چاپ ایران داشته باشد؟
تحریمها آغوش دنیا را به روی ما بسته یا سرد کرده است. یادم هست در دروپای ۲۰۱۶، که چندماهی پس از اجرای برجام و برچیده شدن تحریمها برگزار شد، هنوز هم بعضی از کمپانیها از گفتوگو با ایرانیان پروا و پرهیز داشتند. بیشک در دروپای ۲۰۲۰ شرایط بهتر نخواهد بود. با این همه، دروپا در مرکز نمایشگاهیِ دوسلدورف، در پسِ ۶۵ سال سابقۀ برگزاری، نمایشی باشکوه را با حضور بازیگران و عوامل کاربلد ترتیب داده تا آیندۀ در حال تغییرِ رسانۀ چاپ را روی سن انقلاب چهارم صنعتی اجرا کنند. نمایشی که برای لحظه به لحظۀ آن نمایشنامه‌ای نوشته شده و همه بازیگران آن نقش خاص خود را دارند. از مشتریان ماشینآلات تا جویندگان محصولات بستهبندی، از صاحبان برند تا طراحان مشهور، از ایدهپردازان جوان و استارتآپها تا نظریهپردازان انقلابی و تحولگرا، از برنامه‌نویسان گردش کارها و نرمافزارهای ERP و یکپارچه تا سازندگان ماشینآلات هوشمند و رباتیک IR4.
دروپا؛ هم فال و هم تماشا!
برای ما ایرانیها حضور در دروپا معمولاً بخشی از شیرینی پروسۀ خرید یا تکمیل آن بوده است. ایرادی هم ندارد. بههرحال مشتریان ماشینآلات و مواد مصرفی قسمت بزرگی از نمایش عظیم دروپا هستند. اما حالا که پول قابلی ! نداریم یا توجیه منطقی برای سرمایهگذاری نیست یا تحریمها اجازه نمیدهد، چه نقشی در این نمایش جهانی ایفا کنیم؟ قطعاً حضور در دروپا التزامی برای «خرید» نیست. اصلاً ممکن است قسمت فال دروپا، یعنی خرید ماشینآلات و فناوریهای نوین و حتی مواد مصرفی اروپایی، آرزویی محال باشد در این اوضاع وانفسای اقتصادی.
اما بخش تماشای دروپا، با ۱۶۰هزار مترمربع فضای نمایشگاهی، خوان گسترده و پُروپیمانی است که بیدریغ به روی همه گشوده است. دروپا با شرکت نزدیک به دوهزار غرفهگذار و با پنجرههایی همچون Drupa Next Age و Drupa Cube و با حضور استارتآپها و برگزاری دهها نشست تخصصی، بهاضافۀ صدها فرصت بینظیر گفتوگو ـ همه و همه ـ گشوده رو به کسانی است که به تماشا سوگند میخورند و به این کلام شاعر باور دارند که:
آفتابی لب درگاه شماست که اگر در بگشایید به رفتار شما میتابد.
تماشای دروپا یعنی نگاه عمیق به روندها و تجدیدنظر در استراتژیها. یعنی آشنایی با فرایندهای جدید و فناوریهای آیندهمحور، کشف مزیتهای تجاری، بازارهای نو و شیوههای نوین کسبوکار. یعنی شانس قرار گرفتن در شبکهای مرتبط با بزرگترینها در هر مقولهای از صنعت چاپ؛ بزرگترین ماشینسازان، بزرگترین صاحبان گردش کار دیجیتال، بزرگترین برندها، بزرگترین کارشناسان و طراحان بستهبندی در بازارهای مواد غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی، بزرگترین مرکز طراحی بستهبندی اروپا، بزرگترین مرکز تحقیقات نساجی اروپا، بزرگترین مرکز چاپ پارچۀ آلمان و…
صنعت چاپ ایران به هزار و یک دلیلِ درست و نادرست از ماشینآلات جدید خالی شده است. دستیابی به برخی فناوریها و ورود ماشینهای مدرن چاپ دیجیتال به ایران حتی در آرزوی ما هم نمیگنجد. آری ! ما تحریم هستیم. پولمان ضعیف است و بازارهای ما محدود به چهارگوشۀ کشور خودمان است. اما اهالی صنعت چاپ ایران نمیتوانند و نباید از یافتهها و دستاوردهای نوین این صنعت دور و با آن غریبه باشند. در دنیایی که هر چهار سال یک بار، دروپا شعبدهای نو از رسانۀ چاپ رو میکند باید ذهنهایمان تازه و چشمهایمان بازبماند.
دروپا، بزرگترین فرصت آموزشی!
دروپا فقط یک نمایشگاه بزرگ نیست. همۀ آن چیزهایی که ما در ایران در قالب «دورههای رنگارنگ آموزشی»، «کنفرانسهای ملی کیفیت»، «جشنواره»، «سمینارهای انجمنهای علمی»، «کارگاههای آموزشی» و نمایشگاههای متعدد سالانه و بینالمللی برگزار میکنیم در دل دهروزۀ دروپا منسجم و هدفگذاری شده است. در دروپای ۲۰۲۰ دهها کارگاه و نشست آموزشی به طرح و تبیین موضوعات روز صنعت چاپ و مباحثه دربارۀ آنها ـ با هدایت و راهبری طیف وسیعی از سخنرانان، صاحبنظران و کارشناسان ـ اختصاص دارد. آنها به ایدهها رنگ و عیار میدهند و سمتوسوی حرکتهای آیندهمحور صنعت چاپ را مشخص میکنند.
نمیدانم «مکعب دروپا» (Drupa cube) چه وجه تسمیهای دارد. شاید منظورشان شکل و بُعد دادن به گفتوشنودهای پراکندۀ این صنعت باشد. شاید میخواهند از توان سهبرابر شدهشان بگویند. اما میدانم که در دروپای ۲۰۲۰ بیش از هشتاد کارگاه آموزشی رایگان برگزار میشود و در آنها چالشهای شرکتها، راهحلهای غلبه بر موانع و چشمانداز آینده به بحث و تبادل نظر گذاشته خواهد شد. شاید هم «چالشها»، «راهحلها» و «افقها» همان سه بُعد مکعب دروپا باشند.
کارگاهها و نشستها و مباحث مطروحۀ مکعب دروپا هر یک میتوانند در تدوین سرفصلهای آموزشی روزآمد و فعالیتهای هدفمند صنعت چاپ ایران کمکحال باشند.
فرصتهای آموزشی دروپا به مکعب دروپا و عصر بعدی دروپا (Drupa Next Age) محدود نمیشود. در Touch point Packaging، موضوع «بستهبندی» از ابتدا تا انتها تشریح میشود؛ در زنجیرهای که با «بازارسازی» و «تحریک تقاضای صنایع» برای بستهبندی شروع میشود و با طراحی بستهبندی ادامه مییابد و تا چاپ، عملیات تکمیلی، جلوههای ویژه و ملاحظات تضمین امنیت برند و مندرجات رهگیری کالا و حتی سیستمهای توزیع و فروش پیش میرود؛ که همگی نکات آموزشی بسیاری برای صنعت چاپ ما در بردارند.
در «بستهبندی، نقطۀ تماس» یاد میگیریم که این صنعت چاپ است که باید بهدنبال صنایع دیگر، بهویژه صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی و… باشد و برای کالاهای آنها بستهبندی پیشنهاد کند و این بازارها را تحریک به تقاضای بستهبندی کند. یاد میگیریم که اگر زعفران ایران فلهای صادر میشود بهدلیل کمکاری صنعت چاپ ما بوده که برای زعفرانکار ایرانی منافع مشترک در قالب قراردادهای مشارکت در ارزش افزودۀ ناشی از بستهبندی تعریف نکرده است. یاد میگیریم که صنعت چاپ باید از سرنوشت یک بستهبندی End User در چیدمان قفسۀ فروشگاهی، تا نگهداری در انبار و حمل با کامیون و غیره. مطّلع باشد و به سفارشدهنده مشاوره بدهد و مسئولیتش فقط چاپ خوب و دایکات و چسب نیست. یاد میگیریم که تأمین یک زنجیرۀ پاک و فودگرید در بستهبندی موادغذایی و استفاده از متریال چاپشوندۀ فودگرید، مرکب فودگرید، خط تولید فودگرید، کارگر و ماشین پاک و فودگرید و… همه بر عهده و ضمان صنعت چاپ است و اهالی صنعت چاپ در ورای هر قراردادی متعهد به تندرستی مردماند و اگر عزم راسخ و اتحاد در میانشان باشد، دیگر صنایع مجبور به پرداخت هزینههای مترتب بر بستهبندیهای خاص هستند.
دروپا و نقش اتحادیه ها و انجمنهای صنعت چاپ ایران
اتحادیهها و انجمنهای علمی و حرفهای صنعت چاپ بازوی قانونی، حمایتی و مشورتی اعضای خود هستند (یا باید باشند) و توسعه و نوسازی صنعت را راهبری میکنند. آنها با مشاورههای هدفمند و تشویق یا ایجاد محدودیت میتوانند روند سرمایه گذاریها را در صنعت چاپ هدایت کنند. طبعاً بازدیدکنندگان ایرانی در دروپا بیش از هر زمان دیگری نیازمند این حمایتها و مشاوره برای تحقق مطلوب سرمایهگذاریها، و استفاده از فرصتهای آموزشی دروپا هستند.
اتحادیهها میتوانند قبل از برگزاری دروپا سمینارهایی برای آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان برگزار کنند و در آنها به معرفی فناوریهای جدید بپردازند. همچنین کارشناسان خود را در دروپا معرفی و برنامۀ مدونی از زمان و مکان حضور آنها در طول برگزاری دروپا و زمینههای تخصصیشان اعلام کنند. چقدر خوب است اگر کارشناسان اتحادیهها با لباسی متحدالشکل و نشاندار به اعضای خود در ترجمه، برقراری ارتباط و مشاورههای فنی و حقوقی یاری برسانند.
در این میان، انتظاری که از انجمنهای علمی وجود دارد بسیار زیاد است، چراکه بنیۀ علمی صنعت چاپ ایران بهدلیل خاستگاه کارگری و غریبگی آن با محیطهای دانشگاهی ضعیف است (بهویژه در چاپ دیجیتال). کارشناسان انجمنهای علمی باید برای حضور در نشستها و کارگاههای آموزشی دروپا پیشقدم باشند و در همان حالوهوای دروپا، با برگزاری ایونتها و دیدارهای دوستانه (که میتواند در لابی هتل محل اقامت یا فضاهای استراحت نمایشگاه دوسلدورف باشد)، پیشرفتها و دستاوردهای جدید این صنعت را بازگو کنند و به بحث و تبادل نظر بگذارند. یکی از سنجههای اعتبار انجمنهای علمی میزان مقالات و گزارشهایی است که در روزهای پس از دروپا در نشریات تخصصی صنعت چاپ ایران منتشر خواهد شد. هنر انجمنهای علمی تأمین بودجههای لازم برای ایفای نقش در دروپاست؛ رخداد بینظیری که هر چهار سال یکبار صنعت چاپ دنیا را متحول میکند.
گاهی وقتها لازم است کاممان تلخ شود و حقایق را بپذیریم؛ بیش از ۱۳۰۰ ایرانی از دروپای ۲۰۱۶ دیدار کردند. بخش بزرگی از آنها کارشناسانی بودند که با بودجههای دولتی و خصولتی به بازدید از دروپا مأمور شده بودند. خروجی این مأموریتها چه بوده است؟ چند مقالۀ علمی و فنی نوشته شد؟ چند راهبرد در کسبوکارهای صنعت چاپ هدفگذاری شد؟ چه تحولاتی در صنعت بستهبندی کشور، بهویژه کالاهای مهمی مثل خرما و زعفران بهوجود آمد؟ عیبی ندارد اگر سر راهِ دروپا سری هم به پاریس و بارسلون بزنیم، اما فراموش نکنیم که شخصیت حقوقی اتحادیهها و انجمنهای علمی و حرفهای صنعت چاپ ایجاب میکند که با هدایت بازدیدکنندگانِ ایرانی دروپا این دورهمیِ جهانی اهالی صنعت چاپ را بهانه و نقطۀ شروع تحولات و تغییرات در صنعت چاپ ایران قرار دهند.
زمانی را به ایرانیان اختصاص دهید
نمایندگیهای شرکتهای خارجی در ایران به دلایل موجه در نمایشگاههای بینالمللیِ ! داخلی شرکت نمیکنند. بنابراین، دروپا فرصت خوبی است تا این نمایندگیها قدر و اعتبار خود را بهعنوان «نمایندۀ» شرکت اصلی به نمایش بگذارند و در زمانهای که آغوشها برای ایرانیان سرد است برای دلگرمی ایرانیهای بازدیدکننده از دروپا قدمهای بیشتری بردارند و زمینههای خرید آسان و برخورداری از اطلاعات فنی را هموار کنند.
نمایندگیهای شرکتهای خارجی میتوانند زمانهایی مختصِ ارائۀ دموهایی به زبان فارسی از شرکت اصلی بخواهند و نیز بروشورهای فارسی ماشینآلات را در اختیار بگذارند. همچنین یک نمایندۀ معتبر میتواند فردی را در بخش «اطلاعات» (information) غرفه برای راهنمایی ایرانیان و فارسیزبانان بگمارد. و از این بیشتر، نمایندگیهای شرکتهای خارجی اعتبار خود را در دروپا با اعلام فراهمسازی زمینههای فاینانس و مشارکت در سرمایهگذاری و مدلهای جدید بازپرداخت بر اساس تولید به نمایش بگذارند.
در چاپ دیجیتال، که محور اصلی دو سه دورۀ اخیر دروپا بوده است و بیشتر تحولات و نوآوریها در آن رخ میدهد و مفاهیم حاکم بر آن دانش آکادمیک و سواد خاصی میطلبد، متأسفانه بهغیر از یکی دو نمایندۀ نامدار، دیگر غرفههای پیشرو و معروف حتی خالی از نمایندۀ ایرانی خواهد بود که نقش انجمن چاپ دیجیتال ایران را پررنگتر میکند.
هر آنچه دربارۀ نقش اتحادیهها، انجمنها و نمایندگیها نوشتم خلاصهوار تکرار میکنم: برای بازدید از دروپا «برنامه» داشته باشیم. برنامههایمان را از قبل اعلام کنیم. حرکتها و فعالیتهای جمعیمان را بیشتر و منسجمتر کنیم. تا میتوانیم حضورمان با تابلوی «ایران» باشد تا دنیای چاپ نتواند ما و بازارمان را نادیده بگیرد. دستاوردهایمان را روی کاغذ بیاوریم و آنها را موضوع سمینارها و مقالات پس از دروپا کنیم تا نقطۀ شروع تغییراتِ تحولخواه و آیندهمحور شود.
میخواستم این نوشته را اینجا پایان دهم، اما مگر میتوان از صنعت چاپ، دروپا و خودمان بگوییم و یادی از چین نکنیم؟!
دروپا، ما و چین
در دروپای ۲۰۲۰ و اصلاً دنیای تجارت امروز، اگر آغوشی به روی ما ایرانیها باز است، همین آغوش چینیهاست. شناساندن چین با سوپ خفاش و دلوجگر کبابشدۀ عقرب تفِ سربالاست. در دو سه سال گذشته، بهویژه، اگر زینک و کلیشۀ چینی، کاغذ و فیلم چینی، و مرکب چینی و غیره و غیره نبود، صنعت چاپ ایران چه سرنوشتی پیدا میکرد؟
بخش بزرگی از مواد مصرفی صنعت چاپ ایران از چین تأمین میشود. عمدهای از ماشینآلات پس از چاپ، عملیات تکمیلی و دایکات و بستهبندی، چینی هستند و انصافاً آنجایی که بازرگانان ما سفارش به ارزانی نکردهاند، کیفیتها هم نسبتاً رقابتی و مطلوب است. در دروپای ۲۰۱۶ از نزدیک شاهد پیشرفت چینیها در ساخت ماشینآلات فلکسو، ماشینهای دایکات، جعبهچسبانی و دستگاه های دیگر بودم. آنها همچنین در چاپ دیجیتال لارجفرمتِ inkjet و ماشینهای flatbed پیشرفت چشمگیری داشتهاند. ساخت قطعات و لوازم یدکی ماشینهای اروپایی نیز در کارنامۀ چینیها نمرۀ قابل قبولی دارد.
دروپای ۲۰۲۰ فرصت مغتنمی برای بازرگانان جوان و خوشنام ایرانی است تا برای بازدید از غرفههای چین وقت ویژه بگذارند و با کشف پیشرفتهای گمنام آنها در زمینههای گوناگون و نیز پذیرش نمایندگیهای آنان گزینه‌های خوب، مرغوب و کارآمد را به بازار صنعت چاپ ایران معرفی کنند.
