اولين چاپخانه مدرن و امروزي در شمال کشور ۸۷ سال قبل در گرگان راه‌اندازي شد، اما به روز نشدن تجهيزات و عقب ماندن چاپخانه‌هاي گلستان از قطار توسعه هم اينک موجب شده است که بخش عمده سفارشات گلستان در استان‌هاي ديگر به چاپ برسد و از اين رهگذر سود سرشاري نصيب چاپخانه‌هاي استان‌هاي همجوار شود.
اگر چه صنعت چاپ به معناي امروزي، تاريخچه‌اي مبهم در ايران دارد، اما گلستان در آن سال‌هاي دور با همت احمدعلي ريحاني يکي از علاقه‌مندان به توسعه فرهنگ و ادبيات، صاحب اولين دستگاه چاپ مدرن آن دوره شد.
در خصوص تاريخچه صنعت چاپ ايران، برخي دوران ايلخانان را آغاز ورود صنعت چاپ به کشور مي‌دانند، ولي آنچه مشخص است، نخستين کتابي که در ايران چاپ شد، “زبور داوود يا ساغموس” است که در ۱۶۳۸ ميلادي ( ۱۰۱۶ شمسي ) به زبان و خط ارمني در ۵۷۲ صفحه در جلفاي اصفهان چاپ شد و از آن پس اين صنعت به ديگر شهرهاي ايران و از جمله گرگان گسترش يافت و با توجه به ضرورت و نقش آن در توسعه و رشد علم و دانش، شهرهاي بزرگ يکي پس از ديگري شاهد راه‌اندازي مراکز چاپ و نشر شد.
به گزارش ايرنا اين صنعت هم اينک در منطقه گلستان توسعه بسيار يافته و مطابق آمارها ۱۳۸ چاپخانه يا واحدهاي مرتبط با چاپ، در شهرهاي اين استان وجود دارد، هرچند مشکلات بسياري فعاليت آنها را تحت تاثير قرار داده است.
با وجود توسعه و افزايش تعداد اين چاپخانه‌ها، آنچه به دغدغه اين روزهاي صاحبان اين واحدها تبديل شده، مشکلات و نارسايي‌هاي فراواني است که اين واحدها را روز به روز به مرز ورشکستگي و تعطيلي نزديک‌تر مي‌کند.
مديرکل فرهنگ و ارشاد اسلامي‌گلستان در اين زمينه با يادآوري مشکلات ساختاري، از نبود همکاري بين بخش دولتي و خصوصي در حوزه چاپ استان گلايه کرد و گفت: واگذاري سفارش‌هاي چاپي بخش دولتي و خصوصي به خارج از استان، سبب آسيب و رکود اين صنعت در استان گلستان شده است.
حجت الاسلام علي اصغر فضيلت بر لزوم ارتقا توليدات چاپي گلستان تاکيد کرد و افزود: در مراحل گوناگون چاپ لازم است نيازها و انتظارات مشتريان با ارائه کار با کيفيت برآورده شود.
وي با يادآوري فعاليت ۱۳۸ واحد چاپي در استان، اظهار کرد: اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي‌گلستان تلاش مي‌کند با استفاده از ظرفيت تخصصي اتحاديه چاپخانه‌داران، در راستاي حل مشکلات اين صنف بيش از پيش تلاش کند.
مديرکل ارشاد اسلامي گلستان، فرسودگي ماشين‌آلات چاپ را از مشکلات اين حوزه مطرح کرد و گفت: به روزرساني اين ماشين‌آلات و تهيه دستگاه‌هاي جديد و روزآمد، نيازمند تزريق اعتبارات و بهره‌مندي از تسهيلات بانکي کم بهره است.
رئيس اتحاديه چاپخانه‌داران گلستان هم ارزان‌فروشي را يکي از بزرگترين مشکلات صنعت چاپ استان دانست و گفت: دليل اصلي اين معضل بزرگ در استان، رقابت ناسالم ميان چاپخانه‌داران و لجبازي‌هاي بدون سرانجام براي جذب مشتري است.
حميد بارچيان افزود: ارزان‌فروشي گونه‌اي بي‌اخلاقي است که قانون راهي براي مبارزه با آن تعيين نکرده است، اما مي‌توان در آئين‌نامه اتحاديه چاپخانه‌داران مقابل اين بي‌اخلاقي ايستاد.
وي يکي از بزرگترين مشکلات چاپ گلستان را نيز انتشار توليدات آن در استان‌هاي ديگر دانست و گفت: براساس اطلاعات موجود، بيش از ۵۰ تا ۶۰ درصد کارهاي چاپي گلستان به استان‌هاي همجوار فرستاده مي‌شود، درحالي که چاپخانه‌هاي گلستان توانايي انجام انواع کارهاي چاپي را دارند.
رئيس اتحاديه چاپخانه‌داران گلستان بيان کرد: به عنوان مثال بيشتر کتاب‌هاي آموزشي استان براي انجام امور چاپي به استان‌هاي همجوار فرستاده مي‌شود و ما اين مشکل را با مديران و ارگان‌هاي دولتي در ميان گذاشتيم اما متأسفانه هنوز اين مشکل حل نشده است.
بارچيان گفت: اگر اين گونه کارهاي چاپي توسط چاپخانه‌هاي استان انجام شود، بخش زيادي از مشکلات اين واحدها از نظر اقتصادي و مالي و همچنين احتمال بيکاري افراد شاغل در اين چاپخانه‌ها برطرف خواهد شد.
وي رکود را نتيجه اين گونه سوء رفتارها در انتقال کارهاي چاپي به استان‌هاي ديگر دانست و گفت: حل اين مشکل به حمايت‌هاي بيشتر و مستمر مانند دادن سهم چاپ کتب درسي به چاپخانه‌هاي گلستان نياز دارد.
به گفته وي؛ چاپ و نشر در دنيا صنعتي مادر و زيربنايي است که هر گونه آسيب به آن منجر به افت و وارد شدن خسارت به ديگر صنايع و بخش‌هاي مرتبط مي‌شود، اما متاسفانه در ايران اين گونه نيست و به عنوان مثال تعطيلي چند چاپخانه در گلستان باعث تلاش، تحرک و اقدام مثبتي براي جلوگيري از وقوع آن نشد.
رئيس اتحاديه چاپخانه‌داران گلستان ادامه داد: صنعت چاپ در دنيا به عنوان نياز اوليه انسان‌ها مطرح است، اما در ايران جايگاه مديريتي صنعت چاپ به دفتري در وزارتخانه تقليل يافته است؛ درحالي که بايد معاونت چاپ و نشر در وزارتخانه تشکيل شود.
نشريات يکي از مشتريان ثابت چاپخانه‌ها هستند، اما در گلستان شرايط به گونه‌اي است که به دلايل گوناگون برخي از اين نشريات تمايلي به سپردن مسئوليت انتشارات خود به چاپخانه‌هاي استان نداشته و ترجيح مي‌دهند اين کار را به واحدهاي چاپي استان‌هاي مجاور بسپارند.
مديرمسئول نشريه گلشن مهر که نشريه‌اي با زمان چاپ منظم است، به خبرنگار ايرنا گفت: گلشن مهر هفته‌اي ۴ شماره با شمارگان چند هزار نسخه‌اي منتشر مي‌شود، اما شرايط براي انتشار اين روزنامه در گلستان فراهم نيست و ما مجبور به چاپ آن در ساري هستيم.
مريم قرآني گفت: گلشن مهر در گذشته به صورت هفتگي منتشر مي‌شد و به دليل فوريت نداشتن زمان انتشار و تحويل آن، چاپ در گرگان انجام مي‌شد، اما از زمان زياد شدن تعداد وعده‌هاي انتشار و ناتواني چاپخانه‌هاي گلستان در تحويل به موقع، بر خلاف ميل باطني مجبور هستيم اين کار را در ساري انجام دهيم.
وي افزود: چاپخانه ساري نشريه را هفت ساعت پس از ارسال فايل طراحي شده به ما در گرگان تحويل مي‌دهد، اما چاپخانه‌هاي گلستان اين کار را در زماني بيشتر و حداقل ۱۵ ساعته انجام مي‌دهند که تداوم اين شرايط براي نشريه‌اي که به دنبال سرعت در زمان انتشار، درج آخرين اخبار استان و تحويل به موقع به مخاطب است، دشوار و تحمل نشدني است.
مديرمسئول نشريه گلشن مهر ادامه داد: دليل اصلي سرعت چاپ در ساري، تجهيزات مدرن‌تر آن در مقايسه با چاپخانه‌هاي گلستان است که موجب شده علاوه بر گلشن مهر، چند نشريه ديگر استان هم مجبور به چاپ نشريات خود در ساري و يا حتي تهران شوند.
قرآني بيان کرد: پيگيري‌هاي زيادي با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامي‌گلستان و برخي از اين چاپخانه‌داران براي توافق و حل مشکلي که منجر به خروج اين حجم بالاي پول از استان مي‌شود، انجام داديم اما در نهايت به نتيجه مشخص و منطقي نرسيديم.
وي از آمادگي نشريه خود براي راه‌اندازي چاپخانه مجهز به دستگاه‌هاي پيشرفته چاپ در گرگان نيز خبر داد و گفت: همه زيرساخت‌هاي لازم جهت اجراي اين طرح از طرف گلشن مهر مهيا است که اميدواريم با حمايت و مساعدت مسئولان اين طرح را که منجر به جلوگيري از خروج سرمايه‌هاي بسيار از استان مي‌شود، به سرانجام مطلوب برسانيم.
به نظر مي‌رسد يکي از راهکاري‌هاي خروج از بحران‌هاي به وجود آمده در صنعت چاپ گلستان، به روزرساني دستگاه‌هاي قديمي و فراهم آوردن تجهيزاتي است که علاوه بر افزايش کيفيت محصولات چاپ شده، قيمت توليدات چاپي استان را نيز تا حد زيادي کاهش دهد.
ترديدي وجود ندارد که حجم فراوان انتظارات و فعاليت‌هاي منتقل شده به استان‌هاي همجوار، دليلي جز ارزاني، کيفيت بالا و تحويل زودهنگام ندارد که مي‌توان با تدبير و اقدام به موقع، از اين فرايند آسيب‌رسان به اقتصاد استان جلوگيري کرد.
