تبخير حلال‌ها بويژه در چاپ ديجيتال از جمله مشکلات محيطي صنعت چاپ و موضوعي در خور توجه ويژه است. امروز سلامت محيط کار و حفظ عمومي محيط زيست از اولويت‌هاي مورد تاکيد سازمان‌هاي ناظر و تامين آن از وظايف کارفرمايان بشمار مي‌رود. موضوع مقاله حاضر که توسط اکوسالونت و از مجله انجمن تخصصي طراحان گرافيک ترجمه شده روش‌هاي حذف گازهاي حاصل از تبخير حلال را مطرح و بهترين آنها را پيشنهاد مي‌کند.
روش‌هاي تخليه هواي داخل چاپخانه‌ها
ما در اين مقاله سعي داريم به روش‌ها و مواردي اشاره کنيم که به ما در تخليه هواي مضر چاپخانه‌ها و ذرات معلق سالونت در هوا کمک مي‌کند.
ايجاد طرح به‌روي بدنه وسايل نقليه و توليد علائم براي نمايش در فضاي باز تنها دو مورد از بازارهاي رو به رشدي هستند که باعث اعتماد ادامه دار به پرينترهاي پايه سالونت شده‌اند. زيرا چاپي که اين دستگاه ها ارائه مي‌دهند در مقابل شرايط بسيار دشوار طبيعي هم مقاوم هستند. براي کساني که تصور ميکنند پرينترهاي يو وي مسطح بايد ضرورتاً جايگزين پرينترهاي سالونت شوند، بايد گفت که توانايي هاي پرينترهاي بر پايه سالونت را دست کم گرفته‌اند.
اما بر هيچ کس پوشيده نيست که چاپخانه‌هايي که از پرينترهاي سالونت استفاده ميکنند با تصاعد مقاديري گاز و بو مواجه مي‌شوند که ممکن است براي سلامتي کارکنان يا حتي مراجعه کنندگان مضر باشد. بسياري از چاپخانه‌داران نسبت به اين بو بي حس شده‌اند. اما ممکن است مراجعه کننده‌اي وارد شده و از آنها بپرسد که چگونه تمام روز اين بو را تحمل ميکنند.
به همين ترتيب کارکنان جديد از سردرد، خشکي دهان و مشکلات سينوسي شکايت ميکنند و البته تا قبل از اينکه نسبت به اين بو بي‌حس شوند و اين در صورتي است که قبل از آن به خاطر سختي شرايط کار و يا مشکل جدي سلامت، کار را ترک نکرده باشند. سال ها اينگونه شرايط کار کاملا عادي شمرده مي‌شد. اما حالا ما به نقطه عطفي رسيده‌ايم که در آن اين بو و گازها تهديدي براي سلامت محسوب مي‌شوند. چه از پرينترهاي اکوسالونت استفاده کنيد، چه از پرينترهايي با قالب عريض يا پرينترهاي بزرگ مسئله سلامت کاملا قابل طرح است.
علاوه بر اين چاپخانه‌داران بايد کاملا نسبت به مضرات قرار گرفتن در معرض اين گازها و بوها مطلع باشند و روش جلوگيري از آنها براي داشتن يک محيط کار سالم را بدانند. چاپخانه‌داران نه تنها بايد به فکر سلامت کارکنان خود باشند. بلکه بايد از ايجاد مسئوليت براي تجارت خود نيز جلوگيري کنند. بايد خاطر نشان کرد که صرف وجود گازها و بوهاي نامطلوب لزوما نشان دهنده خطرناک بودن محيط کار نيست. از طرف ديگر اگر شما نمي‌توانيد بويي حس کنيد نيز لزوما نشانه سالم و بي خطر بودن محيط نمي‌باشد. با وجود اينکه اين دو مورد معمولا در کنار هم هستند و وجود يکي مي‌تواند نشان دهنده وجود ديگري باشد چاپخانه‌داران نبايد تصور کنند که هر دوي آنها وجود دارند و يا در غير اين صورت هيچکدام موجود نيستند. بوجود آوردن محيط کار امن و سالم قابل دسترسي است. اما قبل از آن که بتوانيم به کاهش دادن ميزان آلاينده‌هاي هوايي نيز اشاره کنيم بايد درک بهتري از مسئله داشته باشيم.
عملکرد پرينتر بر پايه سالونت بسيار ساده است. سالونت با جوهر مخلوط مي‌شود و پس از چاپ آن بوسيله دستگاه سالونت تبخير مي‌شود و جوهر را براي توليد چاپ باقي مي‌گذارد. اين نقطه‌اي است که مشکل شروع مي شود. سالونت تبخير شده باعث ايجاد خطر براي کساني مي‌شود که با دستگاه مشغول کار هستند.
به بخارها و بوهايي که در اين وضعيت استشمام مي‌شود تبخيرات داخلي خطرناک گفته مي‌شود در ايالات متحده اين تبخيرات توسط سازمان سلامت و ايمني کنترل و تنظيم مي‌شود. براي بسياري از مواد شميايي که در سالونت‌ها بکار رفته است محدوديت ميزان انتشار آنها کمتر از بيست قسمت در ميليون تعيين شده است. معمولا اطلاعات مربوط به اين زمينه در برگه اطلاعات ايمني پرينتر ذکر شده است که بايد توسط سازنده يا پخش‌کننده تهيه شده باشد. ميزان مجاز قرار گرفتن در معرض هر ماده شيميايي مطلبي است که هر چاپخانه‌داري بايد از آن مطلع باشد. اگرکارمندي به خاطر بيش از حد قرارگرفتن در معرض اين مواد دچار آسيب شود اين امکان وجود دارد که صاحب چاپخانه براي هزينه‌هاي درماني او مسئول شناخته شود.
فهميدن ميزان تبخيرات داخلي خطرناک و ميزان قرار گرفتن در معرض آنها مسئله پيچيده ايست که نيازمند معادله رياضي است. ممکن است دانستن ميزان دقيق اين استانداردها براي يک چاپخانه‌دار توقع بيش از حدي باشد. علاوه بر اين دانستن ميزان استاندارد اين مواد نيز نمي تواند ما را از ميزان آلاينده بودن محيط کار مطمئن کند. ممکن است که حس انسان بتواند اين تبخيرات را تشخيص دهد ولي از تشخيص ميزان ضرر آن عاجز است. براي فهميدن ميزان ضرر اين محصولات انجام آزمايش کيفيت هواي داخلي مفيد فايده است. من با بسياري از سازندگان پرينترها بصورت مستقيم تماس گرفته و در مورد محصولشان از آنها سوال کرده‌ام. پاسخ متداولي که دريافت مي‌کردم اين بود: که راه‌ها و شرايط مختلفي براي دانستن ميزان آلايندگي اين محصولات وجود دارد و اين برعهده صاحب کار است که سلامت و ايمني کارکنان خود را تامين کند. بنابراين سازندگان پرينتر به‌راحتي ميتوانند مسئوليت تبخيرات داخلي خطرناک را به عهده مصرف کننده نهايي بگذارد که البته اين امر مي تواند درست باشد اما به هر حال کمکي به ايمن تر کردن محل کار نمي‌کند.
در بين سازندگان و مصرف کنندگان نهايي پرينترها، پخش کنندگان اين محصول قرار دارند که با آنها وقت خود را صرف آموزش دادن به مصرف کننده درباره فيلتر کردن مناسب پرينترهاي سالونت ميکنند. هم چنين آنها توصيه‌هاي قابل قبول و اثبات شده‌اي براي بهتر شدن وضعيت محل کار در اختيار مصرف کنندگان ميگذارند. اين پخش کننده‌ها وقت و انرژي خود را در راه آموختن و ياد دادن اين اصول صرف ميکنند و من به عنوان يک مصرف کننده نهايي به شما توصيه مي‌کنم از دانش آنها استفاده کنيد. در واقع به نظر من پخش کننده هرگز نبايد يک پرينتر سالونت را بدون پيشنهاد دادن يک سيستم تصفيه هوا و توضيح دادن به مشتري درباره لزوم استفاده از آن ارائه دهد. با اين وجود، براي مصرف کننده استفاده از يک شرکت آزمايش کيفيت هواي داخلي براي فهميدن نياز به فيلتر کردن هوا هزينه بر و غير عملي است. فهميدن اين مطلب به عهده ي مصرف کنندگان نهايي يعني شرکت ها است.
ميزان توليد هر پرينتر بستگي به ميزان کلي ظرفيت آن دارد. در تستي از پرينترها در محل هاي مختلف مورد آزمايش قرار گرفتند. براي آزمايش اوليه هيچ گونه فيلتر و يا تهويه هوا استفاده نشد و تنها پرينتري در يک اتاق مهر و موم شده مشغول به کار بود. به طرز بسيار جالبي تمام پرينترها در عرض سي دقيقه از ميزان مجاز توليد تبخيرات خود گذشتند. به خاطر داشته باشيد که ميزان مجاز در معرض قرار دادن تبخيرات کمتر از بيست قسمت در ميليون بود. در نتيجه اين آزمايشات نشان دادند که پرينترهاي بر پايه سالونت داراي قالب پهن به ميزان غير قابل قبولي گاز افشاني ميکنند. بنابراين براي چاپخانه‌داراني که از اين نوع پرينترها استفاده ميکنند لازم است تا فيلتر يا تهويه مناسبي را براي سلامت کارکنان خود در نظر بگيرند.
نوع تهويه يا فيلتري که چاپخانه‌داران استفاده ميکنند مسئله ايست که در صلاحيت خود آنهاست. اما ما در اينجا چهار روش براي از بين بردن تبخيرات خطرناک داخلي به همراه امتيازات و نقاط ضعف آنها را ارائه مي‌دهيم.
تهويه تخليه‌اي: اين مورد شامل تخليه کردن هواي محل کار به بيرون از ساختمان توسط کانال يا مجاري موجود در سقف است. اين روش شناخته شده‌ترين اما کم‌اثرترين روش تهويه تبخيرات است.يکي از مشکلات اين نوع تهويه اين است که تبخيرات خطرناک معمولا سنگين‌تر از هوا هستند و به سختي توسط جا به جايي هوا جا به جا مي شوند. تمام سيستم‌هاي تهويه داراي يک منطقه ربايش هستند و هرچيزي که در شعاع آن قرار بگيرد را از فضاي ساختمان خارج ميکنند. اين سيستم‌ها بروي کيفيت هواي محيط تاثير ميگذارند اما متاسفانه مقدار کمي از تبخيرات خطرناک داخلي در منطقه ربايش آن قرار مي گيرند، بنابراين ميزان اين نوع گازها در فضا باز هم بيشتر از ميزان استاندارد باقي مي‌ماند. نگهداري تهويه‌هاي تخليه اي نيز مي‌تواند گران و پرزحمت باشد و آژانس حفاظت محيط زيست نمي‌خواهد که اين نوع آلاينده در محيط وجود داشته باشد. علاوه بر اين داشتن يک سازه ثابت امکان جا به جايي و اضافه کردن موارد جديد به فروشگاه را بسيار دشوار مي‌کند.
سيستم‌هاي ربايش از مبدا: اين سيستم معمولا به صورت جعبه‌اي چسبيده به دستگاه چاپ است که تبخيرات توليد شده را در مبدا جذب مي‌کند و مانع از فرار آنها به فضا مي‌شود. اين نوع تهويه بسيار بهتر از تهويه تخليه اي عمل مي-کند اما داراي معايبي نيز هست.
با اينکه اين سيستم ميزان زيادي از گازها را جذب مي‌کند اما اين ميزان صد در صد نيست. زيرا نقاط مختلفي از دستگاه چاپ داراي نشت گاز هستند. بعلاوه زماني که اوراق چاپ از دستگاه بيرون مي‌آيد نيز گاز پخش مي‌کند. در واقع به محض اينکه گاز از دستگاه چاپ جدا شود اين نوع تهويه ديگر کارايي ندارد. علاوه بر اين زماني که دستگاه خاموش شود تهويه نيز خاموش مي‌شود بنابراين هرگونه تبخير خطرناکي که توسط سيستم ايجاد اما هنوز خارج نشده است وارد محيط مي‌شود. مطلب قابل بحث در مورد اين نوع تهويه اين است که آيا مي‌تواند ميزان گازهاي مضر را پايين تر از حد استاندارد نگه دارد يا خير.
در آزمايشي که بر روي يک نوع از پرينترهاي مرسوم در بازار و با تهويه ربايش از مبدا انجام شد ميزان تبخيرات مضر از حد مجاز خود گذشت. با اينکه ميزان تبخيرات محيط به طرز قابل ملاحظه‌اي در مقايسه با نبود تهويه کاهش يافت اما باز هم اين مقدار کافي نبود. معمولا در کنار استفاده از اين سيستم احتياج به استفاده از سيستم ديگري براي تکميل تهويه خود دارند که اين نيازمند سيستم الکتريکي ويژه‌اي است.
فيلتر هواي محاصره کننده: عملکرد اين نوع سيستم‌ها شامل جذب کردن، تصفيه کردن و سپس برگرداندن هواي پاک است. نکته مهم در مورد اين سيستم اين است که در آن گردش هوا بصورت کامل اتفاق مي‌افتد که تضمين کننده قرار گرفتن بخارهاي مضر در اين چرخه است. البته ممکن است يک دستگاه کوچک توانايي ايجاد چرخش کافي هوا را نداشته باشد و در ضمن مثل روش قبلي اين سيستم نيز فضاي زيادي را اشغال مي‌کند ولي با اين تفاوت که امکان جا به جايي آن بسيار آسان‌تر است. اين روش براي جمع‌آوري کردن تبخيرات روشي انفعالي دارد اما اگر از آن درست و بجا استفاده شود مي‌تواند ميزان گازهاي مضر را در اندازه استاندارد نگه دارد.
نکته‌اي که در اين روش بايد به آن توجه شود اين است که از دستگاهي با ابعاد مناسب با محيط کار استفاده شود. در اين روش سيستم مي‌تواند بصورت شبانه روز فعاليت کند و گازهاي توليد شده را تصفيه کند. با آزمايش اين سيستم مشخص شد که ميزان آلاينده‌هاي موجود در محيط بسيار کمتر از روش‌هاي قبل است.
ربايش از مبدا و فيلتر هواي محاصره کننده: اين روش بصورت دو منظوره عمل مي‌کند و بي نقص ترين سيستم موجود براي کاهش ميزان تبخيرات مضر داخلي است. زيرا از طرفي آنها را در مبدا جدا مي‌کند و سپس با ايجاد جريان هوا آنها را تصفيه مي‌کند. در اين روش ما به کمترين ميزان ممکن از تبخيرات مضر مي‌رسيم. زيرا اين روش با بازدارندگي در زمان توليد گازها و جمع کردن آنها از خود مبدا داراي کارايي بالايي است. همچنين با ايجاد گردش هوا در محيط، تبخيرات بجا مانده احتمالي را نيز ربوده و تصفيه مي‌کند.
نکته مهم در اين زمينه عدم توانايي تمام پرينترها در استفاده از اين سيستم است. با اينکه امروزه بيشتر توليدکنندگان محصولات داراي پورت تخليه توليد ميکنند اما باز هم اين مطلب شامل تمامي پرينترها نمي‌شود.
براي دستگاه‌هايي که فاقد پورت خروجي هستند سيستم محاصره کننده هواي متناسب با محيط بهترين گزينه است.
اين مسئوليت نهايي چاپخانه‌داران است که از ميزان خطر تبخيرات موجود در محل کار اطلاع کسب کرده و آن را تا ميزان معقول واستانداردي پايين بياورند. آنها بايد قادر باشند تا به واسطه‌هايي که براي آنها وسايل تهيه ميکنند اعتماد کنند. تا به وسيله دانش و تخصص آنها در زمينه پرينترها بهترين نوع تصفيه محيط کار را انتخاب کنند.
بکارگيري پرينترهاي بر پايه سالونت يکي از ابزارهاي موثر براي گسترش دادن هرگونه محصول يا خدمات است و به موفقيت بلند مدت کار کمک مي‌کند. اما اين وسيله موثر با خطراتي همراه است که نبايد موجب نگراني شود. بلکه بايد شناسايي شده و در راه از بين بردن آنها و ايجاد عملکرد بهتر براي دستگاه تلاش شود.
