حجم ريسکهاي محيط کار در مشاغل مختلف صنعتي متفاوت است و صنعت چاپ از جمله صنايعي است که اين حجم در آن بالاست. مطالب عمومي زيادي نيز درباره احتياط و چگونگي بروز خطر در کارگاه‌هاي صنعتي وجود دارد، اما محيط خاص چاپخانه‌ها اقدامات ايمني خاصي را نيز مي‌طلبد. در مطلب حاضر علل دو ريسک انفجار و ليز خوردن در چاپخانه مورد بررسي قرار گرفته است.
ريسکهاي انفجار در چاپخانه‌ها
چه هستند؟
کار چاپي اغلب شامل مواد اشتعال‌زا است که باعث آتش‌سوزي و مبارزه با آتش در چاپخانه و خطر انفجار مي‌شود. اين مقاله برخي از خطرهاي موجود در چاپخانه را پيرامون آنچه بايد بدانيد و منبعي که مي‌توانيد اطلاعات بيشتري را به دست آوريد معرفي مي‌کند.
خطرات موجود در چاپخانه‌ها شامل:
- آتش‌سوزي کاغذ در ماشين‌هاي داراي خشک‌کن مادون قرمز و يونيت‌هاي يووي‌دار
- انفجار در خشک‌کن‌ها به دليل بالا رفتن سطح تبخير ماده حلال پاک‌کننده بلانکت‌ها
- آتش‌سوزي و انفجار در چاپ گراور و فلکسو ناشي از مرکب‌هاي قابل اشتعال
آنچه بايد بدانيد:
ارزيابي خطرات:
علاوه بر ارزيابي خطرات کلي، بايد آتش‌سوزي و ريسک انفجار هرگونه مواد استفاده شده يا توليد شده خطرزا در محيط کارتان را ارزيابي کنيد که مطابق با آئين‌نامه فضاي مواد منفجره و مواد خطرناک ۲۰۰۲ (DSEAR) باشد. براي تشخيص و ارزيابي اين موارد بايد گزينه‌هاي زير را در نظر بگيريد:
- ويژگي‌هاي هرگونه مواد پرخطر
- شرايط محيط کار
- تاثير تمهيدات ايمني موجود
- احتمال رخ دادن انفجار در اثر جمع شدن ماده قابل احتراق در فضا و مشتعل شدن آن
- ميزان اثرات ناشي از هرگونه آتش‌سوزي يا انفجار
ارائه تمهيدات کنترل براي برطرف کردن يا کاهش دادن خطرات، شامل:
- جايگزين کردن مواد اوليه پايه حلال با مواد پايه آب در هر جا که ممکن باشد
- اجتناب از کاربرد حلال‌هايي با نقطه اشتعال پايين مانند MEK و جايگزين کردن با حلال‌هايي با نقطه اشتعال بالا
- کاهش دادن تبخير حلال به وسيله سيستم‌هاي تحويل خودکار
- مهيا کردن لامپ‌هاي خشک کن LEV در واحدهاي چاپ و تهويه مناسب در اتاق کار
- کنترل درجه دماي اتاق
- بازبيني سطح تبخير ماده حلال براي مطمئن شدن از وجود بخارات در حد پايين‌تر از ۲۵ درصد (LEV)
- طبقه‌بندي کردن نواحي پرخطر و اطمينان از ثبات تجهيزات در داخل مناطق مناسب حفاظت شده و نگهدارنده
- حذف کردن ديگر منابع اشتعال‌زا از قبيل: مواد دودزا، تجهيزات برقي قابل حمل
- اجتناب از توليد الکتريسيته ساکن مانند محدود کردن سرعت جريان مايع و مهيا کردن سيم اتصال زمين، استفاده از کفش و تجهيزات ضدالکتريسيته ساکن.
کاهش دادن ريسک گسترش آتش‌سوزي از طريق:
- تفکيک محيط چاپ، ذخيره‌سازي و ساير نواحي
- اطمينان از انجام عمل مخلوط کردن مرکب‌هاي پايه حلال در اتاق‌هاي مخصوص مقاوم در برابر آتش
- آماده‌سازي سيستم‌هاي خاموش‌کننده و رديابي آتش و دود مثل co2 – به صورت سيستم‌هاي دستي يا خودکار
- مهيا کردن عايق براي ايزوله کردن واحدهاي بازيافت حلال در حوادث آتش‌سوزي
طراحي خشک‌کن‌ها مطابق استانداردهاي BS:EN ۱۵۳۹:۲۰۰۹
خشک‌کن‌ها بايد سريعتر مطابق BS:EN 1539:2009 شوند يا اگر قديمي‌تر هستند:
- اطمينان از درستي خصوصيات ايمني، بستن دريچه‌ها، سيستم‌هاي اشتعال، دستگاه کنترل خرابي شعله و تصفيه
- تجهيزات پشتيباني دود هنگام انفجار
- نظارت بر LEV – اطمينان از نگهدارنده جريان هوا براي جلوگيري از بالارفتن سطح حلال‌هاي تبخير شده در سطح کمتر از ۲۵ درصد
- بررسي ساليانه ماشين خشک‌کن از نظر ميزان توليد بخارات قابل اشتعال
در مکان يا زماني که اين امر صورت‌پذير و به جا باشد، خشک‌کن‌ها بايد براي تطابق با استاندارد رايج اصلاح شوند.
جلوگيري از ليز خوردن در
محيط‌هاي چاپخانه:
ايجاد اطمينان از اين که مسيرهاي رفت و آمد در چاپخانه و انتقال پالت‌ها و ديگر تجهيزات هميشه تميز نگه‌داشته شوند. همچنين از وجود مکان مناسب براي تخليه و بارگيري پالت‌ها مطمئن شويد.
ترولي و ليفتراک:
ترولي‌ها و ليفتراک‌ها که در محيط رها مي‌شوند و باعث ايجاد سد معبر مي‌شوند. زماني‌که از ليفتراک‌ها و ترولي‌ها استفاده نمي‌شود، بايد جاي مناسبي را از قبل براي نگهداري آنها مشخص کرد.
به هم پيچيدن سيم و کابل‌ها:
افراد بر روي سيم‌ها و کابل‌ها به خصوص آن دسته از سيم‌هايي که در مسيرهاي رفت و آمد هستند زمين مي خورند. براي جلوگيري از پيچش اين سيم‌ها بايد پوشش‌هاي کابلي جايگزين شوند و در صورت لزوم دسترسي افراد متفرقه را به محل عبور سيم‌ها و کابل‌ها محدود کرد.
تسمه‌کشي، روکش و کاغذهاي باطله:
تکه‌هاي دور ريخته شده از تسمه، روکش و کاغذهاي باطله نيز باعث ايجاد سرخوردن افراد مي‌شود. مطمئن شويد که اين کاغذهاي باطله را با دقت و در مکان‌هاي مناسب دور ريخته‌ايد.
آلودگي روغن‌آلات ( يا نفتي ) و نشتي‌هاي ديگر:
آلودگي‌هاي نفتي و نشت در کف چاپخانه‌ها باعث افزايش خطر لغزندگي مي‌شوند. نشت روغن‌آلات از طريق ماشين‌آلات ناکارآمد مانند ليفتراک اغلب باعث اين خطر مي‌شود. استفاده از ماشين‌آلات و تجهيزات خوب مانع از نشت روغن‌آلات و آلودگي مي‌شود. اگر نشتي وجود داشته باشد، بايد فورا مناطق آلوده را با عامل مناسب پاکسازي کرد.
فقط آلودگي ناشي از روغن‌آلات نيست، هرگونه ماده يا مايعي که از ماشين‌آلات نشت مي‌کند، بايد بدون در نظر گرفتن مقدار نشتي، هرچند ناچيز فورا تميز شود. کف را بايد به وسيله حوله يا تي کشيدن خشک کرد، اگر جايي را فراموش کرديد که خشک کنيد، بايد يک علامت هشداردهنده در آنجا بگذاريد که نشان‌دهنده اين باشد که آن نقطه هنوز پاک و خشک نشده است.
