لیبل شفاف انگار خود ظرف است
محمود پیشعلی
رویه‌های لیبل (facestock)از جنس فیلم، از مواد مختلف ساخته می‌شوند که شامل پلی‌پروپیلن (PP)، پلی‌اتیلن (PE)، پلی‌استر و PVC می‌شود. پلی‌اتیلن، پلی‌پروپیلن و نیز کوآکسترود (ترکیب هر دو)، در مقایسه با دیگر گزینه‌ها بسیار بیشتر مورداستفاده قرار می‌گیرند. همچنین پلی‌استر و PVC تنها برای برخی کاربردهای خاص استفاده می‌شوند.
پلی‌اتیلن ساختاری غیرجهت‌یافته (Non-Oriented) دارد. مولکول‌ها در جهت عرضی یا طولی کشیده نشده و در یک محور قرار نمی‌گیرند. به همین خاطر PE از انعطاف و شکل‌پذیری بیشتری برخوردار است (قابلیت سازگاری با شکل ظرف)، همین ویژگی باعث می‌شود تا از این ماده برای لیبل‌های ظروف فشارپذیر از جمله تیوب و یا ظروفی با شکل‌های پیچیده استفاده شود.
فیلمهای پلی‌پروپیلن را می‌توان در یک جهت (OPP) و یا دو جهت (BOPP) معمولاً به‌صورت سه‌لایه ـ کشید؛ این عملیات باعث می‌شود فیلم سخت شود و انعطاف خود را از دست بدهد. به همین خاطر از این فیلم برای لیبل‌های ظروف سخت از جمله شیشه و بطری‌های پلی‌استری استفاده می‌شود.
فیلمهای PP از شفافیت بالایی برخوردارند، بنابراین هنگامی‌که روی ظرف شفاف می‌نشیند ظاهر لیبل ندارند No Label Look). PP ) بسیار صاف است و با اینکه فیلمی نازک است به خوبی روی ظرف می‌نشیند و چسبیده می‌شود، بسیار چاپ‌پذیر است و دایکات‌کردن آن به راحتی انجام می‌شود.رویه‌های کوآکسترود و نیمه‌شکل‌پذیر (Semi-Conformable) فیلمهای چندلایه‌ای هستند که می‌توانند بر اساس خواص موردنیاز سازنده لیبل، آمیزه‌ای از پلی‌اتیلن و پلی‌پروپیلن باشند. این نوع لیبل‌ها برای ظروف نیمه‌فشارپذیر و بطری‌هایی که معمولاً حاوی شامپو یا سُس هستند، مناسب‌اند.
فیلمهای پلی‌استر سخت و غیرقابل انعطاف بوده و میزان دوام و شفافیت آن‌ها بالاست. همچنین در مقابل دمای بالا بسیار مقاوم هستند. سختی و انعطاف‌ناپذیری این مواد برای رویه لیبل‌های بسیار نازک تا ۱۲ میکرون مناسب است. برخی از فیلمهای پلی‌استر شعله آتش را دفع می‌کنند که از آن‌ها برای لیبل‌های کابل‌های برق استفاده می‌شود.فیلمهای پی‌وی‌سی (PVC) از شکل‌پذیری و انعطاف بالایی برخوردارند. یکی از کاربردهای اصلی این فیلم‌ها پوشش‌های تبلیغاتی (vehicle wrap)و یا محافظ برای خودرو است. این مواد مقاومت خوبی در هوای باز داشته و دوام بالایی دارند درعین‌حال مقابل نور ماوراءبنفش، مقاوم هستند.
لییل‌های پی‌وی‌سی برای نصب روی بشکه‌های مواد مختلف، از جمله مواد کشاورزی و تبلیغات محیطی فضای باز و بسته مناسب هستند.انتخاب مواد بر اساس نیاز و کار آیی
انتخاب مواد مناسب برای لیبل به نوع ظرف، ظاهر مطلوب و کارایی موردنیاز مصرف‌کننده لیبل بستگی دارد. همانگونه که می‌دانید، ظروف می‌توانند بسیار سخت و انعطاف‌ناپذیر و یا بسیار انعطاف‌پذیر و شکل‌پذیر باشند.
پلی‌پروپیلن برای ظروف سفت‌وسخت مناسب است؛ زیرا که بسیار شفاف، سخت. و مستحکم است. پلی‌اتیلن انعطاف‌ناپذیر است به همین خاطر بهترین گزینه برای ساخت فیلمهای شکل‌پذیر است. ظاهر فیلم – مات رنگی یا شفاف- بستگی به نوع ماده سازنده فیلم و همچنین فرایند مورداستفاده برای تولید فیلم دارد.
عملیات تکمیلی نهایی
سطح رویه کوت‌نشده،قبل از چاپ باید پرداخت شود که این مرحله می‌تواند شامل کرونا (جرقه‌زنی)، پلاسما یا افزودن یک کوتینگ فوقانی (topcoating) باشد تا از این طریق چاپ‌پذیری و چسبیدن مرکب به رویه تضمین شود.
کوتینگ فوقانی (topcoating) روشی متفاوت از پرداخت سطح رویه است. برای این کار یک لایه فوقانی از مواد شیمیایی روی پوسته چاپ‌پذیر نشانده می‌شود. این کوتینگ باعث بهبود و افزایش میزان چسبندگی مرکب و تونر (شکل ۲) می‌شود.
چه زمانی باید از لیبل‌های فیلمی استفاده کرد و چه زمانی باید از لیبل‌های کاغذی؟
اساساً یک نوع ماده از ماده دیگر «بهتر» نیست. در عوض ضروریات هر کاربرد معین و خاص، مسیر انتخاب کاغذ یا فیلم را مشخص می‌کند.
یکی از مزایای فیلم در مقایسه با کاغذ این است که لیبل‌های فیلمی ظاهر لیبل را ندارند. به همین خاطر از آن‌ها در بسته‌بندی محصولات مراقبت‌های شخصی و خانگی (personal care)استفاده می‌شود.
از سوی دیگر هنگامی‌که انعطاف، شکل‌پذیری، مقاومت در برابر آب‌وهوا و پارگی مدنظر باشد، فیلم نسبت به کاغذ عملکرد بهتری دارد. پلی‌استر بسیار مقاوم است به‌ویژه در مقابل نور ماورای بنفش، مواد شیمیایی و سایش و خش. مزیت اصلی کاغذ، هزینه کمتر، تنوع بیشتر و سازگاری بهتر با انواع فناوری‌های چاپی است. زیرا کاغذ ساختاری پرزدار (متخلخل) دارد اما فیلم، ماده‌ای بسیار صاف و صیقلی است و مرکب بدون وجود یک لایه کوتینگ فوقانی و یا عملیات جرقه‌زنی به سطح لیبل نمی‌چسبد. ساختار کاغذ به‌گونه‌ای است که انواع مرکب‌ها، از جمله مرکب‌های پایه‌آب را آسان‌تر جذب می‌کند.
بر اساس نوع کاربرد، کاغذ هم معایب خود را دارد. مقاومت و عمر آن کمتر است؛ در مقابل رطوبت مقاوم نیست و به راحتی پاره می‌شود. از سوی دیگر اگر در معرض رطوبت قرار بگیرد، چروکیده می‌شود.
توسعه پایدار
درحالی‌که بحث و گفتگو در مورد جایگاه پلاستیک در زنجیره تأمین در سراسر جهان ادامه دارد، آینده لیبل‌های ساخته‌شده از فیلم چگونه خواهد بود؟
قوانین و محدودیت‌های دولتی برای کنترل پلاستیک در سراسر جهان روبه به افزایش است. در سال ۲۰۱۸ کمیسیون اروپا استراتژی مواد پلاستیکی اتحادیه اروپا را اعلام کرد که بر اساس آن تا سال ۲۰۳۰ کلیه بسته‌بندی‌های پلاستیکی که وارد بازار اتحادیه اروپا می‌شود باید قابلیت استفاده چندباره (reusable) را داشته یا باید قابلیت بازیافت با هزینه پایین را داشته باشد. تا سال ۲۰۳۰ بیش از ۵۵ درصد بسته‌بندی‌های پلاستیکی باید قابلیت بازیافت داشته باشند. پلاستیک‌های یک‌بارمصرف در کشورهای در حال توسعه نیز هدف قوانین دولتی قرارگرفته‌اند.
به‌عنوان‌مثال هند استفاده از پلاستیک‌های یک‌بارمصرف را در سال ۲۰۱۹ ممنون اعلام کرد. همچنین استفاده از فیلمهای پلاستیکی که ضخامت آن‌ها کمتر از ۵۰ میکرون است، نیز غیرقانونی اعلام شد.
این قوانین مستقیماً روی فعالیت تأمین‌کنندگان زیره‌ها (لاینرها)ی پلی‌استری تأثیر می‌گذارد، استفاده از زیره بالاتر از ۵۰ میکرون از لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست و همچنین با روند کاهش وزن بسته‌بندی‌ها مغایرت دارد.
علاوه بر روندهای قانونی، مصرف‌کنندگان جوان‌تر نیز اکنون تمرکز بیشتری روی بسته‌بندی‌های دوستدار محیط‌زیست دارند. برندهای عمده جهانی نیز به این روندها پاسخ داده‌اند و عهد و پیمان‌هایی برای حفاظت از محیط‌زیست بسته‌اند.
کوکاکولا عهد کرده تا سال ۲۰۲۵ کلیه بسته‌بندی‌های این شرکت در سراسر جهان بازیافت‌پذیر شود.
