مریم رمضانی
استاندارد ملی کارتن از سال ۱۳۴۵ تا کنون سه چهار بار مورد بررسی مجدد قرار گرفته، اما متاسفانه به جای بالابردن سطح کیفی، اغلب به سطح پایین‌تر تنزل یافته است .چرا؟ در حالی که هم تولید کاغذ در کشور از نظر فناوری و کیفیت کاغذها پیشرفت کرده و هم سلیقه جامعه خواهان بسته‌بندی مرغوب‌تر است .
در تدوین استانداردهای بدون منبع بر روی نمونه‌های تولید داخلی و وارداتی آزمایشات مختلفی انجام و پس از جمع‌بندی توسط دبیر مربوطه در کمیسیون‌های فنی مطرح و توسط متخصصان و ذینفعان بررسی و نهایتا تصمیم‌گیری می‌شود. در تجدیدنظر استانداردها هرگونه مشکلات فنی و اجرایی استانداردهای پیشین بررسی و اصلاحات لازم لحاظ می‌گردد. که استاندارد سخت گیرانه‌تر شده است.
به نظر می‌رسد حضور برخی از تولیدکنندگان ورق و کارتن در کمیته تدویج استاندارد، موجب سهل‌گیری استانداردها شده است .آیا لازم نبوده که نظر کارشناسی مصرف‌کنندگان نیز در تدوین استاندارد کارتن لحاظ شود؟
در تجدیدنظر استاندارد ویرایش چهارم متخصصان و صاحب‌نظران این رشته از پژوهشگاه استاندارد، نمایندگان ۶ واحد تولیدی و نمایندگان ۳ آزمایشگاه همکار فعال در این زمینه و نماینده موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع )به عنوان رییس کمیسیون فنی( حضور داشته و تمام افراد با مد نظر قراردادن حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان نقطه نظرات فنی خود را در استاندارد لحاظ نموده‌اند. استاندارد ۱۵۰ برای بسته‌بندی مصارف عمومی تا ۴۰ کیلوگرم و تولید انواع کارتن تدوین شده است تا مصرف‌کننده بنا به نیاز خود بتواند از کارتن‌ها استفاده نماید.
شاخص‌های استاندارد ملی ۱۵۰ به قدری دست پایین تعیین شده‌اند که هیچ تلاشی برای تامین آنها از سوی کارتن‌سازی‌ها لازم نیست و به طور معمول بسیاری از کارتن سازی‌ها در کیفیتی بالاتر از آن تولید می‌کنند .آیا این نوع تدوین استاندارد به سود صنایع کشور بوده و موجب ارتقای کیفیت بسته‌بندی و تقویت صادرات می‌شود؟
در تدوین استانداردهای بدون منبع بر روی نمونه‌های تولید داخلی و وارداتی آزمایشات مختلفی انجام و پس از جمع بندی توسط دبیر مربوطه در کمیسیون‌های فنی مطرح و توسط متخصصان و ذینفعان بررسی و نهایتا تصمیم گیری می‌شود. در تجدید نظر استانداردها هرگونه مشکلات فنی و اجرایی استانداردهای پیشین بررسی و اصلاحات لازم لحاظ می‌گردد. که براساس پاسخ سوال ۴ استاندارد سخت گیرانه‌تر شده است.
از آخرین بازبینی استاندارد ملی ۱۵۰ مشخصات کاغذ کرافت و تست لاینر و غیره، مطابق کاغذهای نامرغوب در نظر گرفته شده در حالی که بسیار بهتر از این استاندارد کاغذ تولید می‌شود .
* قابلیت تا شدن درب کارتن از ۱۸۰ درجه به ۹۰ درجه تقلیل یافته که عملا نه به صورت دستی و نه در خط تولید کارخانه‌ها ، با باز شدن ۹۰ درجه امکان بارگذاری در کارتن نیست .
* در بند (۵-۳) جذب آب لایه بیرونی کارتن در مدت ۶۰ ثانیه ، حداکثر ۱۰۰ گرم بر مترمربع تعیین شده است (!) که بسیار عجیب است و معمولا این عدد باید بین ۳۰ تا ۶۰ باشد .
* مقاومت کارتن در برابر فشار عمودی ، فشار در حالت ایستا و نگهداری در انبار منظور شده است، در حالی که می‌بایست مقاومت لازم برای حمل و نقل و جا‌به‌جایی در نظر گرفته می‌شد .با توجه به موارد فوق ، سازمان ملی استاندارد، چگونه این استاندارد را تایید و اعلام کرده است؟ آیا استاندارد ۱۵۰ همچنان باید معتبر باشد؟
کشور ما کشوری است با منابع محدود در زمینه جنگل و استفاده از کاغذهای بکر و تولید کارتن‌هایی با مصارف عمومی به جهت قطع درختان بیشتر مقرون به صرفه نبوده و امروزه در سراسر دنیا و کشورهای پیشرفته استفاده از کاغذهای باطله یکی از مهمترین دغدغه‌های متخصصان می‌باشد.کاغذهای بکار رفته درتولید کارتن نامرغوب نبوده و نیاز مصرف‌کنندگان را جهت بسته‌بندی عمومی کالاها که بیشتر بسته‌بندی ثانویه محسوب می‌شود، تامین می‌نمایید در خصوص مصرف‌کنندگانی که از کارتن برای فر آورده‌های خاص و لوکس استفاده می‌کنند استاندارد مانع تولید محصولات با کیفیت بالاتر نشده و تمام این موارد را به اختیار تولیدکنندگان و مصرف کنندگان قرار داده است در عین حال باید کلیه الزامات و ویژگی های لازم جهت استحکام کارتن را رعایت نمایند.
* در خصوص قابلیت تا شدن درب کارتن به استحضار می‌رساند طبق ویرایش چهارم استاندارد ورق کارتن باید قابلیت تا شدن با زاویه ۹۰ درجه در هر دو سمت امتداد خط تا خوردگی را داشته باشد به طوری که پس از ساخت کارتن و تا خوردگی هیچ گونه شکستگی و ترک در گوشه ها ایجاد نشود این الزام سخت گیرانه تر از نیاز مشتری بوده و عمل تا خوردگی در دو جهت انجام می‌شود لذا جهت پر کردن کارتن به ۱۸۰ درجه تا خوردگی در یک جهت نیازمند نمی‌باشد.
* در خصوص آزمون جذب آب در طبق ویرایش چهارم استاندارد حدود قابل قبول نسبت به طبق ویرایش سوم استاندارد از ۱۵۰ به ۱۰۰ کاهش پیدا کرده که این خود نشانگر سخت‌گیرانه‌‌تر شدن استاندارد می‌باشد (که بر خلاف ادعای پرسشگر می‌باشد( حدود قابل قبول ۳۰ تا ۶۰ برای آزمون جذب آب مخصوص فرآورده‌های کاغذ بوده و برای این فراورده مناسب نمی باشد.
* مقاومت کارتن نسبت به فشار عمودی و سقوط آزاد نیز در استاندارد آزمون می گردد.
طی سال‌های گذشته که استاندارد ۱۵۰ برای کارتن سازی معمول بوده، انتقاداتی از سوی مصرف کنندگان بیان شده است .آیا سازمان ملی استاندارد، برنامه‌ای برای بازبینی و ارتقای استاندارد ۱۵۰ در نظر دارد؟ چه زمانی باید منتظر این اتفاق باشیم؟
اجرای استاندارد ملی ایران شماره ۱۵۰ تشویقی بوده و بدون منبع بین‌المللی می‌باشد با عنایت به احتمال وجود اشکالات اجرایی و فنی در استانداردهای بدون منبع پس از تدوین انتقادات و اشکالات احتمالی توسط متخصصان فنی بررسی و در صورت تایید اصلاحاتی بر روی استاندارد انجام می‌شود که تا کنون هیچ‌گونه انتقاد و شکایتی مبنی بر وجود اشکالات فنی و اجرایی در استاندارد ۱۵۰ گزارش نشده است.
شایان ذکر می‌باشد سوالات مطرح شده در خصوص نحوه اجرای استاندارد نبوده و مربوط به محتوای استاندارد می‌باشد که لازم بود پرسشگر محترم ماهنامه از دفتر تدوین استاندارد مطالبه می‌کرد.
