در ادامه مباحث ايمني، مقاله ارزشمند زير را که اطلاع از مفاد آن براي همه کارکنان واحدهاي صنعتي، به‌ويژه چاپخانه‌ها ضروري است. متن اين مقاله را به اطلاع خوانندگان مي‌رسانيم.
اصولا عوامل موثر در ايجاد آتش‌سوزي متعدد است ولي براي ايجاد آتش‌سوزي وجود چهار عامل اکسيژن، حرارت، مواد قابل‌اشتعال و واکنش‌هاي زنجيره‌اي (براي تداوم حريق) که به هرم آتش معروف است ضروري است و در صورت حذف حداقل يکي از آن‌ها ادامه حريق ممکن نيست.
اهميت مقابله با آتش:
آتش بر اثر ترکيب اکسيژن با يک ماده سوختني به وجود مي‌آيد که اين فرآيند توليد نور و حرارت (انرژي) مي‌کند. در گذشته آتش‌سوزي‌هاي بزرگي در دنيا اتفاق افتاده است که تلفات زيادي داشته است. طبق بررسي‌هاي انجام شده هر سال بين ۶۰-۹۰ مورد آتش‌سوزي به ازاي هر يک صدهزار نفر جمعيت در شهرهاي کشور رخ مي‌دهد که بسياري از آن‌ها در محل کار است. مواردي از آتش‌سوزي‌ها علاوه بر خسارت مالي بسيار بزرگ، باعث آلودگي بخش وسيعي از آب‌وهوا شده است. آمار نشان داده که حريق‌هاي بزرگ معمولا براي اولين بار و بدون پيش آگهي ملموسي براي ساکنان و کارکنان رخ مي‌دهد. درحالي‌که طبق بررسي‌ها حداقل ۷۵ درصد اين حريق قابل پيشگيري است.
آتش‌سوزي در هر ساختمان مي‌تواند به دلايل گوناگوني رخ دهد، مثل گرم شدن خود به خود مواد و سوختن آن‌ها ، بي‌دقتي، نقص در وسايل برقي و سوانح طبيعي مثل جاري شدن سيل، سيلاب که سبب اتصالي سيم‌ها شده و آتش‌سوزي اتفاق مي‌افتد و آتش باعث سرازير شدن آب بيشتر از لوله‌هاي شکسته و صدمه ديده مي‌شود و لذا آتش و آب سبب وارد آمدن خسارات هنگفتي به ساختمان‌ها و ديگر مواد موجود مي‌شوند. عامل مهم در پيشگيري از خسارات ناشي از آتش، تهيه يک طرح خوب پيشگيري است.چنين طرحي براساس اداره خوب محل کار نظم و ترتيب، نگهداري درست ابزار و وسايل و ممانعت از کشيدن سيگار و کاربرد وسايلي که توليد جرقه مي‌کنند و تعبيه حفاظي براي آن‌ها ، بايد استوار باشد. حتي با وجود اين هم احتمال وقوع حريق وجود دارد که بايد فرونشانده و مهار شود. مهار کردن آتش مي‌تواند از طريق طراحي صحيح ساختمان صورت پذيرد. منابع اصلي حريق سيستم‌هاي گرم‌کننده و الکتريکي هستند. اين سيستم‌ها بايد به درستي نصب شوند و در فواصل زماني معين بازبيني شوند. به علاوه وجود درهاي خروج اضطراري که با علامتي خوانا مشخص شده باشد، از ضروريات است. بايد توجه داشت که نبايد به دلايلي امنيتي موانعي سر راه استفاده از اين درها ايجاد شده باشد. پيش از طراحي برنامه پيشگيري و آماده کردن طرح مقابله با سوانح، کارکنان بايد بازرسي کاملي از ساختمان و انبار به عمل آورند و کليه امکانات اتفاق حوادث را که در مي‌يابند دسته‌بندي کنند. مسئوليت عدم اجراي کليه موارد ايمني اعلام شده به عهده مديريت مرکز و مهندس ناظر قانوني ساختمان خواهد بود.
به‌طور خلاصه اهميت آشنايي با روش‌هاي مقابله با آتش به علل زير است:
۱. پيشگيري از خسارات ناشي از آتش‌سوزي
۲. جلوگيري از تلفات جاني و خسارات فرهنگي و اجتماعي غيرقابل جبران
۳. در صورت بروز و و قوع آتش‌سوزي محيط‌زيست و همسايگان محل حادثه نيز در معرض خطر قرار مي‌گيرند.
آتش‌سوزي:
اشتعال ناخواسته يا خارج از کنترل، آتش‌سوزي يا حريق ناميده مي‌شود. براي ايجاد آتش‌سوزي، سه عامل اصلي وجود دارد:
الف) ماده قابل‌اشتعال (سوخت)
ب) حجم معيني از اکسيژن
ج) حرارت کافي
در علم آتش‌نشاني اين سه عامل سه ضلع يک مثلث هستند که به مثلث آتش معروف است.
آتش نتيجه يک واکنش شيميايي است که از ترکيب اکسيژن، حرارت و ماده‌اي قابل‌اشتعال به دست مي‌آيد. يعني اکسيژن با کربن اجسام ترکيب شده و توليد دي اکسيدکربن و گاهي هم توليد منواکسيدکربن کرده و در اثر اين فعل و انفعال شعله و حرارت توليد مي‌کند. امروزه در دنياي متمدن براي تبادل اطلاعات و افکار مسايل آتش‌نشاني رابطه‌اي کامل برقرار است و نشان مخصوص آتش‌نشاني (مثلث) براي آتش‌نشاني‌هاي دنيا شناخته شده و تقريبا به‌صورت نشان بين‌المللي درآمده است. چناچه سه عامل اکسيژن، حرارت و ماده سوختني در کنار يکديگر قرار گيرند مثلث پديد مي‌آيد که آن را مثلث آتش گويند.
مواد سوختني (قابل‌اشتعال) در طبيعت به سه حالت جامد، مايع و گاز موجود است و معمولا سوختن هر ماده قابل‌اشتعال با شعله همراه است و شعله نيز در اثر سوختن يک گاز يا بخار قابل‌اشتعال به وجود مي‌آيد. پس تمام مواد قابل‌اشتعال مايع و جامد بايد با دريافت حرارت به گاز قابل‌اشتعال تبديل شوند تا احتراق حاصل و آتش‌سوزي ادامه پيدا کند.
مثلث آتش نه تنها عوامل ايجاد آتش، بلکه راه‌هاي فرونشاندن آن را نيز مشخص مي‌کند. به بيان روشن‌تر، چناچه هر يک از اضلاع مثلث آتش شکسته شود(يک عامل حذف شود) حريق از بين خواهد رفت، بر اين مبنا سه روش اصلي و اساسي اطفاي حريق به وجود مي‌آيد. اين روش‌ها عبارتند از: محدود کردن سوخت(جداسازي)، محدودکردن اکسيژن (خفه کردن) و محدود کردن حرارت (سرد کردن) با گذشت زمان تئوري مثلث آتش دستخوش دگرگوني‌هاي زيادي شد. هم‌اکنون علاوه بر تئوري مثلث آتش، تئوري‌هاي ديگري مانند مربع آتش، هرم آتش و پنج ضلعي آتش وجود دارد.
درجه حرارت اشتعال:
درجه حرارت اشتعال به عوامل زير بستگي دارد:
الف. درصد بخارات توليد شده از ماده قابل‌اشتعال در محيط (فشار بخار)
ب. مقدار اکسيژن موجود در محيط
ج. نوع منبع آتش‌زنه و مدت زماني که جسم قابل‌اشتعال در مجاورت آن منبع قرار داشته است
د. شکل و حجم محلي که بخارات در آن قرار دارد (فشار محيط)
ه. وجود کاتاليزور واکنش در محيط (تسريع‌کننده و کندکننده)
مربع آتش يا مثلث آتش کدام يک درست است؟
در گذشته متخصصين وجود سه عامل را براي توليد آتش لازم و ضروري مي‌دانستند اما جالب است که بدانيد امروزه در مهندسي آتش وجود يک عامل چهارم را براي توليدو گسترش آتش ضروري مي‌دانند. بنابراين ديگر از اصطلاح مثلث يا هرم آتش استفاده نمي‌شود بلکه از مربع آتش ياد مي‌شود. بنابراين اضلاع مربع آتش عبارتند از: -اکسيژن -سوخت -حرارت -واکنش‌هاي زنجيره‌اي در گذشته عامل واکنش‌هاي زنجيره‌اي ناشناخته بود اما امروزه با درک اينکه واکنش‌هاي زنجيره‌اي نيز يکي از عوامل تاثيرگذار در توليد آتش است آن را به عنوان عامل چهارم مي‌شناسند. جهت برطرف‌کردن اين عامل از موادي با خاصيت ترکيب‌پذيري بالا مثل بي‌کربنات پتاسيم و مونو فسفات آمونيم استفاده شده، اين مواد مانع از ترکيب راديکال‌هاي آزاد سوخت با اکسيژن مي‌شوند.
طبقه‌بندي انواع آتش
به منظور پيشگيري و کنترل آتش‌سوزي، حريق‌ها برحسب ماهيت مواد قابل‌اشتعال به ۶ طبقه ذيل تقسيم‌بندي مي‌شود:
آتش نوع A: به معني آتش ناشي از سوختن مواد قابل احتراق معمولي نظير کاغذ، چوب، پارچه و بعضي لاستيک‌ها و مواد پلاستيکي است که پس از سوختن خاکستر به جاي مي‌گذارند.
آتش نوع B: به معني آتش ناشي از سوختن مايعات قابل‌اشتعال مانند گريس، روغن، بنزين، قير، نفت، رنگ‌هاي نفتي، حلالها و الکل است.
آتش نوع C: آتش ناشي از سوختن گاز يا مخلوطي از مواد است که به راحتي قابليت تبديل به گاز را دارند مانند گاز مايع و گاز شهري
آتش نوع D: آتش ناشي از سوختن فلزات قابل احتراق نظير منيزيم، تيتانيوم، زيرکونيوم، سديم، ليتيوم و پتاسيم است
آتش نوع E: آتش‌سوزي ناشي از دستگاه‌هاي الکتريکي و الکترونيکي است.
آتش نوع F: به آتش ناشي از سوختن روغن‌ها، چربي‌هاي آشپزخانه‌اي يا آتش ناشي از دستگاه‌هاي پخت موادغذايي اطلاق مي‌شود.
طبقه‌بندي انواع مکان‌ها از نظر نوع خطرات حريق
مکان‌ها از نظر خطر آتش‌سوزي با توجه به قابليت اشتعال، مقدار و نرخ حرارت آزاد شده از آن‌ها به ۵ طبقه زير تقسيم‌بندي مي‌شوند:
الف- مکان‌هاي کم خطر: شامل مکان‌هاي با قابليت اشتعال و نرخ حرارت آزاد شده محدود يا تراکم مواد سوختني در آن‌ها کمتر از ۵۰ کيلوگرم در مترمربع است مانند ساختمان‌هاي اداري، مسکوني، بيمارستان‌ها، مساجد و اماکن مذهبي، مهمان‌سراها و هتل‌ها
ب- مکان‌هاي با خطر متوسط گروه ۱: شامل مکان‌هايي با قابليت اشتعال و نرخ حرارت آزاد شده متوسط يا تراکم مواد سوختني در آن‌ها بين ۵۰ تا ۱۰۰ کيلوگرم در مترمربع يا انبارهاي با ارتفاع چيدمان کمتر از ۴/۲ متر است. مانند انبارهاي معمولي، پارکينگ‌ها، رستوران‌ها
ج- مکان‌هاي با خطر متوسط گروه ۲: شامل مکان‌هاي با قابليت اشتعال و نرخ حرارت آزاد شده متوسط يا تراکم مواد سوختني در آن‌ها بين ۱۰۰ تا ۱۵۰ کيلوگرم در مترمربع، يا انبارهاي با ارتفاع چيدمان کمتر از ۴ متر است مانند انبارهاي صنعتي و تجاري، کارگاه‌هاي توليدي و صنعتي
د- مکان‌هاي پرخطر گروه ۱: شامل مکان‌هاي با قابليت اشتعال و نرخ حرارت آزاد شده و سرعت گسترش بالا، ليکن تراکم مواد سوختني در آن‌ها پايين است مانند ساختمان‌هاي حساس اداري، آموزشي، مخابراتي، امنيتي، کارگاه‌هاي کوچک مواد شيميايي و آزمايشگاه‌ها
ه- مکان‌هاي پرخطر گروه ۲: شامل مکان‌هايي با قابليت و نرخ حرارت آزاد شده و سرعت گسترش بالا يا تراکم موادسوختني بالاتر از ۱۰۰ کيلوگرم در مترمربع است مانند پالايشگاه‌ها، کارگاه‌هاي مواد شيميايي و محصولات نفتي، اتاق رنگ، کارگاه‌هاي توليد مواد منفجره
سوختن:
تعريف سوختن عبارت است از واکنش‌هاي خود پيش رونده گرما‌زا
امروزه بيش از ۹۰% انرژي مصرفي جهان از احتراق فراهم مي‌شود. پديده‌هاي احتراق، از بر هم کنش فرآيند‌هاي شيميايي و فيزيکي ناشي مي‌شود، هر واکنش احتراقي دو سازنده دارد: يکي سوخت و ديگري اکسنده
مولکول‌هاي سوخت در اثر تشعشات انرژي حرارتي شکسته شده و با اکسيژن ترکيب مي‌شود. تشکيل مولکول‌هاي جديد کوچک‌تر باعث آزاد شدن انرژي، نور و گرما مي‌شود که اين انرژي، خود انرژي اوليه شکست مولکول‌هاي بعدي، در نهايت ادامه آتش‌سوزي مي‌شود.
سوختن سه نوع است:
۱. سوختن آرام: در ظرف بسته‌اي که در آن مواد سوختني و اکسيژن پيش آميخته در حالت گازي به آرامي گرم شوند، چناچه دماي سيستم از اندازه معيني بالاتر نرود، گرماي آزاد شده در واکنش شيميايي از راه ديواره‌هاي ظرف هدر مي‌رود تا به پايان برسد. اين نوع احتراق فقط براي شيميدانان جالب است.
۲. سوختن سرعت متوسط: با گذشتن دما از يک حد بحراني معين، سرعت واکنش‌ها و آزاد شدن انرژي در واکنش شيميايي از سرعت هدر رفتن گرما بيشتر شده و در محيط نور و حرارت به‌وجود مي‌آيد.
۳. سوختن با سرعت تند: اگر در کسري از ثانيه، مولکول‌هاي سوخت که به‌شکل گازي يا بخار با اکسيژن مخلوط شده‌اند به‌طور يکنواخت واکنش دهند ايجاد نور، حرارت و تراکم مي‌کنند و انفجار اتفاق مي‌افتد. اين نوع انفجار را انفجار ناشي از احتراق گويند.
شيوه‌هاي خاموش کردن آتش:
به ۴ روش مي‌توان آتش‌سوزي را خاموش کرد:
۱. تقليل درجه حرارت با سرد کردن
۲. کاهش درصد اکسيژن با گازهاي خنثي
۳. قطع يا دور ساختن مواد سوختني با جداسازي
تعريف خاموش‌کننده:
خاموش‌کننده دستي کپسولي است که براي مبارزه با آتش‌سوزي در لحظات اوليه طراحي و ساخته شده و در وزن‌هاي يک الي دوازده کيلويي وجود دارد و يک فرد به راحتي قادر به حمل و استفاده از آن است. انواع بزرگتر اين کپسول‌ها به روي چرخ ارابه يا خودرو قرار داده مي‌شود يا به‌صورت ثابت در مکان‌ها نصب مي‌شود. اين کپسول‌ها امروزه، خاموش‌کننده‌هاي آتش و در گذشته، کپسول‌هاي آتش‌نشاني ناميده مي‌شد.
طبقه‌بندي خاموش‌کننده‌هاي دستي:
الف- طبقه‌بندي از لحاظ مواد اطفايي:
۱. خاموش‌کننده‌هاي محتوي آب شامل سودا اسيد يا آب‌وهوا يا آب و گازند است.
۲. خاموش‌کننده‌هاي مولد کف شامل کف شيميايي يا کف مکانيکي است.
۳. خاموش‌کننده‌هاي محتوي پودر شامل پودر و هوا يا پودر و گاز است.
۴. خاموش‌کننده‌هاي محتوي گاز دي اکسيدکربن
۵.خاموش‌کننده‌هاي مواد هالوژنه
ب- طبقه‌بندي از لحاظ کارکرد:
از نظر کاربرد خاموش‌کننده‌ها را مي‌توان مطابق جدول زير تقسيم کرد:
**بسيار موثر
**موثر
* کمي موثر
توجه: براي اطفا حريق‌هاي فلزات قابل‌اشتعال از پودر خشک شيميايي و در آشپزخانه، موزه‌ها، گالري‌هاي نقاشي از خاموش‌کننده‌هاي CO2 استفاده مي‌شود.
ج- طبقه‌بندي از لحاظ استاندارد (عملکرد):
به‌طورمعمول در هر کشوري با توجه بهشرايط، استانداردهايي تنظيم مي‌شود که بايد براي توليد، مدنظر قرار گيرد. به‌طور مثال در انگلستان شرايط طبق استاندارد ۵۴۲۳ براي خاموش‌کننده‌ها به شرح زير است:
۱. مدت زمان تخليه:
حداقل زمان تخليه مشخص براي هر نوع خاموش‌کننده در جدول نشان داده شده است:
۲. ميزان پرتاب مواد اطفايي
براي اينکه بتوان بدون نزديک شدن زيادي به آتش، مواد اطفايي را روي آتش پرتاب کرد، به‌طورمعمول در استاندارد، حداقلي براي اين پرتاب در نظر گرفته شده که اين ميزان در خاموش‌کننده‌هاي مختلف با توجه به نوع آن و ظرفيت مربوطه ۲ تا ۷متر است. در خاموش‌کننده‌هاي آب با کف بايد مواد محتوي آن‌ها به‌صورت جت يا اسپري پرتاب شود و اين ميزان کمتر از مقادير زير نباشد:
اگر ظرفيت آن‌ها بيشتر از ۲ ليتر باشد، يا چهار متر، اگر ظرفيت آن‌ها بيشتر از ۲ ليتر نباشد، دو متر.
۳. نسبت تخليه مواد محتوي (اطفايي)
طراحي يک خاموش‌کننده بايد طوري باشد که هنگام شارژ کامل و عملکرد در شرايط عادي نسبت تخليه مواد محتوي از مقادير جدول زير کمتر نباشد:
توجه:
مؤثرترين خاموش‌کننده جهت لوازم برقي CO2 و مواد هالوژنه است.
طبقه‌بندي خاموش‌کننده‌ها از لحاظ شکل ظاهري:
۱. خاموش‌کننده‌هاي محتوي آب
الف- خاموش‌کننده‌هاي سودا – اسيد
ب- خاموش‌کننده‌هاي آب و گاز
ج- خاموش‌کننده‌هاي آب‌وهوا
۲. خاموش‌کننده‌هاي کف مکانيکي با هواي فشرده
۳. خاموش‌کننده‌هاي پودري
الف- خاموش‌کننده پودر و هوا
ب- خاموش‌کننده پودر و گاز
۴. خاموش‌کننده‌هاي گاز کربنيک
۵. خاموش‌کننده‌هاي مواد هالوژنه
وظيفه ما در مقابل آتش‌سوزي
۱. آشنايي و کسب اطلاعات و پيروي از استانداردهاي ايمني در مقابل آتش‌سوزي و حفظ امنيت جاني مناسب
۲. پيشگيري از آتش‌سوزي و وقوع آن با از بين بردن احتمال شعله ور شدن مواد قابل‌اشتعال
۳. جايگزيني و به‌کارگيري مواد غيرقابل‌اشتعال و پايدار به جاي مواد قابل‌اشتعال و محترقه
۴. ذخيره مواد قابل‌اشتعال در ظروف مناسب سربسته به مقدار نياز و بازديد مرتب از نظر ايمني
۵. استفاده از تهويه مناسب براي جلوگيري از انباشت بخارات متصاعد از مواد شيميايي
۶. حذف منابع افروزشي، شعله روباز مثل جوشکاري و برش فلزات، کوره، کبريت و انواع بخاري
۷. خودداري از ذخيره و نگهداري مواد سوختني و قابل‌اشتعال در راهروها و نزديک درهاي خروجي و زير راه پله ها
۸. پرهيز از نگهداري مواد و کالاهاي قابل‌اشتعال در نزديکي کليدهاي برق و لامپ‌هاي روشنايي
۹. آغشته شدن کپسول‌هاي اکسيژن به روغن، خطر انفجار و حريق را در بردارد
۱۰. انباشته شدن دستمال‌هاي آغشته به روغن، خطر شلعه ور شدن و آتش‌سوزي خود به خود را بالا مي‌برد
۱۱. مواظب باشيم در اثر سوختن مواد قابل‌اشتعال جامد، مايع و گاز، گازهاي سمي و مسموم‌کننده توليد مي‌شود که عامل خفگي و مرگ است
۱۲. بازديد مرتب و دوره‌اي از اتصالات بست و شيلنگ‌هاي گاز و استفاده از لوازم و تجهيزات استاندارد
۱۳. بازديد خروجي‌هاي دود و دودکش‌ها از نظر گرفتگي
۱۴. بازديد محل موتورخانه‌ها و مسير عبور لوله‌هاي آب داغ و لندري و جلوگيري از انباشت مواد زائد و قابل‌اشتعال در مجاورت آن‌ها
۱۵. بازرسي محيط و برطرف کردن هرگونه احتمال اشتعال مواد
۱۶. بررسي مواردي که بالقوه موجب آتش‌سوزي مي‌شود و با حفاظت و نصب حفاظ و يا لوازم تاسيساتي مي‌توان از آن‌ها جلوگيري کرد
۱۷. تهيه آتش خاموش‌کن‌هاي دستي و نصب آن‌ها در تمامي طبقات و وجود کپسول‌هاي اطفاي حريق تا شعاع ۳۰ متري در هر نقطه
۱۸. بازرسي کپسول‌هاي اطفاي حريق از نظر تاريخ انقضاء شارژ و آماده به‌کار بودن
۱۹. باز بودن راه‌هاي خروج اضطراري و برطرف کردن موانع
۲۰. مشخص بودن راه‌هاي خروجي و بن‌بست‌ها با تابلو
۲۱. در صورت وجود دستگاه اعلام حريق در ساختمان بايد آژير آن به صدا درآيد
۲۲. از کارشناسان آتش‌نشاني بخواهيد از محل کارتان بازديد کند و موارد لازم را به شما آموزش دهد
اگر صداي آژير اعلام خطر آتش‌سوزي را شنيديد:
۱. محوطه را ترک کنيد، پنجره‌ها، شيرگاز و درها را هنگام ترک گفتن محل ببنديد
۲. ساختمان را ترک کنيد و از خروجي‌ها و از سر راه کساني که مشغول عمليات مقابله با موقعيت اضطراري هستند، کنار برويد
۳. در يک محوطه از قبل تعيين شده اجتماع کنيد.
۴. به مسئول کنترل گزارش دهيد تا او بتواند بفهمد که همه کارکنان واحد شما از ساختمان خارج شده‌اند يا خير
۵. خارج از ساختمان بمانيد تا مقامات صالح (مثل مسئول حراست يا سرپرست واحد) بلامانع بودن ورود مجدد به ساختمان را اعلام کنند
راه‌هاي تخليه ساختمان
۱. حداقل محل دو راه نجات يا خروجي اضطراري از منطقه خود را ياد بگيريد
۲. هرگز از آسانسور حتي براي طي بخشي از مسير فرار خود استفاده نکنيد
۳. نحوه فعال کردن دستگاه‌هاي اعلام خطر آتش‌سوزي را بياموزيد
۴. بياموزيد که چگونه صداي دستگاه اعلام خطر آتش‌سوزي را تشخيص دهيد
۵. در عمليات تمرين تخليه هنگام آتش‌سوزي فعالانه شرکت کنيد
بهترين نوع حفاظت در برابر سوانح طبيعي و يا ايجاد شده به دست انسان، پيشگيري است. اين پيشگيري مشتمل است بر داشتن ساختمان مناسب، کارکنان آموزش ديده با روش‌هاي درست، نظافت درست، سيستم تهويه حساب شده و …
اجزاء يک برنامه پيشگيري از آتش‌سوزي
۱. ظروف محکم و مطمئني براي گردآوري کاغذ باطله، مواد بسته‌بندي و انواع ديگر زباله‌ها تهيه شود. زباله‌ها و مواد زائد بايد روزانه در فواصل معين از ساختمان به خارج منتقل شوند.
۲. پارچه‌هاي آغشته به رنگ و پارچه‌هاي آغشته به روغن که معمولا مورد استفاده است بايد فاصله معدوم شوند زيرا اين پارچه‌هاي خود به خود گرم شده، آتش مي‌گيرند.
۳. کالاهايي که از مواد قابل‌اشتعال درست شده‌اند و نگهداري از آن‌ها اجتناب ناپذير است، را بايد در محوطه‌اي قرار داد که در صورت آتش گرفتن آن‌ها حداقل خسارت وارد شود، وسايل اطفاي حريق قابل حمل بايد در نزديکي اين کالاها قرار داده شود.
۴. مسئول پيشگيري از حريق بايد در فواصل معين از قسمت‌هاي مختلف ساختمان بازديد کند تا در صورت مشاهده شرايط نامطئمن بتواند اقدامات لازم را انجام دهد، اين بازرسي مرتب، باعث تاکيد اهميت انجام خوب و منظم کارها در ذهن کارکنان مي‌شود.
۵. دستگاه‌هاي تهويه گرم و سرد بايد مطابق با دستورالعمل ايمني، نگهداري، بازرسي و آزمايش شوند. استفاده از گرم‌کننده‌هاي قابل حمل و ديگر وسايل برقي کوچک خطرآفرين بايد ممنوع شود.
۶. زمان و مکان وقوع آتش‌سوزي قابل پيش‌بيني نيست ولي با رعايت نکات ايمني مي‌توان تا حد زيادي از ميزان خسارت‌هاي آن کاست.
رعايت نکات ايمني زير مي‌تواند امنيت بيشتري براي مجموعه
بدست آورد:
۷. نکات ايمني از نظر نظافت و نگهداري ساختمان و محوطه
– مواد زائد و زباله‌هاي قابل‌اشتعال بايد از محوطه انبار بيرون برده شوند
– فضاهاي انبار بايد مرتبا نظافت شوند
– پارچه‌هاي آغشته به روغن، مايعات پاک‌کننده، ترکيبات و موادي که در کار نظافت و جاروکشي به‌کار مي‌روند، رنگ، روغن، گريس و وسايل نظافت بايد در مخزن‌هاي در دار فلزي و يا مکان‌هاي مقاوم در برابر آتش نگهداري شوند
– در قسمت‌هاي مختلف بايد ظرف فلزي در دار براي زباله استفاده شود.
– در دفاتر کار و بخش‌هاي عمومي ساختمان مثل تالارها و … از ظروف فلزي براي زباله استفاده شود
– زباله‌ها بايد پيش از تعطيل شدن انبار به خارج از ساختمان منتقل شود.
– علامت سيگار کشيدن ممنوع بايد در محل‌هايي که احتمال خطر آتش‌سوزي در آنجا وجود دارد به گونه‌اي نصب شود که کاملا در معرض ديد قرار داشته باشد
– بايد دقت شود تمام کارکنان اداره نيز مقررات ممنوعيت کشيدن سيگار را رعايت کنند
– از ريختن ته سيگار، خاکستر سيگار، چوب کبريت نيم سوخته، پاکت سيگار و ديگر مواد مشابه در سطل‌هاي زباله خودداري کنيد و اين قبيل مواد را در ظروف جداگانه بريزند
– از انباشتن موادي که در ارتباط با وظايف اصلي انباردار نيستند در محوطه انبار بايد اجتناب شود
– بايد دقت شود کارگراني که احتمالا در بيرون ساختمان انبار به انجام کار مشغولند، مقررات ايمني را در مورد آتش‌سوزي رعايت کنند
– بهتر است هر روز پيش از تعطيلي انبار، انباردار يا فردي مسئول از تمام قسمت‌هاي مختلف انبار بازرسي به‌عمل آورد تا اطمينان حاصل شود که عوامل بروز آتش‌سوزي در ساعات تعطيلي انبار موجود نيست
۲.نکات ايمني مربوط به کارکنان
– دستورالعمل‌هاي مربوط به خاموش کردن آتش بايد در تمام قسمت‌ها نصب شود
– شماره تلفن‌هاي اضطراري مثل آتش‌نشاني بايد در محل‌هايي که لازم به نظر مي‌رسد نصب و در معرض ديد باشد.
– وسايل اطفاي حريق و دستورالعمل‌ها مربوط بايد در فواصل مناسب تعبيه شوند.
۳. نکات ايمني مربوط به وسايل گرم‌کننده و تهويه
– وسايل گرم‌کننده، دودکش‌ها و لوله‌هاي آب گرم بايد مرتبا از نظر ايمني کنترل شود.
– تاسيسات و وسايل گرم‌کننده و تهويه بايد سالانه و توسط فرد مجرب و يا شرکت‌هايي که مسئول نگهداري تاسيسات هستند از نظر ايمني کنترل شوند.
– بايد بين دستگاه‌هاي گرم‌کننده و مواد قابل‌اشتعال فاصله کافي در نظر گرفته شود.
– تمامي موتورها، هواکش‌ها و… بايد مرتبا نظافت و طبق اصول روغن‌کاري شوند.
– صافي‌هاي سر راه کانال‌هاي تهويه بايد به‌طور مرتب تميز شوند و گرد و غبار آن‌ها گرفته شود.
– براي نگهداري نفت و گازوييل و ديگر مواد سوختني مشابه بايد از ظروف جداگانه و مطمئن استفاده شود.
۴. نکات ايمني در مورد سيم کشي ساختمان و وسايل برقي
– بايد توجه شود کليه فيوز‌ها محاسبه شده و با توان مناسب نصب شده باشند.
– سيم اتصال دستگاه‌هاي برقي بايد مرتبا از نظر ايمني کنترل شود.
– بايد کوشش شود سيم‌هاي معمولي اتصال دستگاه‌ها به پريز از سه متر کوتاه‌تر باشد.
– بايد دقت شود که در پوش جعبه تقسيم‌ها و دستگاه‌هاي برقي در جاي خود قرار داشته باشند.
– بايد سعي شود سيم کشي به روش صحيح انجام شود (سيم‌ها دور ميخ پيچيده نشده باشد)يا با ميخ به ديوار کوبيده نشود و يا در تماس با لوله‌هاي آب گرم نباشد)
– دستگاه‌هاي برق از نظر درست کار کردن بايد مرتبا کنترل شود
– وسايل گرم‌کننده برقي نظير اجاق برقي، سماور برقي و غيره بايد به لامپ قرمز که نشان دهنده روشن بودن دستگاه است مجهز باشند و به هنگام تعطيل شدن ساختمان بايد آن‌ها را خاموش کرد
– بايد دقت شود که اتصالات لامپ‌هاي فلوروسنت با فاصله کافي از سقف نصب شده باشند، در غير اين صورت از نصب اين نوع لامپ‌ها روي سقف‌هايي که با مواد قابل‌اشتعال (آکوستيک، چوب و …)پوشيده شده است خودداري شود.
به ياد داشته باشيم
اولين اقدام در آتش‌سوزي وسايل برقي قطع جريان برق است
اولين اقدام در آتش‌سوزي گازهاي قابل‌اشتعال قطع منبع تغذيه گاز يا شير گاز است
در آتش‌سوزي با مايعات قابل‌اشتعال از آب نبايد استفاده شود زيرا احتمال ترکيب و يا گسترش يا جاري شدن حريق وجود دارد.
منبع: سايت آدر توان نامه
