امروزه همه صاحب‌نظران عرصه مديريت، چه آنها که نيوتني عمل مي‌کنند آنها که کوانتومي فکر مي‌کنند بر اين باورند که نيروي انساني و مسائل مربوط به آن در طي طريق سازمان براي رسيدن و پيشبرد اهداف عالي از اهميت زيادي برخوردار است. يکي از معضلاتي که نيروي کار و درنهايت کارفرما با آن روبه‌رو است بروز مشکلات بهداشتي است که درون صنايع کوچک به‌وفور آشکار است و منجر به عدم کارايي نيروي انساني و درنهايت منجر به عدم کارايي صنايع مي‌شود. ازجمله عواملي که مي‌توان براي ظهور اين نوع مسائل نام برد نبود آموزش کافي و مستمر متصديان صنوف، پراکندگي صنوف فني و صنايع کوچک در نقاط مختلف شهر، وضعيت نامساعد اقتصادي کارفرمايان و سهل‌انگاري کارفرمايان در اجراي دستورات و مقررات ايمني و بهداشتي در محيط کار را يادآور شد.
هرروز صبـح منزل را به مقصد محل کار ترک مي‌كنيم درگذر از خيابان‌هاي شلوغ و پرترافيک شـهر، ويتـرين مغازه‌ها چشم هـر رهگذر را نوازش مي‌كند با خود مي‌گوييم عجب مبـل قشنـگي چه كفـش زيبـايي چه فـرش خوش‌نقشي و چه ماشين خوش‌رنگـي و… حيرت كنان به مسير خود ادامه مي‌دهيم.
از كنار كارگاه‌هاي نجاري، كفاشي، نقاشي و صافـكـاري و… مـي‌گـذريـم، سـروصداي گوش‌خراش آهـنگري، بوي بنـزين و رنگ نقاشي، گـردوغبار نجاري و… آدمي را از روياي شيرين زندگي بيدار مي‌كند تا لذت زودگذر زيبايي‌هاي پشت ويتـرين مغازه‌ها را فراموش كند، حس كنجكاوي‌اش را تحريك مي‌كند كه با اندكي تامل و توقف تغيير مسير وارد اين كارگاه‌ها شود تا بداند خالق آن‌همه زيبايي‌ها در نمايشگاه‌ها و فروشگاه‌ها كيست؟ كجاست؟ چگونه و در چه محيطي كار مي‌كند؟ در كارگاهـي، نقاشـي را با پيسـتوله‌اي پر از خون‌جگر مشاهده مي‌كنيم كه چگونه روي ماشـين رنگ مي‌پاشد و محيـط كار را آكنده از دود قرمز اسپند مي‌كند تا هنرش از گزند بدنظران مصون ماند و بدانند خوش‌رنگي قرمز جگري از كجاست! به كارگاه نجــاري وارد مي‌شويم سـروصداي زياد دستگاه‌هاي رنده واره فلكه و… آهنـگ ملايم محيـط كار را تغـيير مي‌دهد. آشوب و اضطـراب را در كارگاه حاكم مي‌کند که با شنيدن دستورات آهنينش ترس و نگراني سراسر وجودمان را فراگيرد و ضـربان قلبمان تند بزند به‌طوري‌كه گوش‌هايمان ديگـر، درد دل نجار را نشنوند. از كنار كارگاه آهنگـري مي‌گذريم چشمان هر رهگذر مجذوب اشعه نوراني جوشكاري مي‌شود تا از حرارت و روشنايي آن لذت ببرد غافل از آنكه چشمانش فداي آن گرما و روشنايي كذايي خواهد شد. تيرگي سقف و ديوار، سرخي چشمان آهنگر و سردي محيط كارشان از بي‌مهري كار دارد درحالي‌كه كار، بزرگ‌ترين تفريح زندگي هر شخص است. انسان بيكار همانند جسم بي‌روح است كه با كاركردن روح در جسم او دميده مي‌شود.
آري نمونه‌هايي از اين كارگاهـ‌ها را بارها و بارها به‌طور روزمره در تمام نقاط شهر مشاهده مي‌كنيم كه به‌صورت پراكنده تحت شرايـط ناايمـن و غيربهداشـتي مشـغول فعاليت هستند بدون پاســخ به ســوالاتي كه در ذهــن ما نقــش ميبندد از كـنار آنها
بي تفـاوت مي‌گذريم راستـي چه گـروهي، چه ارگـاني مسئول و ضامن سلامـتي كارگران و محيـط كار صـنايع كوچك شهـرمان هستند اما نكـته‌اي كه بايد بدان توجه کرد آن است كه بدانيم سلامـتي اين قشر عظيم زحمتكش به‌واسطه عوامل مضر و زيان آور محيط كار همواره تهديد مي‌شود. با توجه به گزارشات و نتايج بازديـدهاي مستـمر كارشناسان و بازرسين بهداشت‌کار مبنـي بر وضعيت نامناسب و غيربهداشتي كارگاه‌ها، علل بروز مشكلات بهداشـتي صنـايع كوچك مورد ارزيابي قرار گرفت تا ضمن گسترش فرهنگ ايمنـي و بهداشـت كار راهكارهاي مناسبي درجهت بهبود سلامـتي كاركنان صنوف فني و خدماتي اتخاذ شود.
عوامل بروز معضلات بهداشتي
صنايع كوچك
۱ـ نبود آموزش مستمر متصديان صنوف فني و خدماتي: عدم آگاهي متصديان صنوف فني و خدماتي از دستـورالعمل‌ها و اهـداف و برنامه‌هاي بهداشت‌کار يكي از عوامل بروز مشكلات بهداشـتي كارگاه‌ها بوده كه بدون اطلاع از عوامل زيان‌آور و مخاطرات بهداشـتي محيط كار خود مشغول فعاليت هستند لذا ارتقاء سطح آگاهي شاغلان صنوف فنـي و خدمـاتي مسـتلزم انجام اقدامات مسـتمري از قبيل تشكيل كلاس‌هاي آموزشـي و استفاده از پمفلت‌ها و پوسترهاي آموزشي در محيط كار و… است.
۲ـ پراكندگي صنوف فني و صنايع كوچك در نقاط مختلف شهر: از روش‌هاي كاهش اثرات عوامل زيان‌آور محـيط كار مي‌توان به كاهش تعـداد افــراد در معرض اين عوامل از قبيل سـروصدا، گردوغبار و… است كه با توجه به پراكندگي و استقرار صنوف فني در نقاط مختلف شهر و در مجاورت منازل مسكوني، علاوه بر شاغلين صنوف، عابرين و ساكنين نيز در معرض عوامل زيان‌آور قرار مي‌گيرد كه باعث آزار و مزاحمت آنان مي‌شوند.
۳ـ استـيـجـاري بـودن كـارگـاه‌هـا: اكثـر كارفـرمايان به علت مشكلات اقتـصادي توانايي خريد مغـازه را ندارند به‌ناچار جهت تامين مكان فعاليت خود مغـازه‌اي را اجاره مي‌كنند كه ازلحاظ ساختماني منطـبق با آيين‌نامه تاسيسات و تسهيلات بهداشـتي كارگـاه نيست عـلي‌رغـم موافقت برخي از آنان با مـرمت و تعـمير سقف و ديوار و كف كارگاه و… به علت مخالفت صاحب‌ملک با هــرگونه تغيير و بهـسازي، با قبول شرايط موجود در كارگاه به فعاليت خود ادامه مي‌دهند در غير اين صورت مجبورند مغازه را تخليه کنند.
۴ـ فعاليت بدون پروانه كسب كارگاه‌ها: اكثر كارگاه‌هاي فني و خدماتي بنا بر دلايلي از قبيل موقتي بودن مكان فعاليت، سهل‌انگاري كارفرمايان در اخذ مـجوز فعاليت و عدم نظارت مستمر اتحاديه‌هاي صنفي و… فاقد پروانه كسب هستند اگر هم داراي پروانه كسب باشند بدون در نظر گرفتن ضرورت استعلام از مركز بهداشت نسبت به تمديد آن اقدام شده است لذا عدم نظارت بر وضعيت بهداشتي كارگاه‌ها در هنگام اخذ يا تمديد پروانه كسب كارگاه‌ها، باعث بروز مشكلات و مخاطرات بهداشـتي مي‌شود.
۵ـ همكاري محدود شهرداري با صنايع محدود: تاخير در ايجاد و راه‌اندازي شهرك صنوف و عدم واگذاري به‌موقع زمين يا كارگاه صنفي به كارفرمايان ازيک‌طرف، اعـطاي پروانه ساخت بدون در نظر گرفتن تسهيلات ويژه به كارفرمايان در راستاي بهسازي وضعيت بهداشتي كارگاه‌ها از طرف ديگر، از علل استـقرار و پراكندگي صنوف فني علي‌الخصوص صنوف مزاحم در سـطح شهر به شمار ميآيند كه بدون نـظارت بر فعاليت اين نوع كارگاه‌هاي غيربهداشـتي و عـدم هـمـكاري گســترده شهــرداري درزمينهٔ انتـقال آنها به خارج شهر علاوه بر دگرگوني بافت شهري باعث ايجاد آلودگي زيست‌محيطي از قبيل آلودگي صوتي و شيميايي و… عواقب ناگوار ديگر مي‌شود.
۶. وضعيت نامساعد اقتصادي كارفرمايان: يكي ديگر از عوامل به‌وجود آورنده معضلات بهداشـتي صنايع كوچك عدم تمكن مالي و برخورداري كارفـرمايان از تسهيلات اعطايي موسسات اعتباري و بانك‌ها است كه اگر تسهيلاتي جهت بهسازي وضعيت بهداشتي كارگاه‌ها به متصديان صـنوف فني و خدماتي در نظر گرفته شود مي‌تواند در كاهش معضلات بهداشتي كارگاه‌ها موثر واقع شود.
۷.ـ سهـل‌انگاري كـارفرمـايـان در اجـراي دستورات و مقررات ايمني و بهداشتي در محيط كار: نظر به اينكه به‌کاربرده دستورالعمل‌هاي ايمـني و بهداشـتي توصيه‌شده توسـط كارشناسان ذيربط از سوي شاغلين صنوف فنـي و خـدمـاتي تضـميـن‌كنـنـده امـنيـت و سلامتي آنان در محيط كار است متاسفانه اكثر كارفرمايان با سهل‌انگاري در اجراي اين مقررات سلامتي خود و اطرافيان را به خطر انداخته و به فعاليت خود در محيط غير ايمن و بهداشـتي ادامه مي‌دهند اين در حالـي است كه نظارت محدود سازمان‌هاي ذي‌صلاح از قبيل مركز بهداشـت، اداره كار و … بر وضعيت ايمني و بهداشـت محيط كار مي‌تواند منجر به عدم رعايت و اجراي دستورالعمل مربوطه و بروز بيماري‌ها و حوادث ناشي از كار شود. با توجه به علل بروز مشكلات بهداشتي صنايع كوچك كه در بالا به پاره‌اي از آنها اشاره شد راهكارهاي ذيل جهت رفع آن پيشنهاد مي‌شود.
۱ـ تامين نياز آموزشــي متصديان صنوف فني و خدماتي در خصوص مسائل ايمـني و بهداشـتي محيط كار به‌صورت مستمر با مشاركت و همكاري سازمان‌هاي ذيربط از قبيل اداره كار مركز بهداشت و مجامع امور صنفي و…
۲ـ تشكيل جلسـات و همايش‌هايي در زمينه بررسي علل بروز مشكلات بهداشـتي صنايع كوچك با همكاري ارگان‌هاي ذيربط و مشاركت مسئولان شهر و کارفرمايان و نمايندگان سازمان‌ها وادارات و…
۳ـ متمـرکز کـردن صنـوف فنـي و خـدماتي در خارج از شهر و ايجاد شهرك صنوف با تفكيك صنوف از يكديگر و فعاليت صنوف خاص در كنار يكديگر
۴ـ تشويق كارفرمايان به دريافت پروانه كسب و الزام به استعـلام از مركز بهداشـت در خصوص وضعيت بهداشـتي كارگـاه با در نظر گرفتن تسهيلات و مزايا و… درنهايت برخورد با كارفرمايان بدون پروانه از سوي اتحاديه‌هاي صنفي
۵ـ همكاري شهرداري از طريق اعطاي تسهيلات ويژه درزمينه مجوز مرمت و ساخت كارگاه‌ها به‌طوري‌كه متصديان صـنوف فني و خدماتي باكمال رغبت نسبت به بهسازي و بهداشتي کردن كارگاه اقدام کنند.
۶ـ برخورد قانوني با در نظر گرفتن جرائـم سنگين براي كارفرمايان كارگاه‌هاي مزاحم به‌نحوي‌كه درجهت پرهيز از مزاحـمت همسايگان و كاهش آلودگي عوامل زيان‌آور سروصدا و گردوغبار محيط كار موثر واقع شود.
۷ـ همكاري و هماهنگي بيش از پيش مراجع قضايي، اداره كار، مركز بهداشت، اتحاديه‌هاي صنفي با يكديگر در خصوص اجـراي مقررات ايمني و بهداشتي در كارگاه‌هاي فني و خدماتي
۸ـ همكاري بانك‌ها و موسسات مالي و اعتباري با كارفرمايان صنايع كوچك درزمينه اعطاي وام مرمت و بهسازي كارگاه
۹ـ مشاركت و نظارت همگاني مردم برحسن اجراي مقررات ايمني و بهداشتي در كارگاه‌ها درهنگام تردد در سطح شهر يا سكونت در جوار كارگاه‌هاي فني به‌عنوان رابطان ايمني و بهداشت‌کار درجهت همكاري با كارشناسان مركز بهداشت و اداره كار.
۱۰ـ همكاري تامين اجتماعي درزمينه ارائه خدمات بيمه‌اي به كليه كارگاه‌ها و حمايت اقتصادي و درماني در هنگام بروز حادثه و بيماري ناشي از كار
اكبــــر طاهـــري پاكــدل، كارشــنــاس بهداشت حرفه‌اي مركز بهداشت شهرستان ساوه
