بيشتر از نيمي از توليد جهاني انواع كاغذهاي لطيف بهداشتي مبتني‌بر كاغذ بازيافتي است. به‌دليل تقاضاي روبه افزايش مصرف‌كنندگان، اين نسبت سير صعودي دارد. استفاده از كاغذ باطله براي توليد كاغذ روزنامه در آمريكاي شمالي درحال افزايش است. در گذشته، براي اين منظور فقط خمير مكانيكي مصرف و كاغذهاي روزنامه باطله به جنوب شرقي آسيا صادر مي‌شد. اما تقاضاي مصرف‌کنندگان و تصويب قوانين جديد اين وضع را عوض كرده و مصرف كاغذ روزنامه باطله در آمريكاي شمالي هم رو به افزايش است . اين آمار‌ها همه گوياي استقبال رو‌به‌رشد کشور‌هاي مختلف از توليد و مصرف کاغذ بازيافتي است. بازيافت کاغذ زباله درحال تجربه کردن يک دگرديسي تمام و کمال است. به موازات پيشرفت تکنولوژي فرايند بازيافت کاغذ، نوعي توسعه فرهنگي مبني‌بر پذيرش استفاده از اين کاغذ هم در کار است که از پيوستن حوزه‌هاي مختلف بسته‌بندي و تطابق نياز خود با کاغذ بازيافتي مشخص شده است. بازيافت کاغذ زباله اما دو وجه سفيد دارد که در حوزه‌هاي مختلف، نقش سازنده‌اي در پيشرفت مقاصد اقتصادي و محيط‌زيستي خواهد داشت. به‌صرفه بودن آن دو مؤلفه‌اي هستند که چشم‌انداز روشني پيش‌روي توليد‌کنندگان و مصرف‌کنندگان اين نوع کاغذ مي‌گذارد. اما پرسش اينجاست که چگونه اين فرايند انجام مي‌شود. چه مراحل، پيش‌نياز و نتايجي دارد؟ در‌اين گزارش به پرسش‌هاي مذکور پاسخ داده مي‌شود.
درحال‌حاضر بيش از ۹۰ ميليون تن كاغذ باطله در سطح جهان مصرف مي‌شود.
بيشتر كاغذهاي باطله جمع‌آوري شده به انواع كاغذهاي بسته‌بندي تبديل مي‌شوند و براي توليد كاغذهاي چاپ و نوشتار و روزنامه كمتر از‌آنها استفاده مي‌شود. درتوليد انواع فرآورده با كمترين ارزش افزوده – يعني مقواي كارتن و كاغذ بسته‌بندي – بيش از نيمي از كاغذهاي باطله مصرف مي‌شود. اين كاغذها، از انواع باطله‌هاي پيش از مصرف و پس از مصرف هستند.
استفاده از كاغذهاي باطله در توليد مقوا و كاغذهاي كم كيفيت بر دو دليل است:
ـ تناسب محصول با كاربرد آن
ـ ارزان تر بودن توليد و فراورش
عمل اصلي اين فرآورده‌ها محافظت كالا در ضمن نقل و انتقال و توزيع است به اين منظور كاغذ باطله به‌خوبي پاسخگو است زيرا ظاهر كاغذ اهميت چنداني ندارد. اگر در مواردي ظاهر داراي اهميت باشد، كاغذ بازيافتي مي‌تواند لايه‌هاي دروني را تشكيل دهد و كاغذ دست اول يا كاغذ بازيافتي مرغوب براي لايه رويي به‌كار مي‌رود. مصرف كاغذهاي باطله براي توليد مقوا و كاغذهاي بسته‌بندي دائما رو به افزايش است. و در بعضي از كشورهاي اروپا به حدود صد‌درصد رسيده است.
كاغذ چاپ و تحرير، بايد عاري از هر نوع لكه و ناصافي باشد. در نتيجه، هزينه تمام شده توليد زياد و فرايند توليد پيچيده است. در اين خصوص، بيشتر از نيمي از توليد جهاني انواع كاغذهاي لطيف بهداشتي مبتني‌بر كاغذ بازيافتي است. به دليل تقاضاي روبه افزايش مصرف‌كنندگان، اين نسبت سير صعودي دارد. استفاده از كاغذ باطله براي توليد كاغذ روزنامه در آمريكاي شمالي درحال افزايش است. در گذشته، براي اين‌منظور فقط خمير مكانيكي مصرف و كاغذهاي روزنامه باطله به جنوب شرقي آسيا صادر مي‌شد. اما تقاضاي مصرف‌کنندگان و تصويب قوانين جديد اين وضع را عوض كرده و مصرف كاغذ روزنامه باطله در آمريكاي شمالي هم رو به افزايش است.
جمع‌آوري و دسته‌بندي
كاغذهاي باطله
استفاده از كاغذهاي باطله به كارآيي و تداوم سيستم جمع‌آوري و دسته‌بندي كاغذهاي باطله بستگي دارد. كارخانه‌هاي بازيافت بايد از استمرار تهيه مواد خام خود با كيفيت مطلوب و معين مطمئن باشند. بنابراين، به كاغذي كه قبلاً به آن اشاره شد، دو مرحله ديگر بايد اضافه شود؛ جمع‌آوري كاغذهاي باطله و دسته‌بندي آنها.
جمع‌آوري كاغذهاي باطله
براي جمع‌آوري كاغذهاي باطله روش‌هاي مختلفي وجود دارد. در انگلستان از ۴/۲ ميليون تن كاغذ باطله مورد استفاده ۴/۱ ميليون تن از صنايع تبديلي كاغذ مقوا و بقيه از فروشگاه‌هاي بزرگ، موسسه‌هاي داوطلب و غيره به دست آمده بود. بنابراين، بيش از نيمي از كاغذهاي جمع‌آوري شده هرگز به‌دست مصرف‌کننده نهايي نرسيده است.
بدون توجه به نوع كاغذ باطله و اينكه چه كسي آن را جمع‌آوري مي‌كند، كارخانه‌ها، كاغذ باطله مورد نياز خود را از تجار تهيه مي‌كنند. معمولاً كارخانه‌هاي بازيافت بزرگ يك بنگاه جمع‌آوري كاغذ دارند كه كارشان جمع‌آوري و تدارك مواداوليه كارخانه است. اين روش، سبب اطمينان خاطر مديريت كارخانه مي‌شود. اين بنگاه‌ها آنقدر توانمندند كه حتي براي ساير كارخانه‌ها هم مي‌توانند مواد اوليه فراهم كنند تجارت كاغذ باطله بازار دائمي دارد و سود بعضي از شركت‌هاي بزرگ شاغل در اين بخش قابل توجه است.
براي اينكه كاغذ باطله و مصرف شده از دست مصرف‌کننده به كارخانه برسد، مراحل زير بايد طي شود.
۱- تماس خريدار با توليدكننده كاغذ باطله و هماهنگي با او.
۲- جمع‌آوري كاغذهاي باطله توسط توليدكننده كاغذ باطله.
۳- جمع‌آوري اين كاغذ توسط خريدار.
۴- جابه‌جايي، دسته‌بندي و انتقال كاغذهاي باطله به كارخانه توسط خريدار. گاهي هم ممكن است توليدكنندگان كاغذهاي باطله، مستقيماً كاغذهاي باطله را جمع‌آوري كنند و به كارخانه بفروشند. موارد بالا در ذيل به اختصار شرح داده مي‌شود.
تماس با توليد كنندگان كاغذ باطله
تجار بزرگ كاغذ باطله عواملي دارند كه به‌عنوان واسطه عمل مي‌كنند. اين واسطه‌‌ها با توليدكنندگان كاغذهاي باطله به‌صورت حضوري، تلفني يا از طريق پست تماس مي‌‌گيرند. ضمناً آنها مراقب استمرار كار و كيفيت كاغذهاي باطله جمع‌آوري شده هستند.
توليدكنندگان كاغذ باطله شامل مغازه‌ها، ادارات، فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي، چاپخانه‌هاي كوچك و بزرگ، صنايع تبديلي كاغذ و مقوا و گروه‌‌هاي داوطلب مي‌شود.
جمع‌آوري كاغذ باطله توسط توليدكنندگان
بسته به منابع كاغذ باطله، روش‌هاي جمع‌آوري فرق مي‌كند و مي‌توان آنها را به سه دسته تقسيم كرد:
۱-كاغذهاي باطله صنعتي و تجاري
۲-كاغذهاي باطله اداري
۳-كاغذهاي باطله خانگي
توليد خمير
براي تبديل چوب به خمير، از چند فرايند مي‌توان استفاده كرد. چوب اساساً شبكه‌اي است از عمليات توليد خمير و جداكردن اين الياف از يكديگر است. الياف سودزي مي‌توانند باهم پيوندهاي هيدروژني برقرار كنند. با خروج آب از الياف تعداد پيوندها بيشتر مي‌شود اما اين پديده برگشت پذير است.
فرآيند توليد خمير كاغذ را مي توان به دو دسته بزرگ تقسيم كرد: فرآيندهاي مكانيكي و فرايندهاي شيميايي، در فرايندهاي مكانيكي براي جداكردن الياف از يكديگر، از انرژي مكانيكي در حضور آب استفاده مي‌شود. در فرايندهاي شيميايي، براي جدا كردن الياف از يكديگر و خارج كردن ليگنين، از انرژي شيمياي استفاده مي‌شوند.
در روش چوب آسياب شده (SGW) گرده بنيه‌ها به وسيله سنگ چرخان يك آسياب تر شده و با آب تحت فشار قرار مي‌گيرد و الياف آنها از هم جدا مي‌شوند. الياف به صورت غيرمنظم از هم جدا مي‌شوند در نتيجه، تعداد زيادي از آنها مي‌‌شكنند. خمير كاغذ توليد شده براي توليد كاغذ روزنامه و كاغذهاي تحرير پيش‌نويس مناسب است.
مهمترين فرآيندهاي خميرسازي مكانيكي عبارت‌اند از چوب آسياب شده (SGW) مكانيكي پالايشي (RMP)، مكانيكي گرمايي (TMP) و مكانيكي شيميايي گرمايي (CTMP). اين روش‌ها از نظر جزئيات عمليات و خواص فراورده حاصل باهم تفاوت دارند. گاهي فرايندهاي مكانيكي توليد خمير را (روش‌ها خميرسازي الفبايي) مي‌نامند. زيرا غالباً با چند حرف از الفبا به اختصار نشان داده است.
يك محدوديت روش SGW اين است كه گروه بنيه موردنياز است و ضايعات كارخانه‌هاي چوب بري و خاك اره كاربردي ندارد. در روش مكانيكي پالايشي اين محدوديت وجود ندارد. RMP خرده‌چوب‌ها و تراشه‌هاي كوچك چوب به ابعاد ۲-۱ اينچ مصرف مي‌شوند و قطعات كوچك چوب و ضايعات كارخانه‌هاي چوب بري قابل مصرف‌اند. خرده‌چوب‌ها به درون شكاف بين دو ديسك شياردار چرخان تزريق و به الياف تفكيك مي‌شوند.
معمولاً در يكبار پالايش، الياف به خوبي از هم جدا مي‌شوند و دو يا سه مرحله پالايش ضرورت دارد. در مقايسه با خمير چوب آسياب شده، مقاومت خميرمكانيكي پالايشي (RMP) به‌دليل درصد بيشتر الياف سالم درآن بيشتراست.
اما موارد مصرف آنها مشابه است و خميرRMP براي ساخت مقواي توير نيز به كار مي‌رود. روش خميرسازي مكانيكي گرمايي شبيه روشRMP است با اين تفاوت كه در روشTMP، با تزريق بخار، دما را به بالاي ۱۰۰ درجه سانتيگراد مي‌رسانند. گرما چوب را نرم مي‌كند و جداشدن الياف از يكديگر آسانتر مي‌شود. در اين روش، الياف توليد شده سالم‌تر و خواص مقاومتي خمير و كاغذ حاصل بهتر است. با انتخاب گونه‌هاي چوبي مناسب، محصولات متنوع‌تر و مطلوب‌تر را مي‌توان توليد كرد.
درروش مكانيكي شيمياي گرمايي (CTMP)، با تيمار شيميايي به‌منظور نرم‌كردن چوب و ايجاد تغييرات شيميايي نزديك‌تر است. درنتيجه، انواع كاغذ با خواص و كاربرد متنوع‌تر توليد خواهد شد.
خميرهاي مكانيكي براي توليد انواع كاغذها، از قبيل روزنامه، مجله، كارتن و دستمال‌‌‌‌كاغذي مصرف مي‌شوند. البته سفيدي كاغذ مكانيكي كمتر است و همين ويژگي كاربرد آنها را در بعضي موارد محدود مي‌كند. در نتيجه، لازم است با استفاده از مواد شيميايي اكساينده و يا كاهنده خواص نوري آنها را بهبود بخشيد. روش‌ها و مواد شيميايي مورد نياز شبيه همان‌هايي است كه در سفيدكردن كاغذهاي باطله توصيف شده است.
