چالش های توسعه صنعت IML در ایران و بازارهای منطقه ای
سید رضا حسینی
کارشناس صنعت چاپ و بسته‌بندی
بسته‌بندی، ویترین محصول است و لیبل، پرچم خلاقیت در بسته‌بندی. لیبلینگ به عنوان یک ابتکار، طرح جهانیِ در حال تغییر و صنعتی فراتر از یک نرم‌افزار، شاخصِ تأثیرگذاری استراتژیک بر چرخه تأمین، توزیع و رشد تجاری است. صنعت لیبل، با بهینه‌سازی عملیات زنجیره تأمین و بهبود رضایت مشتری، چرخه‌ی کسب‌وکار را رونق می‌دهد و روابط تجاری را همبسته‌تر و حتی جهانی‌تر می‌کند. امروزه، جریان‌های اصلی اقتصاد، کسب و کار‌ها و صنایع رو به رشد، نیازمند تکیه بر تولیدکنندگان و چاپکاران لیبلی شده است که بتوانند با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین لیبلینگ، از برندها و محصولات خوب و بازار رو به رشد حمایت کنند. فناوری‌هایی‌که از پسِ جهانی‌سازی، دیجیتال‌شدن، فشارهای زیست‌محیطی، تغییرات در نیازها و خواسته‌های مشتریان، نگرانی‌های سودآوری و مهارت‌های نیروی انسانی، تغییر کرده یا ایجاد شده‌اند. فناوری‌هایی مانند IML؛ لیبل‌گذاری درون قالب.
IML؛ تولید سبز
IML، یکی از جدیدترین فناوری‌ها در صنعت تولید ظروف بسته‌بندی است. در سیستم لیبل‌گذاری درون قالب، لیبل، بخش جدا‌ناپذیر محصول نهایی می‌شود و قابلیت جدا‌شدن از ظروف بسته‌بندی را ندارد. در واقع، محصول نهایی به صورت پیش تزئین شده و آماده مصرف، بدون نیاز به تبلیغات، می‌تواند دلیلی برای خرید و ایجاد تمایز از حیث قیمت، کیفیت، ایمنی، ماندگاری پایاتر، زیست‌سوزی و زیست‌سازی (متابولیکی) و شخصی‌سازی برند باشد. از سویی، در فرآیند بسته‌بندی IML، با کاهش یا حذف قابل توجه هزینه‌های سرمایه‌گذاری برای ایجاد انبارها و تجهیزات انبارداری، زیرساخت‌ها، تجهیزات حمل و نقل، نرم‌افزار و پردازش اطلاعات و همچنین کاهش هزینه نیروی انسانی، قدرت حضور و رقابت برای صنایع در بازار افزایش پیدا می‌کند. در واقع، اگر این فناوری در بدبینانه‌ترین حالت، بتواند ۱۰ درصد از هزینه‌های لجستیکی را کاهش دهد، حدود ۵/۱ تا ۳ درصد از قیمت تمام‌شده محصول نهایی کاسته خواهد شد و قدرت رقابت در بازار را افزایش می‌دهد. هرچند هنوز هم موانعی وجود دارند.
سد صادراتی و پارادایم‌های شکست آن
با شکل‌گیری صنعت چاپ لیبل IMLدر کشور، شعاع چالش‌ها و مشکلات برای فعالان آن هم گسترده و فراگیر شد. یکی از چالش‌ها، حضور شرکت‌های خارجی است که حاضر نیستند بازار ایران را ترک کنند. این شرکت‌ها به پشتوانه حمایت‌های مالی و دیپلماسی اقتصادی، تلاش می‌کنند بازار ایران را حفظ کنند. یکی از این کشورها که هنوز هم رقیب اصلی ایران در صنعت لیبل به حساب می‌آید، ترکیه است. اگر یک تولید‌کننده ایرانی، بخواهد لیبل تولیدی خود را با قابلیت‌های جهانی صادرات، به ترکیه بفرستد، با سیاست‌ها و نظارت‌های بازدارنده زیادی روبه‌رو می‌شود تا جایی که اجازه داده نخواهد شد لیبل‌های ایرانی حتی زیر قیمت در بازار ترکیه توزیع شوند و این یعنی دیپلماسی سیاسی و اقتصادی ایران در بعد واردات و صادرات دچار یک ضعفِ نیازمند جبران است. به ویژه آن‌که، برآوردهای مرکز آمار چاپ و بسته‌بندی جهانی نشان می‌دهد، اندازه بازار لیبل تا چند سال آینده با توجه به رشد روز افزون بازار ۸۹/۱۲ میلیارد متر مربع افزایش خواهد یافت. حجم این بازار و به صورت کلی پکیجینگ، در سال ۲۰۲۵، به رقمی بالغ بر یک هزار میلیارد دلار خواهد رسید و خاورمیانه بدون در نظر گرفتن کشور ترکیه، درآمدزایی بالغ بر ۴۰ میلیارد دلار خواهد داشت. حال اگر سهم کشور ترکیه نیز لحاظ شود این رقم به ۷۰ میلیارد دلار خواهد رسید که متاسفانه سهم ایران بسیار ناچیز و حدود ۵ درصد خواهد بود. این وضعیت برای ما با توجه به ظرفیت بالایی که بخصوص در صنعت بسته‌بندی IML داریم، بسیارنگران‌کننده است. کمااینکه، ایران در سال ۲۰۰۹، بیش از ۵۰۰ میلیون یورو از ترکیه واردات لیبل داشته که این رقم در سال ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به رقمی حدود ۵ میلیون یورو کاهش پیدا کرده است. یعنی ایران خود را با فناوری روز دنیا همگام کرده و فعالان بخش‌هایی که توانایی به روزرسانی داشته‌اند، سرمایه‌گذاری‌های خوبی انجام داده‌اند. از این‌رو چون صرفاً در بخش‌هایی مانند متریال مواد اولیه با کمبودهای جزئی روبه رو هستیم، نیاز است تدابیری راهگشا از سوی دولت برای این صنعت اتخاذ شود. باید شرایطی مهیا شود تا سرمایه‌گذاران دست از ترس برای سرمایه‌گذاری در این صنعت بردارند و با استفاده و توسعه فناوری‌های لیبل IML، میزان محصولات وارداتی مشابه تولید داخل را کاهش دهند و به نهضت داخلی‌سازی روی آورند.
بسیاری از شرکت‌های داخلی مصرف‌کننده لیبل، می‌توانند بازارهای هدفِ مصرفی خود را مقرون به صرفه‌تر حفظ کرده و به پشتوانه‌ی چنین ساختاری امکان پوشش بازارهای منطقه‌ای و جهانی را هم بیابند. اکنون، بازار عراق، سوریه و کشورهای حاشیه خلیج فارس به این دلیل که در زمینه تولید و چاپ لیبل پرقدرت نیستند، محل مناسبی برای حضور انحصاری شرکت‌های ایرانی به حساب می‌آیند؛ اما اگر سایر فعالان اقتصادی ترغیب و تشویق نشوند در این زمینه سرمایه‌گذاری کنند؛ اقدام راهگشایی هم برای توسعه صادرات لیبل انجام نخواهد شد. در یک جمع‌بندی کلی، انتظار فعالان اقتصادی چاپ و بسته‌بندی IMLاز متولیان این است که برای تولیدکنندگان در کشورهای پیرامونی بازارسازی کنند. متاسفانه فعالان اقتصادی در حال حاضر آنقدر توانایی ندارند که در یک کشور دیگر از سرمایه‌های خود حمایت و پاسداری کنند. علاوه بر آن نیاز است، سیاست‌گذاران مانع واردات لیبل‌هایی شوند که نمونه مشابه آن در کشور تولید می‌شود. اگر فرد یا شرکتی هم می‌خواهد واردات داشته باشد، بایدکاری کنند تا واردات آن با تعرفه‌ای انجام گیرد که اختلاف قیمت بالایی با کالای داخلی را در بازار شکل دهد و صنایع داخلی ترغیب شوند محصولات مورد نیاز خود را از داخل کشور دریافت کنند. البته ناگفته نماند که هنوز بسیاری از مدیران و دست‌اندرکاران واحدهای تولیدی و صنایع حتی اطلاع ندارند چه فرصت و پتانسیل‌هایی در زمینه تولید لیبل IML در کشور وجود دارد و این باید برای حکمرانان صنعت و تجارت نگران‌کننده باشد.
