وقتي نوبت به‌چاپ ديجيتال مي‌رسد، طيف گسترده‌اي از مرکب‌ها براي استفاده درموارد مختلف را مي‌توان نام برد که هرکدام فرمولاسيون و رفتار خاص خود را دارند. رفتارهاي خاص يک مرکب، همان چيزي است که چاپخانه‌داران براي انتخاب نوع مرکب، کيفيت و هزينه نهايي، موردبررسي قرار مي‌دهند. اين مقاله شرايط عملکرد مطلوب انواع مرکب‌ها را در انواع بسته‌ها و سهم مرکب‌ها از آينده چاپ جهان را بررسي مي‌کند.
هسته مرکزي چاپ جوهرافشان، مرکب آن است که از پيگمنت شناور درحامل ساخته شده است. همانطور که مي‌دانيد وظيفه حامل، انتقال پيگمنت‌ها به بستر چاپ و سپس تبخير يا خشک شدن به روش‌هاي گوناگون است. با انتخاب مرکب نادرست براي چاپ بر روي يک بستر خاص، فوري متوجه نتيجه بدکار خواهيد شد؛ ازآنجايي که امروزه چاپ برروي هيچ نوع بافت و بستري غيرممکن نيست، انتخاب صحيح مرکب بسيار موردتوجه و ضرورت چاپخانه‌داران قرار مي‌گيرد. چاپ کارهاي هنري و گرافيکي ظريف و مدرن، مهمترين زمينه براي ضرورت وجود طيف گسترده‌اي از مرکب‌ها است؛ در کارخانه‌هاي خودروسازي يا صنايع دکوراتيو که درآوردن رنگ مناسب و انتقال آن‌ها به محصول بسيار حساس است، نقش حامل مرکب براي انتقال پيگمنت‌ها بسيار اساسي است.
ارزانترين و پايدارترين حامل مرکب، آب است. ولي بعد از انتقال مرکب به بستر، بايد از روي آن تبخير شود. از آنجايي که آب در حفره‌هاي مقواهاي غيرپوشش‌دار مي‌ماند و تبخير نمي‌شود، پس در مورد مقواهاي بدون پوشش، نمي‌توان از مرکب‌هاي پايه آب استفاده کرد. مرکب‌هاي آبي، ارزان و داراي پايداري بسيار خوبي هستند. همچنين اين مرکب‌ها مي‌توانند تصاويري شارپ و با رنگ‌هاي زنده ايجاد کنند. در ضمن طيف رنگ‌هاي اين مرکب‌ها توسط ۱۲ رنگ اصلي قابل گسترده شدن است که آن‌ها را براي چاپ عکس و پوستر مناسب مي‌کند. مرکب‌هاي پايه آب بيشتر مناسب چاپ فضاهاي داخلي هستند ولي با لمينيت مي‌توان آن‌ها را براي فضاها و محيط‌هاي بيروني نيز مناسب کرد.
از ديگر مزيت‌هاي چاپ با مرکب پايه آب، بي‌بوبودن آن نسبت به مرکب پايه حلال و يووي است که همين مزيت، آن را براي چاپ بسته‌بندي‌هاي مواد غذايي يا بسته‌بندي محصولات مربوط به کودکان و بيماران نيز مناسب مي‌کند. بسياري از کارخانه‌هاي صنايع پارچه‌اي نيز تنها از مرکب‌هاي پايه آب در توليدات پارچه‌هاي خود استفاده مي‌کنند. مرکب‌هاي داي سابليميشن پايه آب، مناسب‌ترين گزينه براي چاپ پارچه‌هاي پلي‌استري است. در پروسه چاپ پارچه، حرارت به شکل پرس، مرکب را به نقطه جوش مي‌رساند و حامل آن را تبخير مي‌کند به اين ترتيب، پيگمنت‌ها برروي پارچه باقي مي‌مانند. پس از سرشدن پارچه، پيگمنت برروي پارچه سوخته و با آن پيوند محکمي تشکيل مي‌دهد. پروسه توضيح داده شده، مربوط به تکنولوژي لاتکس است که از چنددهه پيش توسط کمپاني‌هاي معتبري مثل HP و Mimaki به بازار عرضه شده است. در تکنولوژي لاتکس، از آب به‌عنوان حامل اصلي مرکب و يک فاکتور بسيارمهم در پايداري محيط‌زيست نام برده مي‌شود. البته در اين فرايند هم حجم قابل ملاحظه‌اي انرژي صرف پاک کردن آب ازروي پارچه و کيور کردن مرکب برروي آن مي‌شود. مهمترين مزيت چاپ لاتکس اين است که در اين فرايند، مرکب قبل از جمع شدن رول خشک مي‌شود؛ اين بدين معني است که مي‌توان بلافاصله بعداز خشک شدن مرکب، عمليات تکميلي مانند لمينيت و ورني را برروي آن اعمال کرد و نيازي به گذاشتن زمان براي تبخير حامل از روي پارچه نيست.
مرکب لاتکس بدون ورني و لمينيت نيز داراي پايداري مناسب در مقابل گرد و غبار و رطوبت هست، از اين مرکب مي‌توان در موارد فضاهاي باز نيز استفاده کرد و آن را جايگزين مناسبي براي مرکب‌هاي پايه حلال و يووي نيز مي‌دانند. از مرکب‌هاي لاتکس مي‌توان براي چاپ وينيل هم استفاده کرد.
نوع ديگر از مرکب‌هاي ديجيتال، مرکب‌هاي پايه حلال، با نتيجه‌اي پايدار و درخشنده، و رنگ‌هايي با اشباع کامل است. پرينترهاي سالونت، نه تنها هنوز هم در چاپخانه‌هاي سنتي تسلط ويژه‌اي دارد، کم کم در حال گسترش به بخش مرکب‌هاي آبي و يووي نيز هست.
حلال مرکب‌هاي پايه حلال، وظايف دوگآن‌هاي را در فرايند چاپ ايفا مي‌کنند. اول اينکه از طريق حلال، پيگمنت مرکب بر روي بستر انتقال داده مي‌شود و دوم اينکه حلال به کيور شدن مرکب بر روي پارچه کمک مي‌کند. رنگ مرکب به قسمت‌هاي زيرين بستر چاپ نفوذ مي‌کند و بر روي آن تثبيت مي‌شود. در اين فرايند وقتي که حلال به‌طرق مختلف از روي بستر چاپ تبخير مي‌شود، رنگ باقي مانده کاملا بر روي بستر پايدار خواهد بود که درمقابل عوامل فرسايشي حتي خراش نيز مقاوم است. از مرکب‌هاي پايه حلال مي‌توان براي انواع بسترهاي پوشش‌دار و بدون پوشش نيز استفاده کرد. حلال مرکب مي‌تواند تا ۹۰ درصد کل حجم را دارا باشد.
وقتي حلال وظيفه خود را انجام مي‌دهد، از روي بستر تبخير مي‌شود. اين گازهاي معلق در هوا، مي‌تواند حاوي موادمخربي مثل VOC باشد که براي محيط‌زيست بسيار مخرب است، البته توليدکنندگان نسل جديد مرکب‌ها، تا حدود زيادي اين مواد را از فرمولاسيون آن‌ها خارج کردند. با همه اينها توصيه مي‌شود که در اطراف پرينترهاي پايه حلال، هواي تميز و سيال جريان داشته باشد.
امروزه بسياري از توليدکنندگان، مرکب‌هاي اکو سالونت و يا سالونت‌هاي بسيار سبک را به بازار عرضه مي‌کنند که نه تنها قابليت استفاده بر انواع مرکب‌هاي بدون پوشش را دارد، بلکه گاموت رنگي بهتري را نيز ارائه مي‌دهند. اخيرا شرکت ميماکي، ۹۸ درصد از مرکب‌هاي پايه‌حلال خود را براي محيط‌زيست بهينه کرده است. مرکب‌هاي پايه حلال، هنوز يکي از بهترين و موثرترين راه‌ها براي چاپ کارهاي فضاي باز و بسترهاي بدون پوشش است.
مرکب‌هاي پايه‌حلال درمورد کارهاي پيچيده گرافيکي و صنايع پيچيده‌تر هم استفاده زيادي دارد؛ زيرا در کارهاي پيچيده‌تر مرکب گرم يا کشيده مي‌شود. اما بزرگترين مشکل مرکب‌هاي پايه حلال اين است که اين چاپ اگرچه بعد از بيرون آمدن کار از ماشين، به‌نظر خشک مي آيند، بايد ۲۴ ساعت در فضاي آزاد بمانند تا حلال به‌طورکامل از بستر تبخير شود. همين باعث تاخير در کار عمليات تکميلي و لمينيت کاري مي‌شود.
نوع ديگري از مرکب‌هاي مورداستفاده در چاپ ديجيتال، مرکب‌هاي يووي هستند. اين نوع مرکب‌ها به دليل مزيت‌هاي بسيار زيادشان، هميشه مورد توجه و محبوبيت چاپخانه‌داران بوده است. مثلا اينکه اين نوع مرکب بعد از انتقال به بستر، سريعا خشک مي‌شود و به‌همين ترتيب مي‌تواند فورا به بخش عمليات تکميلي و برش برود. برخلاف ديگر انواع مرکب، در مرکب‌هاي يووي عامل حامل مرکب وجود ندارد، يعني در فرايند چاپ، مرکب از طريق تابش نور يووي برروي بستر عمل مي‌آيد.
ترکيبات اوليه مرکب‌هاي يووي، مونومرها هستند که با تابش نور يووي، پيوندهاي سرسخت پلميري تشکيل مي‌دهند. دو مزيت بزرگ ديگر مرکب‌هاي يووي، سرسختي بسيار بالاي سطح چاپ در مقابل خراش و خيس شدن است که آن را براي قرار گرفتن در محيط‌هاي باز براي مدت‌هاي طولاني، مناسب مي‌کند. مرکب‌هاي يووي براي دو نوع پرينتر رول و ورقه‌اي توليد شده است.
براي به‌دست آوردن سطوح صاف و گلاسه بر روي کاغذ و مقوا، محدوديت‌هايي در استفاده از مرکب‌ها وجود دارد. آماده‌سازي اين سطوح قبل از شروع فرايند چاپ از اهميت بالايي برخودار است. ولي با اين حال توليدکنندگان مرکب‌هاي يووي در حال تلاش براي مناسب‌سازي اين نوع مرکب براي سطوح گلاسه هستند. از مرکب‌هاي يووي انعطاف‌پذير براي پرينترهاي با تغذيه رول استفاده مي‌شود با اين حال نوع خاصي از مرکب‌هاي يووي نيز هستند که براي بسترهاي سخت و عمليات تکميلي شديدتر مناسب‌اند.
مرکب‌هاي نرم، استقامت و پايداري مرکب‌هاي سخت يووي درمقابل خراش و خيس شدن را ندارند. ولي از آن‌ها در پرينترهاي تغذيه رول استفاده گسترده‌اي مي‌شود، همچنين انواع نرم مرکب‌ها داراي خواص و مزيت‌هاي منحصر به فردي است که در مرکب‌هاي سخت وجود ندارد. بعضي از اين مرکب‌ها به‌خاطر الاستيسيته بالا، حتي مناسب کارهاي گرافيکي نيز هستند.
در اين زمينه، شرکت فوجي فيلم توانسته به پيشرفت‌هاي قابل ملاحظه‌اي دست يابد؛ مرکب‌هاي جديد اين شرکت، قابليت نشست برروي انواع اشياي سه بعدي را دارد که اين فناوري را جلوتر از همه فناوري‌هايي که تا به امروز پديد آمده قرار مي‌دهد. تکنولوژي جديد فوجي فيلم، از لامپ‌هاي ال‌اي‌دي براي کيورکردن مرکب استفاده مي‌کند. کيور کردن مرکب توسط نور ال‌اي‌دي، مزاياي فراواني دارد؛ اول اينکه اين لامپ‌ها داراي عمر ۱۵ تا ۲۰ هزار ساعتي هستند. در‌صورتي‌که لامپ‌هاي فلزات هاليدي، تنها ۱۰۰۰ ساعت انرژي دارند. دوم اين که لامپ‌هاي اي اي دي، به سرعت مي‌توانند خاموش و روشن شوند که همين، از اتلاف وقت و انرژي جلوگيري مي‌کند.
مرکب‌هاي هيبريدي از انواع بسيار پرطرفدار مرکب، داراي ترکيبي از بهترين خواص از مرکب‌هاي متفاوت است. مهمترين و پرطرفدارترين اين نوع مرکب، مرکب يووي سالونت است که داراي خواص هردو نوع مرکب است. اولين بار شرکت ميماکي اين نوع مرکب را براي ماشين‌هاي مدل JV400SUV معرفي کرد و بعد از آن، فوجي فيلم نسخه ديگري از اين ماشين را به بازار عرضه کرد که “ويبرنت” ناميده مي‌شود.
در هر دوي اين ماشين‌ها، چهار واحد رنگ وجود دارد که هر سه نوع مرکب پايه آب، سالونت و يووي را پشتيباني مي‌کند. همکاري مرکب‌هاي يووي و سالونت بدين‌صورت است که مرکب سالونت، ابتدا بر روي بستر منتقل مي‌شود و چسبندگي لازم را به دست مي‌دهد، بعد از آن مرکب يووي پايداري و استقامت لازم را براي کار فراهم مي‌آورد. کليد موفقيت اين تکنولوژي اين است که عمل آوري مرکب يووي در‌اين مورد به تاخير مي‌افتد که همين باعث براقيت و به‌دست آمدن طيف گسترده‌تري از رنگ مي‌شود؛ نتيجه‌اي که در مورد مرکب‌هاي يووي ساده، اتفاق نمي‌افتد.
مرکب‌هاي هيبريد يووي، براي چاپخانه‌داراني که قصد استفاده از مرکب يووي در پرينترهاي کانونشيال را دارند بسيار مناسب است؛ بزرگترين مزيتي که مرکب‌هاي هيبريد به همراه دارند، اضافه کردن قابليت کوتينگ در داخل خط چاپ است. در اين مواقع از يک لايه مرکب يووي بر روي کار تازه چاپ مرکب ليتوگرافيک استفاده مي‌شود که نتيجه فوق‌العاده‌اي را به همراه دارد. سطح نرم و گلاسيته بالا از نتايج استفاده از مرکب‌هاي هيبريدي است. همچنين در فرايند چاپ با مرکب‌هاي هيبريد، مرکب به پرينتر اجازه چاپ خيس روي خيس را مي‌دهد و از اين طريق در مصرف انرژي لامپ‌هاي خشک کني در هر هر بخش، صرفه‌جويي مي‌کند.
مرکب‌هاي يووي هيبريد، سهم بزرگي از آينده چاپ جهان را دارا خواهند بود، زيرا اين نوع فرايند در چاپ بسته‌بندي و فولدينگ کارتن از همين الان هم نقش پررنگ و موثري را ايفا مي‌کند. درهرحال، اينکه يک واحد اضافي براي چاپ يووي به پرينترهاي سنتي‌مان اضافه کنيم، بسيار مقرون به صرفه‌تر از اين است که يک ماشين غول‌آسا را صرفا براي چاپ مرکب يووي در چاپخانه جا دهيم. مرکب‌هاي هيبريد همچنين، نياز به عوض‌کردن روتين رول‌ها و بلنکت‌ها را در هربار تغيير فرايند چاپ از کانونشيال به يووي، به‌طورکامل حذف مي‌کند.
ترجمه: بيتا توفيقيان
